Szkoła organizuje nauczanie religii na życzenie rodziców (opiekunów prawnych) lub pełnoletniego ucznia, wyrażone w formie pisemnego oświadczenia. W mediach pojawiają się jednak informacje o tym, że niektóre szkoły wymagają także …

(…) oświadczeń o rezygnacji z lekcji religii. Obecnie obowiązujące przepisy wskazują, że jest to działanie prawnie nieuzasadnione.

Zgodnie z § 1 ust. 1 rozporządzenia MEN w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach, w publicznych przedszkolach i oddziałach przedszkolnych w publicznych szkołach podstawowych, zwanych dalej „przedszkolami”, organizuje się naukę religii na życzenie rodziców. W publicznych szkołach podstawowych i szkołach ponadpodstawowych organizuje się naukę religii i etyki:

• w szkołach podstawowych – na życzenie rodziców;
• w szkołach ponadpodstawowych – na życzenie bądź rodziców, bądź samych uczniów; po osiągnięciu pełnoletniości o pobieraniu nauki religii i etyki decydują uczniowie.

Życzenie, o którym wyżej mowa, wyrażane jest w formie pisemnego oświadczenia. Oświadczenie nie musi być ponawiane w kolejnym roku szkolnym, może jednak zostać zmienione.

Z brzmienia tych przepisów wynika jednoznacznie, że oświadczenie jest wymagane w razie woli uczestniczenia w lekcjach religii. Ma więc ono charakter pozytywny. Raz wyrażona w ten sposób chęć udziału w katechezie nie musi być ponawiana na początku każdego roku szkolnego, po prostu obowiązuje bezterminowo – do czasu jej odwołania. Rodzice lub uczniowie mają bowiem prawo zmienić swoją decyzję i wycofać wolę uczestniczenia w religii. Wystarczy, że w dowolnym momencie roku złożą ponowną deklarację, w której oświadczą, że zmieniają swoje życzenie w sprawie uczestniczenia w lekcjach religii i rezygnują z udziału w tych zajęciach, podając termin, w którym to nastąpi.

W świetle obowiązujących przepisów nieuprawnione jest zatem żądanie od uczniów nieuczęszczających na religię – na przykład pierwszoklasistów czy po prostu rozpoczynających nowy rok szkolny – oświadczenia o rezygnacji z tych lekcji. Skoro bowiem zajęcia te są dobrowolne, szkoła nie ma prawa z góry założyć, że wszyscy uczniowie chcą czy powinni uczestniczyć w katechezie. Naukę religii organizuje się na życzenie rodziców lub uczniów, a nie na życzenie dyrektora szkoły.

W odpowiedzi na interpelację poselską z lipca br. MEiN stwierdził: „Lekcje religii i etyki są zajęciami dodatkowymi, w których uczeń uczestniczy na zasadzie wyboru. Podstawą udziału ucznia w zajęciach z religii, etyki lub w zajęciach z obu przedmiotów jest życzenie wyrażone w formie pisemnego oświadczenia złożonego przez rodziców (opiekunów prawnych) lub pełnoletniego ucznia”. Dopiero gdy takie życzenie się pojawi, szkoła ma obowiązek zorganizowania lekcji religii.

W 2014 r. Departament Kształcenia Ogólnego i Wychowania w MEN opublikował następującą informację: „Rezygnacja z uczestniczenia w zajęciach z religii lub etyki może nastąpić w każdym czasie. W takim przypadku konieczne jest poinformowanie szkoły o zmianie decyzji. Zmiana decyzji nie wiąże się z konsekwencjami dla rodziców lub uczniów. […] Jeśli rezygnacja z udziału ucznia w nauce religii lub etyki nastąpi w trakcie roku szkolnego przed terminem klasyfikacji rocznej, uzyskane oceny śródroczne nie będą brane pod uwagę i uczeń nie otrzyma na koniec roku oceny z tego przedmiotu”.

Zgodnie z § 1 ust. 3 cyt. rozp. uczestniczenie lub nieuczestniczenie w przedszkolnej albo szkolnej nauce religii lub etyki nie może być powodem dyskryminacji przez kogokolwiek i w jakiejkolwiek formie.

Małgorzata Tabaszewska – specjalistka prawa oświatowego

Podstawa prawna:

Rozporządzenie MEN z dn. 14.04.1992 r. w sprawie warunków i sposobu organizowania nauki religii w publicznych przedszkolach i szkołach – Dz.U. z 2020 r. poz. 983.