Dzieci i młodzież z Ukrainy mający od 7 do 18 lat, czyli będący w wieku odpowiednim do realizacji obowiązku szkolnego i obowiązku nauki, przyjmowani są do polskich publicznych szkół oraz obejmowani w nich opieką i wychowaniem na warunkach dotyczących obywateli polskich – przypomina MEiN.

Regulacje w tym zakresie znajdują się w …

(…) obowiązujących przepisach prawa: ustawie – Prawo oświatowe i rozporządzeniu MEN z dn. 23.08.2017 r. w sprawie kształcenia osób niebędących obywatelami polskimi oraz osób będących obywatelami polskimi, które pobierały naukę w szkołach funkcjonujących w systemach oświaty innych państw (t. jedn. Dz.U. z 2020 r. poz. 1283, ze zm.).

Przyjęcie do szkoły

Przyjmowanie uczniów przybywających z zagranicy do szkół w Polsce odbywa się na bieżąco w ciągu całego roku szkolnego, a podstawą ustalenia klasy, w której uczeń będzie kontynuować naukę, jest suma ukończonych lat nauki szkolnej za granicą.

W celu zapisania dziecka do szkoły należy złożyć wniosek do dyrektora szkoły, przy czym publiczna szkoła podstawowa, w rejonie której mieszka dziecko przybyłe z zagranicy, przyjmuje ucznia z urzędu, a inne publiczne szkoły podstawowe oraz szkoły ponadpodstawowe – w miarę posiadania wolnych miejsc.

Rodzice lub inne osoby sprawujące opiekę nad dzieckiem z zagranicy, którzy nie mogą znaleźć szkoły posiadającej wolne miejsca w danej klasie, mogą zwrócić się do organu prowadzącego szkoły (np. wydziału edukacji gminy lub powiatu) z prośbą o wskazanie szkoły posiadającej wolne miejsca.

Ustalenie klasy (roku nauki) następuje na podstawie dokumentów wydanych przez szkołę za granicą, a w przypadku ich braku – oświadczenia o sumie lat nauki za granicą, złożonego przez rodzica ucznia lub inną osobę sprawującą opiekę nad uczniem albo pełnoletniego ucznia. Dokumenty nie muszą być tłumaczone przez tłumacza przysięgłego na język polski.

Warto wiedzieć, że rodzice dziecka lub inna osoba sprawująca opiekę nad dzieckiem mogą zwrócić się do dyrektora szkoły o przyjęcie do niższej klasy, niż wynika to z sumy ukończonych lat nauki szkolnej, np. ze względu na wiek dziecka.

Przyjmowanie uczniów przybywających z zagranicy uregulowane jest na poziomie ustawowym. Prawna podstawa pobytu ucznia na terenie Polski (np. zezwolenie na pobyt czasowy, zezwolenie na pobyt stały, zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej, zgoda na pobyt ze względów humanitarnych albo uzyskanie statusu uchodźcy lub ochrony uzupełniającej) nie ma znaczenia dla możliwości przyjęcia do publicznej szkoły i możliwych form wspomagania nauki.

Wsparcie uczniów przybyłych z zagranicy

Uczniowie przybyli z zagranicy, którzy nie posługują się językiem polskim w stopniu umożliwiającym korzystanie z nauki w szkole, mogą:

• uczestniczyć w dodatkowych zajęciach z języka polskiego; zajęcia te mogą być prowadzone indywidualnie lub w grupach w wymiarze minimum 2 godzin tygodniowo przez czas nieokreślony;
• realizować naukę w formie oddziału przygotowawczego, gdzie proces nauczania dostosowany jest do potrzeb i możliwości edukacyjnych uczniów;
• korzystać z pomocy osoby władającej językiem kraju pochodzenia zatrudnionej w charakterze pomocy nauczyciela – osoba zatrudniona w charakterze pomocy nauczyciela nie musi posiadać kwalifikacji pedagogicznych;
• korzystać z dodatkowych zajęć wyrównawczych w zakresie przedmiotów nauczania organizowanych przez organ prowadzący szkołę, nie dłużej jednak niż przez okres 12 miesięcy.

Decyzje o przyznaniu danej formy wsparcia podejmuje dyrektor szkoły w porozumieniu z organem prowadzącym szkołę.

Placówka dyplomatyczna lub konsularna kraju pochodzenia albo stowarzyszenia kulturalno-oświatowe danej narodowości mogą organizować w szkole, w porozumieniu z dyrektorem szkoły podstawowej i za zgodą organu prowadzącego, naukę języka i kultury kraju pochodzenia ucznia. Szkoła udostępnia nieodpłatnie pomieszczenia i pomoce dydaktyczne.

Dostęp do podręczników i materiałów edukacyjnych

Dnia 8 marca br. resort edukacji zamieścił na swojej stronie internetowej komunikat informujący o dostępnych materiałach edukacyjnych, z których można korzystać w pracy z uczniami z Ukrainy.

Poza tym, jak zaznacza MEiN, w przypadku szkoły podstawowej uczniom, którzy znają język polski, szkoły mogą udostępnić niewykorzystane egzemplarze podręczników, materiałów edukacyjnych i materiałów ćwiczeniowych do poszczególnych klas, zakupionych ze środków dotacji celowej w poprzednich latach. Możliwy jest również zakup dodatkowych kompletów podręczników, materiałów edukacyjnych lub materiałów ćwiczeniowych dla tej grupy uczniów w trybie przewidzianym w art. 57 ust. 5 ustawy o finansowaniu zadań oświatowych (u.f.z.o.).

Dodatkowo Zintegrowana Platforma Edukacyjna (www.zpe.gov.pl) zapewnia każdemu otwarty i bezpłatny dostęp do licznych i różnorodnych materiałów edukacyjnych. Nauczyciele i uczniowie szkoły podstawowej znajdą tu ponad 11 tys. e-materiałów do nauczania i uczenia się wszystkich przedmiotów. Nauczyciele i uczniowie mogą korzystać z tych materiałów, w tym w sposób interaktywny, na ww. platformie, a także przez aplikacje na smartfony (również bez konieczności stałego dostępu do internetu), mogą je zapisywać na dysku i drukować. Również uczniowie szkół ponadpodstawowych, którzy znają język polski, na ZPE mają bezpłatny dostęp do ponad 15 tys. e-materiałów do nauczania i uczenia się wszystkich przedmiotów. Materiały na ZPE można też czytać z użyciem translatorów Google i Microsoftu.

Dla uczniów, którzy nie znają języka polskiego albo znają go na poziomie niewystarczającym do nauki szkolnej, na Zintegrowanej Platformie Edukacyjnej uruchomiona została dodatkowa zakładka pn. Oddziały przygotowawcze, w której znajdują się materiały oraz linki do bezpłatnych podręczników i materiałów edukacyjnych przeznaczonych do nauczania języka polskiego jako obcego dzieci i młodzieży oraz inne materiały informacyjne.

Pomoc psychologiczno-pedagogiczna

Uczniowie cudzoziemscy mogą być objęci pomocą psychologiczno-pedagogiczną w związku z doświadczeniem migracyjnym. Polega ona na rozpoznawaniu i zaspokajaniu indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz rozpoznawaniu indywidualnych możliwości psychofizycznych i czynników środowiskowych, które wpływają na funkcjonowanie ucznia.

Pomoc psychologiczno-pedagogiczną w szkole organizuje dyrektor szkoły, a udzielają jej nauczyciele, wychowawcy grup wychowawczych oraz specjaliści wykonujący w szkole zadania z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej, w szczególności psycholodzy, pedagodzy, logopedzi, doradcy zawodowi i terapeuci pedagogiczni.

Pomoc psychologiczno-pedagogiczna jest organizowana i udzielana we współpracy z rodzicami uczniów oraz może być prowadzona we współpracy z innymi podmiotami, m.in. poradniami psychologiczno-pedagogicznymi, placówkami doskonalenia nauczycieli, innymi szkołami, organizacjami pozarządowymi oraz innymi instytucjami i podmiotami działającymi na rzecz rodziny, dzieci i młodzieży. Warunki współpracy szkoły z ww. podmiotami uzgadnia dyrektor szkoły.

Pomocą psychologiczno-pedagogiczną można objąć również rodziców uczniów.

Wsparcie uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi

Jak informuje MEiN, dzieci i uczniowie ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi mogą korzystać z pomocy psychologiczno-pedagogicznej w polskich przedszkolach i szkołach niezależnie od tego, czy posiadają dodatkowe dokumenty w tej sprawie.

Rodzic dziecka lub osoba sprawująca bieżącą opiekę nad dzieckiem mogą przekazać dyrektorowi przedszkola lub szkoły informacje dotyczące dziecka (o stanie zdrowia, dysfunkcjach rozwojowych, niepełnosprawności itd.) oraz – jeżeli posiadają – dokumenty określające formy pomocy, które powinny być zapewnione w przedszkolu lub szkole. Takie informacje ułatwią zorganizowanie odpowiedniego wsparcia.

Rodzice lub osoby sprawujące opiekę nad dziećmi z niepełnosprawnościami powinny zwrócić się do dyrektora przedszkola, szkoły lub poradni psychologiczno-pedagogicznej o pomoc w przygotowaniu wniosku o wydanie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego.

W polskim systemie oświaty kształceniem specjalnym są obejmowane dzieci: niesłyszące, słabosłyszące, niewidome, słabowidzące, z niepełnosprawnością ruchową, w tym z afazją, z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, umiarkowanym lub znacznym, z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera, z niepełnosprawnościami sprzężonymi. Dzieci z niepełnosprawnością w stopniu głębokim są obejmowane zajęciami rewalidacyjno-wychowawczymi na podstawie orzeczenia o potrzebie zajęć rewalidacyjno-wychowawczych wydawanego przez publiczne poradnie psychologiczno-pedagogiczne.

Resort przypomina, że posiadanie orzeczenia nie ma wpływu na to, do jakiego przedszkola lub szkoły dziecko uczęszcza. Dzieci z niepełnosprawnościami uczą się w przedszkolach i szkołach ogólnodostępnych, integracyjnych lub specjalnych. O wyborze przedszkola lub szkoły decydują rodzice.

Dyrektorzy przyjmujący dziecko ze specjalnymi potrzebami do przedszkola, szkoły lub placówki mają obowiązek zorganizować naukę i wsparcie psychologiczno-pedagogiczne dostosowane do możliwości i potrzeb dziecka. Na wsparcie psychologiczno-pedagogiczne dzieci przybywających z Ukrainy można przeznaczyć środki otrzymane na organizację dodatkowych zajęć specjalistycznych z zakresu pomocy psychologiczno-pedagogicznej. Pomocą psychologiczno-pedagogiczną mogą być objęci również rodzice dzieci i uczniów.

W przypadku podejrzenia niepełnosprawności dziecka dyrektor przedszkola lub szkoły powinien poinformować rodziców dziecka o możliwości złożenia pisemnego wniosku (w postaci papierowej albo elektronicznej) do zespołu orzekającego w publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej o wydanie orzeczenia, np. o potrzebie kształcenia specjalnego. Dyrektor przedszkola, szkoły lub placówki powinien też udzielić rodzicom lub opiekunom dziecka wsparcia w złożeniu wniosku o wydanie orzeczenia.

Zespół wydaje orzeczenie dla dzieci i uczniów uczęszczających do przedszkoli i szkół, które mają siedzibę na terenie działania poradni. W przypadku dzieci i młodzieży nieuczęszczających do przedszkola lub szkoły orzeczenia wydają zespoły działające w poradniach właściwych ze względu na miejsce zamieszkania dziecka.

Resort podkreśla, że nie można obciążać rodziców czy opiekunów dzieci z Ukrainy koniecznością dołączania dokumentów, które nie są niezbędne do przeprowadzenia diagnozy i wydania orzeczenia. Ze względu na okoliczności, w jakich przybyli do Polski, nie wszyscy rodzice i opiekunowie dysponują dokumentacją medyczną dotyczącą stanu zdrowia dziecka, więc zadaniem lekarza, który wchodzi w skład zespołu orzekającego, powinno być rozstrzygnięcie kwestii medycznych związanych z wydaniem orzeczenia.

Jeżeli jednak dziecko posiada dokumenty, które są odpowiednikami orzeczeń o potrzebie kształcenia specjalnego – Висновок про комплексну оцiнку з IРЦ (Iнклюзивно-Ресурсный Центр)/Заключение о комплексной оценке с ИРЦ (Инклюзивно-Ресурсный Центр) – zespoły orzekające poradni powinny uwzględniać informacje zawarte w tych dokumentach. MEiN przypomina, że z uwagi na konieczność zapewnienia w jak najkrótszym czasie wsparcia dostosowanego do potrzeb dziecka dokumenty te nie muszą być tłumaczone na język polski przez tłumaczy przysięgłych.

Co istotne, w przypadku wydawania orzeczenia dotyczącego dzieci, które nie znają języka polskiego albo znają go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki, należy uwzględnić ich odmienność językową i kulturową. Pracownicy poradni prowadzący obserwacje lub badania diagnostyczne dziecka powinni stosować narzędzia diagnostyczne dostosowane do możliwości językowych tych dzieci, w tym testy niewerbalne oraz nieobciążone kulturowo. W wywiadach z dziećmi i ich rodzicami (opiekunami) wskazane jest korzystanie z pomocy osoby władającej językiem kraju pochodzenia tych osób.

Finansowanie dodatkowych zajęć dla uczniów z zagranicy

Ze względu na realizację przez szkoły dodatkowych zajęć z języka polskiego oraz organizowania nauki w formie oddziałów przygotowawczych, dla organów prowadzących szkoły naliczane są dodatkowe środki z subwencji oświatowej zależne od liczby uczniów szkół objętych pomocą wskazanych w Systemie Informacji Oświatowej.

Obecnie, zgodnie z rozporządzeniem w sprawie sposobu podziału części oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w roku 2022, poszczególne j.s.t. na realizację zadań oświatowych otrzymują subwencję według wag: P₅₀ = 1,500 dla uczniów korzystających z dodatkowej, bezpłatnej nauki języka polskiego oraz P₅₁ = 0,400 dla uczniów oddziałów przygotowawczych. MEiN przypomina, że waga P₅₁ została w 2022 r. zwiększona w stosunku do obowiązującej w 2021 r. (P₅₁ = 0,300).

Ponadto, jak podkreśla resort, w celu wsparcia j.s.t. w realizacji dodatkowych zadań oświatowych związanych z kształceniem, wychowaniem i opieką nad dziećmi i uczniami będącymi obywatelami Ukrainy, przewidziano możliwość wsparcia finansowego samorządów ze środków rezerwy części oświatowej subwencji ogólnej oraz Funduszu Pomocy.

Małgorzata Tabaszewska – specjalistka prawa oświatowego

Podstawa prawna:

Ustawa z dn. 27.10.2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych – Dz.U. z 2021 r. poz. 1930 ze zm.