W zależności od organu uprawnionego do ich zakładania i prowadzenia publiczne placówki dzielą się na:

• placówki doskonalenia nauczycieli o zasięgu ogólnokrajowym (MEN),
• placówki doskonalenia nauczycieli szkół artystycznych (MKiDN),
• placówki doskonalenia nauczycieli przedmiotów zawodowych, którzy nauczają w szkołach rolniczych (MRiRW),
• placówki doskonalenia nauczycieli przedmiotów zawodowych o zasięgu ogólnokrajowym – w zakresie nauczania w zawodach, dla których ministrem właściwym jest minister zdrowia (MZ),
• placówki o znaczeniu regionalnym lub ponadregionalnym (samorząd województwa).

Powiat i gmina także mogą zakładać i prowadzić w ramach zadań własnych publiczne placówki doskonalenia nauczycieli, z tym że założenie takiej jednostki następuje po uzyskaniu pozytywnej opinii kuratora oświaty (art. 8 ust. 23 i 24 u.p.o.).

Osoby prawne niebędące j.s.t. oraz osoby fizyczne mogą zakładać i prowadzić niepubliczne placówki doskonalenia nauczycieli. W zakresie nieuregulowanym w przepisach rozporządzenia MEN z dn. 28.05.2019 r. (Dz.U. z 2019 r. poz. 1045) do niepublicznych placówek doskonalenia stosuje się przepisy rozdziału 8 u.p.o.

Cele placówek doskonalenia nauczycieli

Zgodnie z art. 183 ust. 1 u.p.o. placówki doskonalenia nauczycieli tworzone są w celu doskonalenia zawodowego nauczycieli. Różnią się jednak między sobą zadaniami.

Placówki doskonalenia prowadzone przez ministrów, a więc: MEN, MKiDN, MRiRW i MZ, czyli tzw. resortowe, podejmują także działania na rzecz doskonalenia systemu oświaty, zgodnie z polityką oświatową państwa, w zakresie określonym w statutach tych placówek. Ministrowie prowadzący te jednostki mogą im powierzać wykonywanie zadań związanych z podnoszeniem jakości edukacji, przy czym muszą zapewnić środki na ich realizację.

W ogólnym zakresie działalność placówek doskonalenia nauczycieli regulują przepisy rozdziału 9 u.p.o. Szczegółowo zasady tworzenia, funkcjonowania i likwidacji tych placówek oraz zakres ich zadań określa rozp. MEN z dn. 28.05.2019 r. w sprawie placówek doskonalenia nauczycieli (Dz.U. z 2019 r. poz. 1045).

Obowiązek uzyskania akredytacji

Zgodnie z art. 184 ust. 1 u.p.o. placówki doskonalenia mają obowiązek uzyskać akredytację stanowiącą potwierdzenie, że dana placówka zapewnia wysoką jakość prowadzonych form doskonalenia nauczycieli. Z tego obowiązku zwolnione są jedynie placówki resortowe, czyli prowadzone przez ministrów (ust. 2 tej regulacji).

Ogólne warunki oraz tryb przyznawania i cofania akredytacji określa u.p.o., natomiast szczegółowe przepisy znajdują się w rozp. MEN z dn. 11.10.2018 r. w sprawie akredytacji placówek doskonalenia nauczycieli (Dz.U. z 2018 r. poz. 2029).

Akredytację przyznaje – w drodze decyzji administracyjnej – kurator oświaty właściwy dla siedziby placówki. Decyzja jest wydawana po przeprowadzeniu oceny działalności danej placówki w zakresie określonym w art. 184 ust. 4 u.p.o. Ocenę przeprowadza zespół powołany przez kuratora oświaty, zwany zespołem akredytacyjnym. Skład osobowy tego zespołu oraz sposób jego działania określono w § 6 i 7 cyt. rozp. Proces oceny obejmuje analizę dokumentów dołączonych do wniosku o akredytację (tzw. wstępna ocena) oraz wizytę akredytacyjną, która pozwala ocenić stan faktyczny; po zakończeniu tych czynności zespół przygotowuje końcową ocenę i przedstawia ją niezwłocznie kuratorowi oświaty (w przypadku nowo tworzonej placówki, ubiegającej się o wstępną akredytację, zespół sporządza ocenę jedynie na podstawie wniosku i dołączonych do niego dokumentów).

Zgodnie z § 8 i 9 cyt. rozp. każda ocena (wstępna, negatywna, końcowa) ustalana jest w drodze głosowania zwykłą większością głosów w obecności co najmniej 3/4 składu zespołu akredytacyjnego. W przypadku równej liczby głosów decyduje głos przewodniczącego zespołu. Ocena końcowa ma charakter opisowy i jest zakończona stwierdzeniem uogólniającym (placówka spełnia wymagania albo ich nie spełnia). Na podstawie tej oceny kurator oświaty przyznaje placówce doskonalenia akredytację lub wstępną akredytację (w przypadku nowo tworzonej placówki).

Obsługę administracyjną prac zespołu akredytacyjnego zapewnia kurator oświaty. Z przebiegu tych prac sporządza się protokół. Członkom zespołu niebędącym pracownikami kuratorium oświaty przysługuje wynagrodzenie za udział w jego pracach (zgodnie z § 12 cyt. rozp.).

Warunki przyznania akredytacji

Akredytację może uzyskać placówka doskonalenia, która spełnia wszystkie 10 warunków enumeratywnie wymienionych w art. 184 ust. 4 u.p.o., a więc:

1) prowadzi działalność zgodnie z przepisami prawa;

2) organizuje i prowadzi formy doskonalenia zawodowego nauczycieli:

a) zaspokajające potrzeby nauczycieli, szkół i placówek korzystających z oferty placówki doskonalenia,

b) sprzyjające rozwojowi zawodowemu nauczycieli, szkół i placówek korzystających z oferty placówki doskonalenia;

3) w planowaniu swojej pracy uwzględnia wnioski z analizy badań nauczycieli, szkół i placówek korzystających z oferty placówki doskonalenia;

4) wykorzystuje zasoby własne i środowiska lokalnego na rzecz rozwoju;

5) opracowała i stosuje system zapewniania jakości oraz systematycznie go doskonali;

6) zatrudnia wykwalifikowaną kadrę;

7) zapewnia wykwalifikowaną kadrę do realizacji form doskonalenia zawodowego nauczycieli;

8) zapewnia bezpieczne i higieniczne warunki realizacji form doskonalenia zawodowego nauczycieli;

9) zapewnia nowoczesną bazę dydaktyczną;

prowadzi działalność informacyjną i upowszechnia problematykę doskonalenia nauczycieli.

Każdy z powyższych ustawowych warunków został dookreślony w przepisach wykonawczych – w § 3 pkt 1–10 cyt. rozp. Przykładowo, warunek pierwszy, czyli prowadzenie działalności zgodnie z przepisami prawa, oznacza, że: statut placówki musi być zgodny z przepisami prawa, a placówka musi w sposób zgodny z przepisami przygotowywać plan pracy na dany rok szkolny i sprawozdanie z jego realizacji oraz prowadzić kursy kwalifikacyjne dla nauczycieli i formy doskonalenia zawodowego nauczycieli. Ponadto placówka doskonalenia nauczycieli ubiegająca się o akredytację nie może prowadzić ani uczestniczyć w prowadzeniu form kształcenia i doskonalenia zawodowego nauczycieli, do których prowadzenia nie ma uprawnień.

Zgodnie z § 4 ust. 1 cyt. rozp. dyrektor placówki doskonalenia w uzgodnieniu z organem prowadzącym składa do kuratora oświaty wniosek o przyznanie akredytacji. Wykaz dokumentów, które należy załączyć do tego wniosku, określa ust. 2 ww. przepisu, z tym że w przypadku placówki doskonalenia posiadającej wstępną akredytację, ważną przez okres pierwszych 2 lat od utworzenia placówki, do wniosku dołącza się dokumenty obejmujące cały okres jej działalności (a nie 5 ostatnich lat).

Akredytację przyznaje się na okres 5 lat. Przed upływem tego okresu kurator oświaty przeprowadza kolejną ocenę działalności danej placówki w zakresie określonym w art. 184 ust. 4 u.p.o.

Wstępna akredytacja

Zgodnie z art. 185 ust. 2 u.p.o. uzyskanie wstępnej akredytacji jest warunkiem niezbędnym do utworzenia placówki doskonalenia. Organ lub osoba zamierzające założyć nową placówkę muszą się więc o tę akredytację ubiegać. Jest ona ważna 2 lata.

Wniosek o przyznanie wstępnej akredytacji organ prowadzący nowo tworzoną placówkę doskonalenia składa do kuratora oświaty (§ 5 ust. 1 cyt. rozp.), dołączając do wniosku dokumenty, o których mowa w ust. 2 tego przepisu.

Wstępną akredytację może otrzymać nowo tworzona placówka, która przedstawi statut zgodny z przepisami prawa oraz spełnia warunki, o których mowa w art. 184 ust. 4 pkt 6 i 8 u.p.o., czyli: zatrudnia wykwalifikowaną kadrę oraz zapewnia bezpieczne i higieniczne warunki realizacji form doskonalenia zawodowego nauczycieli (dookreślone odpowiednio w § 3 pkt 6 i 8 cyt. rozp.). Do uzyskania wstępnej akredytacji stosuje się odpowiednio przepisy art. 184 ust. 3, 5 i 6 u.p.o.

W przypadku placówki doskonalenia, która uzyskała wstępną akredytację, kurator oświaty dokonuje oceny działalności tej placówki w pełnym zakresie, określonym w art. 184 ust. 4 u.p.o., nie później niż w okresie 2 lat od jej utworzenia.

Opłata akredytacyjna

Placówka doskonalenia ubiegająca się o uzyskanie akredytacji (także wstępnej) wnosi – zgodnie z § 13 cyt. rozp. – na rachunek bankowy dochodów budżetu państwa, wskazany przez kuratora oświaty, opłatę w wysokości 1000 zł. Jest ona corocznie waloryzowana. Kurator oświaty, do 31 grudnia każdego roku, podaje do publicznej wiadomości wysokość opłaty w następnym roku kalendarzowym. Od chwili złożenia przez dyrektora placówki doskonalenia wniosku o przyznanie akredytacji opłata nie podlega zwrotowi.

Z opłaty zwolnione są tylko te placówki, które nieodpłatnie prowadzą całość kształcenia i doskonalenia zawodowego nauczycieli.

Cofnięcie akredytacji

Zgodnie z art. 186 ust. 1 u.p.o. kurator oświaty, w drodze decyzji administracyjnej, może cofnąć akredytację, jeżeli stwierdzi niespełnianie przez placówkę doskonalenia warunków wymaganych do uzyskania akredytacji. Dotyczy to również wstępnej akredytacji.

Szczegóły postępowania mogącego prowadzić do cofnięcia akredytacji określa § 14 cyt. rozp. Jeżeli kurator oświaty ustali, że placówka przestała spełniać którykolwiek z koniecznych warunków, powiadamia organ prowadzący oraz wyznacza placówce termin usunięcia uchybień nie krótszy niż 14 dni. Kurator może ponadto zobowiązać placówkę do przedstawienia w tym terminie własnej oceny działalności opracowanej przez dyrektora placówki. Jeżeli placówka nie usunie uchybień w terminie, kurator oświaty może cofnąć akredytację. Zanim to zrobi, może zasięgnąć opinii zespołu akredytacyjnego.

O cofnięciu akredytacji kurator oświaty niezwłocznie powiadamia organ prowadzący placówkę doskonalenia oraz MEN, a w przypadku niepublicznej placówki doskonalenia – także samorząd województwa właściwy ze względu na siedzibę placówki.

Placówka doskonalenia, której kurator oświaty cofnął akredytację, może ubiegać się ponownie o jej przyznanie po zrealizowaniu programu naprawczego, o którym mowa w art. 186 ust. 2 u.p.o., i po przeprowadzeniu przez kuratora oświaty oceny działalności placówki doskonalenia, o której mowa w art. 186 ust. 3 tej ustawy (nie stosuje się tych przepisów do placówki, która posiada wstępną akredytację).

Zgodnie z ww. przepisami ustawy placówka doskonalenia, której cofnięto akredytację, ma obowiązek:

• w terminie 30 dni od cofnięcia akredytacji wprowadzić roczny program naprawczy;
• w terminie 30 dni od zakończenia rocznego programu naprawczego poddać się ocenie działalności przeprowadzanej przez kuratora oświaty w zakresie określonym w art. 184 ust. 4 u.p.o.

Kurator oświaty przeprowadza ocenę działalności placówki doskonalenia, która zrealizowała roczny program naprawczy, w zakresie określonym w art. 184 ust. 4 u.p.o. Jeżeli stwierdzi, że nadal nie są spełnione warunki wymagane do uzyskania akredytacji, to placówka doskonalenia ulega likwidacji zgodnie z rozp. MEN z dn. 28.05.2019 r.

Przepisy przejściowe

Zgodnie z art. 319 ust. 2 ustawy z dn. 14.12.2016 r. – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo oświatowe (Dz.U. z 2017 r. poz. 60, z późn. zm.) placówki doskonalenia nauczycieli, które uzyskały akredytację na podstawie przepisów u.s.o. w brzmieniu obowiązującym przed 26.01.2017 r., zachowują tę akredytację do 31 sierpnia 2020 r. Przepisy art. 184 ust. 8 u.p.o. stosuje się odpowiednio, co oznacza, że przed upływem okresu, na który została przyznana akredytacja, kurator oświaty przeprowadzi kolejną ocenę działalności danej placówki w zakresie określonym w art. 184 ust. 4 u.p.o.

Zgodnie z art. 320 ust. 1 ww. ustawy placówki doskonalenia nauczycieli, które nie uzyskały akredytacji na podstawie przepisów u.s.o. w brzmieniu obowiązującym przed 26.01.2017 r., mają obowiązek uzyskać tę akredytację na podstawie przepisów rozdziału 9 u.p.o. w terminie do 31 sierpnia 2019 r. W przypadku nieuzyskania akredytacji w tym terminie placówka doskonalenia nauczycieli ulega likwidacji z dniem 1 września 2019 r.

Tworzenie, przekształcanie i likwidacja placówek

Kwestie te reguluje rozp. MEN z dn. 28.05.2019 r. w sprawie placówek doskonalenia nauczycieli (Dz.U. z 2019 r. poz. 1045).

Zgodnie z § 2 cyt. rozp. placówkę doskonalenia nauczycieli tworzy się na podstawie aktu założycielskiego, który określa jej nazwę, cel, organ prowadzący, siedzibę i terytorialny zasięg działania. Organ prowadzący nadaje placówce statut oraz przesyła go wraz z aktem założycielskim do wiadomości kuratorowi oświaty właściwemu ze względu na siedzibę placówki (nie dotyczy to tzw. placówek resortowych).

Statut, na podstawie którego działa placówka, określa w szczególności: nazwę placówki, jej szczegółowe cele, organ prowadzący, zadania i organizację placówki oraz tryb wprowadzania zmian w statucie. Organ prowadzący placówkę zapewnia też środki finansowe na jej utrzymanie oraz organizacyjne i kadrowe warunki do realizacji zadań statutowych. W placówce doskonalenia nie tworzy się rady pedagogicznej.

Możliwe jest przekształcenie publicznej placówki – może ono polegać na: zmianie zakresu wykonywanych przez nią zadań, włączeniu placówki do innej placówki oraz połączeniu kilku placówek w jedną. W przypadku publicznych placówek prowadzonych przez różne organy przekształcenie wymaga zawarcia pisemnego porozumienia między tymi organami. Porozumienie powinno określać tryb przekształcenia oraz sposób finansowania placówki, a w przypadku połączenia kilku placówek – również wskazywać, który z organów będzie wykonywał zadania organu prowadzącego.

Zgodnie z § 5 cyt. rozp. publiczna placówka może zostać połączona w zespół ze szkołą lub placówką, o której mowa w art. 2 pkt 3–8 i 10 u.p.o., czyli m.in. z poradnią psychologiczno-pedagogiczną i biblioteką pedagogiczną. Połączenie umożliwia ściślejszą współpracę między tymi trzema instytucjami w celu wspomagania szkół i placówek.

Publiczna placówka może być zlikwidowana przez organ prowadzący, po zapewnieniu przez ten organ nauczycielom możliwości ukończenia form doskonalenia i dokształcania rozpoczętych w likwidowanej placówce. Samorząd prowadzący publiczną placówkę na co najmniej 6 miesięcy przed terminem likwidacji zawiadamia kuratora oświaty właściwego ze względu na siedzibę placówki o zamiarze i przyczynach likwidacji. Dokumentację zlikwidowanej placówki przekazuje się organowi prowadzącemu, z wyjątkiem dokumentacji kursów kwalifikacyjnych, którą przekazuje się odpowiednio kuratorowi oświaty właściwemu ze względu na siedzibę placówki doskonalenia lub właściwemu ministrowi, w terminie jednego miesiąca od dnia zakończenia likwidacji.

Organizacja i sposób działania placówek

Zgodnie z § 7 cyt. rozp. publiczną placówką doskonalenia kieruje nauczyciel mianowany lub dyplomowany, któremu powierzono stanowisko dyrektora. Może nią też kierować osoba niebędąca nauczycielem powołana na stanowisko dyrektora przez organ prowadzący – z tym że osoba ta nie może sprawować nadzoru pedagogicznego; zamiast niej nadzór pedagogiczny sprawuje nauczyciel zajmujący inne stanowisko kierownicze w placówce.

Wymagania wobec kandydatów na stanowisko dyrektora placówki określono w § 8 cyt. rozp. Zasady obsadzania tego stanowiska, w tym skład komisji konkursowej, określono w § 9 cyt. rozp.

Należy pamiętać, że przepisów § 7–9 cyt. rozp. nie stosuje się do publicznych placówek doskonalenia nauczycieli prowadzonych przez ministrów. Do resortowych placówek stosuje się bowiem art. 63 ust. 1–9 u.p.o.

W publicznej placówce doskonalenia mogą być tworzone stanowiska wicedyrektora i kierowników komórek organizacyjnych na warunkach określonych w statucie. W placówce zatrudnia się:

• nauczycieli-konsultantów,
• specjalistów niebędących nauczycielami,
• pracowników ekonomicznych i inżynieryjno-technicznych,
• pracowników administracji i obsługi.

W placówce mogą być również zatrudnieni nauczyciele-doradcy metodyczni.

Wymagania na stanowisko nauczyciela-konsultanta to: kwalifikacje do zajmowania stanowiska nauczyciela w placówce doskonalenia, określone w rozp. MEN z dn. 01.08.2017 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli (Dz.U. z 2017 r. poz. 1575, ze zm.), stopień nauczyciela mianowanego lub dyplomowanego oraz co najmniej pięcioletni staż pracy pedagogicznej.

Wymagania na stanowisko specjalisty to: ukończenie studiów II stopnia lub jednolitych studiów magisterskich oraz przygotowanie niezbędne do realizacji zadań statutowych publicznej placówki doskonalenia.

Zgodnie z § 28 cyt. rozp. dyrektor publicznej placówki doskonalenia przygotowuje plan pracy na rok szkolny i przedstawia go do zaopiniowania kuratorowi oświaty właściwemu ze względu na siedzibę placówki – w terminie do 15 lipca poprzedniego roku szkolnego (zasięganie opinii kuratora nie dotyczy placówek prowadzonych przez ministrów). Kurator wyraża opinię w terminie 14 dni od dnia przedstawienia mu planu pracy. Jeżeli nie wyrazi opinii w tym czasie, plan pracy uznaje się za pozytywnie zaopiniowany. Następnie dyrektor placówki przedstawia plan pracy do zatwierdzenia organowi prowadzącemu – w terminie do 31 lipca poprzedniego roku szkolnego. Organ prowadzący zatwierdza plan do 31 sierpnia. Dyrektor placówki ma obowiązek przygotować sprawozdanie z realizacji planu pracy za dany rok szkolny i przedstawić je organowi prowadzącemu do 30 września następnego roku szkolnego.

Zadania placówek prowadzonych przez MEN

Zgodnie z § 13 ust. 1 cyt. rozp. do obowiązkowych zadań publicznych placówek doskonalenia o zasięgu ogólnokrajowym, dla których organem prowadzącym jest MEN, należy:

• przygotowywanie i realizacja ogólnokrajowych programów doskonalenia zawodowego nauczycieli oraz dyrektorów szkół i placówek, zgodnie z potrzebami systemu oświaty;
• wspieranie publicznych placówek doskonalenia, poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym poradni specjalistycznych, oraz bibliotek pedagogicznych, w zakresie wynikającym z kierunków realizacji polityki oświatowej państwa, ustalanych przez MEN;
• wspieranie publicznych placówek doskonalenia, poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym poradni specjalistycznych, bibliotek pedagogicznych oraz nauczycieli-doradców metodycznych w organizowaniu i prowadzeniu wspomagania szkół i placówek oraz sieci współpracy i samokształcenia dla nauczycieli oraz dyrektorów szkół i placówek, o których mowa odpowiednio w § 20 ust. 1 pkt 1 i 2 cyt. rozp., a także w przepisach MEN z dn. 01.02.2013 r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych (Dz.U. z 2013 r. poz. 199, ze zm.) oraz rozp. MEN z dn. 28.02.2013 r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych bibliotek pedagogicznych (Dz.U. z 2013 r. poz. 369);
• organizowanie sieci współpracy i samokształcenia oraz prowadzenie innych form doskonalenia zawodowego dla dyrektorów, nauczycieli-konsultantów i nauczycieli-doradców metodycznych publicznych placówek doskonalenia oraz dyrektorów i nauczycieli publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym poradni specjalistycznych, i bibliotek pedagogicznych, w zakresie wynikającym z: kierunków polityki oświatowej, zmian wprowadzanych w systemie oświaty, obowiązkowych zadań publicznych placówek doskonalenia, poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym poradni specjalistycznych, i bibliotek pedagogicznych;
• opracowywanie i upowszechnianie materiałów informacyjnych i metodycznych dla dyrektorów, nauczycieli-konsultantów i nauczycieli-doradców metodycznych publicznych placówek doskonalenia oraz dyrektorów i nauczycieli publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym poradni specjalistycznych, i bibliotek pedagogicznych – w zakresie, o którym mowa w pkt 4;
• wspieranie szkół i placówek w realizacji ich zadań, w tym opracowywanie i publikacja materiałów informacyjnych i metodycznych;
• organizowanie szkoleń dla kandydatów na ekspertów komisji kwalifikacyjnych i egzaminacyjnych awansu zawodowego nauczycieli, prowadzonych zgodnie z rozp. MEN z dn. 01.03.2013 r. w sprawie ramowego programu szkolenia kandydatów na ekspertów wchodzących w skład komisji egzaminacyjnych i kwalifikacyjnych dla nauczycieli ubiegających się o awans na stopień zawodowy, sposobu prowadzenia listy ekspertów oraz trybu wpisywania i skreślania ekspertów z listy (Dz.U. z 2013 r. poz. 354).

Odrębnie, w § 13 ust. 2 cyt. rozp., uregulowano zakres obowiązkowych zadań publicznej placówki doskonalenia o zasięgu ogólnokrajowym właściwej dla nauczycieli pracujących wśród Polonii i Polaków zamieszkałych za granicą oraz dzieci pracowników migrujących. Do tych zadań należy m.in. wspieranie i doskonalenie zawodowe nauczycieli w zakresie metodyki nauczania języka polskiego i innych przedmiotów nauczanych w języku polskim za granicą oraz organizowanie i prowadzenie doskonalenia zawodowego w zakresie zarządzania oświatą dla nauczycieli zajmujących stanowiska kierownicze.

Zakres obowiązkowych zadań realizowanych przez placówki doskonalenia nauczycieli podległe innym resortom: MKiDN, MRiRW oraz MZ określają § 14–16 cyt. rozp., przy czym placówki te realizują również inne zadania z zakresu doskonalenia zawodowego nauczycieli zlecone przez ich organy prowadzące.

Zadania placówek prowadzonych przez samorząd

Zgodnie z § 18 cyt. rozp. do obowiązkowych zadań publicznych placówek doskonalenia prowadzonych przez samorząd województwa, powiat lub gminę należy organizowanie i prowadzenie doskonalenia zawodowego nauczycieli w zakresie:

1) wynikającym z kierunków polityki oświatowej oraz zmian wprowadzanych w systemie oświaty;

2) wymagań stawianych wobec szkół i placówek, których wypełnianie jest badane przez organy sprawujące nadzór pedagogiczny w procesie ewaluacji zewnętrznej, zgodnie z rozp. MEN z dn. 25.08.2017 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego (Dz.U. z 2017 r. poz. 1658);

3) realizacji podstaw programowych, w tym opracowywania programów nauczania;

4) diagnozowania potrzeb uczniów oraz dostosowywania procesu kształcenia i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej odpowiednio do zdiagnozowanych potrzeb;

5) przygotowania do analizy wyników i wniosków z nadzoru pedagogicznego, wyników egzaminu ósmoklasisty, egzaminu maturalnego, egzaminu zawodowego i egzaminu potwierdzającego kwalifikacje w zawodzie oraz korzystania z nich w celu doskonalenia pracy nauczycieli;

6) potrzeb zdiagnozowanych na podstawie analizy wyników i wniosków z nadzoru pedagogicznego oraz wyników ww. egzaminów.

Ponadto do obowiązkowych zadań samorządowych placówek doskonalenia należy organizowanie i prowadzenie doskonalenia zawodowego:

1) dyrektorów szkół i placówek, którym po raz pierwszy powierzono to stanowisko,

2) dyrektorów szkół i placówek w zakresie zarządzania oświatą,

3) nauczycieli rozpoczynających pracę zawodową,

4) nauczycieli pełniących funkcję opiekuna stażu w zakresie,

a) opieki nad nauczycielami stażystami oraz

b) opracowywania przez nauczyciela pełniącego funkcję opiekuna stażu projektu oceny pracy nauczyciela stażysty za okres stażu.

Wojewódzkie placówki doskonalenia mają jeszcze jeden obowiązek: gromadzić i udostępniać informacje o formach kształcenia, dokształcania i doskonalenia zawodowego nauczycieli dostępnych w województwie.

Wojewódzkie, powiatowe i gminne placówki mogą realizować również inne zadania z zakresu doskonalenia zawodowego nauczycieli zlecone przez ich organy prowadzące.

Formy realizacji zadań przez placówki

Zgodnie z § 20 cyt. rozp. katalog form realizacji zadań przez publiczne placówki doskonalenia obejmuje:

1) organizowanie i prowadzenie wspomagania szkół i placówek, polegającego na zaplanowaniu i przeprowadzeniu działań mających na celu poprawę jakości pracy szkoły lub placówki w zakresie określonym w § 18 ust. 1 i 2 cyt. rozp. lub innym wskazanym przez szkołę lub placówkę, wynikającym z potrzeb szkoły lub placówki; cyt. rozp. zalicza do tych działań: pomoc w diagnozowaniu potrzeb szkoły (placówki), ustalenie sposobów działania prowadzących do zaspokojenia tych potrzeb, zaplanowanie form wspomagania i ich realizację, wspólną ocenę efektów i opracowanie wniosków z realizacji tych form;

2) organizowanie i prowadzenie sieci współpracy i samokształcenia dla nauczycieli oraz dyrektorów szkół i placówek, którzy w zorganizowany sposób współpracują ze sobą w celu doskonalenia swojej pracy, w szczególności poprzez wymianę doświadczeń;

3) prowadzenie innych form doskonalenia, w tym seminariów, konferencji, wykładów, warsztatów i szkoleń;

4) udzielanie konsultacji;

5) upowszechnianie przykładów dobrej praktyki.

Działania opisane w pkt 1 i 2 powyższego wyliczenia nie dotyczą publicznych placówek doskonalenia tworzonych przez ministrów.

Szkolenia dla kandydatów na ekspertów komisji kwalifikacyjnych i egzaminacyjnych awansu zawodowego nauczycieli mogą prowadzić wyłącznie publiczne placówki doskonalenia podległe MEN i MKiDN.

Zgodnie z § 22 cyt. rozp. placówki doskonalenia mogą prowadzić kursy pedagogiczne dla instruktorów praktycznej nauki zawodu – ramowy program takiego kursu określa rozp. MEN z dn. 22.02.2019 r. w sprawie praktycznej nauki zawodu (Dz.U. z 2019 r. poz. 391).

Kursy kwalifikacyjne w placówkach akredytowanych i resortowych

Zgodnie z § 21 ust. 1 cyt. rozp. niektóre zadania mogą być realizowane wyłącznie przez placówki doskonalenia nauczycieli posiadające akredytację. I tak, tylko akredytowane placówki mogą – za zgodą kuratora oświaty właściwego ze względu na siedzibę placówki – prowadzić:

1) kursy kwalifikacyjne, o których mowa w przepisach rozp. MEN z dn. 01.08.2017 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli (Dz.U. z 2017 r. poz. 1575, ze zm.), w zakresie:

a) przygotowania pedagogicznego dla nauczycieli praktycznej nauki zawodu,

b) pedagogiki specjalnej dla nauczycieli praktycznej nauki zawodu;

2) kursy kwalifikacyjne z zakresu zarządzania oświatą, o których mowa w § 8 ust. 1 pkt 2 cyt. rozp. oraz w rozp. MEN z dn. 11.08.2017 r. w sprawie wymagań, jakim powinna odpowiadać osoba zajmująca stanowisko dyrektora oraz inne stanowisko w publicznym przedszkolu, publicznej szkole podstawowej, publicznej szkole ponadpodstawowej oraz publicznej placówce (Dz.U. z 2017 r. poz. 1597).

Powyższe kursy kwalifikacyjne nie mogą być prowadzone przez placówki doskonalenia posiadające wyłącznie wstępną akredytację oraz przez placówki doskonalenia, którym cofnięto akredytację.

Resortowe placówki doskonalenia podległe MKiDN, MRiRW oraz MZ mogą – za zgodą właściwego ministra – prowadzić kursy kwalifikacyjne, o których mowa w § 21 ust. 1 cyt. rozp. (zob. wyżej), dla nauczycieli objętych zakresem działania placówki doskonalenia.

Wniosek o wyrażenie zgody na prowadzenie kursu kwalifikacyjnego musi zawierać:

• szczegółowy plan i program kursu, odpowiadające wymogom określonym w ramowym planie i programie kursu zatwierdzonym przez MEN, oraz termin kursu;
• wykaz osób przewidzianych do realizacji zajęć ujętych w szczegółowym planie i programie kursu, wraz z informacją o posiadanych przez nie kwalifikacjach i doświadczeniu zawodowym;
• kryteria naboru uczestników, odpowiadające wymogom określonym w ramowym planie i programie kursu, uwzględniające w szczególności wymagania w zakresie posiadanego poziomu wykształcenia;
• informację o warunkach lokalowych i wyposażeniu, umożliwiających prawidłową realizację zajęć.

Przepisy § 21 ust. 5–7 cyt. rozp. określają zakres obowiązków placówki związanych z prowadzeniem kursów. Obejmują one: prowadzenie oceny wewnętrznej procesu realizacji kursu; prowadzenie dokumentacji kursu (zgoda na prowadzenie kursu, wykaz osób prowadzących zajęcia, szczegółowy plan i program kursu, harmonogram kursu, dziennik zajęć, protokoły z egzaminów – w przypadku przyjęcia takiej formy zaliczania zajęć, rejestr wydanych świadectw ukończenia kursu); przedstawienie organowi, który wyraził zgodę, sprawozdania z realizacji kursu nie później niż w terminie miesiąca po zakończeniu kursu; wreszcie wydanie uczestnikowi świadectwa ukończenia kursu (według wzoru określonego w zał. do cyt. rozp.). Placówka prowadzi też rejestr kursów.

Publiczne placówki doskonalenia podległe MEN mogą, na zlecenie tego ministra, prowadzić dla nauczycieli za granicą kursy kwalifikacyjne, o których mowa w rozp. MEN z dn. 01.08.2017 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli (Dz.U. z 2017 r. poz. 1575, ze zm.). Przepisy § 21 ust. 5–7 cyt. rozp. (zob. wyżej) stosuje się odpowiednio.

Tworzenie i likwidacja niepublicznych placówek doskonalenia

Przepisy rozp. MEN z dn. 28.05.2019 r. regulują również tworzenie i likwidowanie niepublicznych placówek doskonalenia.

Zgodnie z § 29 cyt. rozp. utworzenie takiej placówki wymaga uzyskania wpisu do ewidencji prowadzonej przez samorząd województwa właściwy ze względu na siedzibę placówki. Osoba prawna i osoba fizyczna, które ubiegają się o ten wpis, składają wniosek wraz z aktem założycielskim, statutem, dokumentami poświadczającymi spełnianie dwóch kryteriów (wykwalifikowana kadra, bezpieczne i higieniczne warunki realizacji form doskonalenia) oraz decyzją kuratora oświaty o przyznaniu wstępnej akredytacji. Zakres danych ujmowanych we wpisie określa § 29 ust. 3 cyt. rozp. Samorząd województwa dokonuje wpisu do ewidencji w terminie 30 dni od dnia złożenia wniosku o wpis oraz z urzędu doręcza osobie prawnej lub osobie fizycznej ubiegającej się o wpis zaświadczenie o wpisie do ewidencji (z danymi, o których mowa w § 29 ust. 5 cyt. rozp.), a kopię zaświadczenia przekazuje kuratorowi oświaty właściwemu ze względu na siedzibę niepublicznej placówki oraz organowi podatkowemu.

Samorząd województwa, w drodze decyzji, odmawia wpisu do ewidencji, jeżeli wniosek o wpis nie zawiera wymaganych dokumentów lub danych i mimo wezwania nie został uzupełniony.

Wpis do ewidencji podlega wykreśleniu w przypadkach:

• prawomocnego orzeczenia sądu zakazującego osobie fizycznej prowadzącej niepubliczną placówkę prowadzenia działalności oświatowej;
• dokonania wpisu z naruszeniem prawa;
• zaprzestania działalności przez niepubliczną placówkę doskonalenia przez okres dłuższy niż 6 miesięcy;
• likwidacji niepublicznej placówki doskonalenia, o której mowa w art. 186 ust. 4 u.p.o.

Wpis do ewidencji podlega wykreśleniu także na wniosek organu prowadzącego niepubliczną placówkę – po zakończeniu realizacji rozpoczętych w tej placówce form doskonalenia i dokształcenia nauczycieli.

Wykreślenie z ewidencji następuje w drodze decyzji, w terminie określonym w tej decyzji, i jest równoznaczne z likwidacją niepublicznej placówki doskonalenia.

Dokumentację zlikwidowanej placówki przekazuje się organowi prowadzącemu, z wyjątkiem dokumentacji kursów kwalifikacyjnych, którą przekazuje się kuratorowi oświaty właściwemu ze względu na siedzibę placówki, w terminie miesiąca od dnia zakończenia likwidacji.

Należy pamiętać, że organ prowadzący niepubliczną placówkę doskonalenia ma obowiązek zgłosić samorządowi województwa zmiany danych objętych wpisem do ewidencji, powstałe po wpisie do ewidencji, w terminie 14 dni od dnia powstania zmiany.

Zgodnie z § 30 cyt. rozp. organ prowadzący niepubliczną placówkę doskonalenia przygotowuje plan pracy placówki na dany rok szkolny. Przedstawia także kuratorowi oświaty właściwemu ze względu na siedzibę placówki sprawozdanie z realizacji planu pracy placówki za dany rok szkolny, z uwzględnieniem terminów realizacji poszczególnych zadań ujętych w tym planie, w terminie do 30 września następnego roku szkolnego.

Przepisy przejściowe dotyczące kursów kwalifikacyjnych

Zgodnie z § 34 ust. 1 cyt. rozp. kursy kwalifikacyjne, na których prowadzenie wydano zgodę przed 07.06.2019 r., są realizowane zgodnie z dotychczasowymi przepisami. Do wniosków o wyrażenie zgody na prowadzenie kursów kwalifikacyjnych złożonych i nierozpatrzonych przed 07.06.2019 r. stosuje się dotychczasowe przepisy.

Do 31 sierpnia 2020 r. mogą być prowadzone kursy kwalifikacyjne, o których mowa w rozp. MEN z dn. 01.08.2017 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli (Dz.U. z 2017 r. poz. 1575, ze zm.), w zakresie:

• przygotowania pedagogicznego do nauczania danego języka obcego;
• wczesnego nauczania danego języka obcego.

Kursy te mogą być prowadzone przez placówki doskonalenia posiadające akredytację, za zgodą kuratora oświaty właściwego ze względu na siedzibę placówki. Dla nauczycieli szkół artystycznych kursy te mogą być prowadzone przez publiczne placówki podległe MKiDN, za zgodą tego ministra.