Zasady oraz tryb podejmowania przez obywateli polskich pracy za granicą u pracodawców zagranicznych uregulowano w rozdz. 16 (art. 84–86) ustawy z dn. 20.04.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2013 r. poz. 674, z późn. zm.), zwanej dalej „ustawą o promocji zatrudnienia”. Przepisy wymienionej ustawy stosuje się do obywateli polskich poszukujących i podejmujących zatrudnienie lub inną pracę zarobkową za granicą u pracodawców zagranicznych.

Ogólne zasady podejmowania pracy przez obywateli polskich za granicą u pracodawców zagranicznych

Obywatele polscy mogą podejmować pracę za granicą u pracodawców zagranicznych w trybie i na zasadach obowiązujących w państwie zatrudnienia oraz określonych w umowach międzynarodowych (art. 84 ustawy o promocji zatrudnienia).

Podejmowanie pracy za granicą następuje w drodze bezpośrednich uzgodnień dokonywanych  przez obywateli polskich z pracodawcami zagranicznymi lub za pośrednictwem publicznych służb zatrudnienia,
a także agencji zatrudnienia świadczących usługi w zakresie pośrednictwa pracy, zwanych dalej „APP”.

Kierowanie do pracy za granicą u pracodawców zagranicznych za pośrednictwem APP

Kierowanie do pracy za granicą u pracodawców zagranicznych za pośrednictwem APP odbywa się na podstawie pisemnej umowy zawieranej przez te agencje z osobami kierowanymi. Umowa ta powinna określać w szczególności:

• pracodawcę zagranicznego,
• okres zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej,
• rodzaj oraz warunki pracy i wynagradzania, a także przysługujące osobie kierowanej do pracy świadczenia socjalne,
• warunki ubezpieczenia społecznego oraz od następstw nieszczęśliwych wypadków i chorób tropikalnych,
• obowiązki i uprawnienia osoby kierowanej do pracy oraz APP,
• zakres odpowiedzialności cywilnej stron w przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania umowy zawartej między APP a osobą kierowaną, w tym stronę pokrywającą koszty dojazdu i powrotu osoby skierowanej do pracy w przypadku niewywiązania się pracodawcy zagranicznego z warunków umowy oraz tryb dochodzenia związanych z tym roszczeń,
• kwoty należne APP z tytułu faktycznie poniesionych kosztów związanych ze skierowaniem do pracy za granicą, przeznaczone na:
  • dojazd i powrót osoby skierowanej,
  • wydanie wizy,
  • badania lekarskie,
  • tłumaczenia dokumentów,
• informację o trybie i warunkach dopuszczania cudzoziemców do rynku pracy w państwie wykonywania pracy,
• inne zobowiązania stron.

Ponadto APP ma obowiązek zawierania z pracodawcą zagranicznym, do którego zamierza kierować obywateli polskich do pracy za granicą, pisemnej umowy określającej w szczególności:

• liczbę miejsc pracy,
• okres zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej,
• rodzaj oraz warunki pracy, zasady wynagradzania, a także przysługujące osobom pracującym świadczenia socjalne,
• zakres odpowiedzialności cywilnej stron w przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania umowy zawartej między pracownikiem a pracodawcą, w tym stronę pokrywającą koszty dojazdów i powrotu osoby skierowanej do pracy w razie niewywiązywania się pracodawcy zagranicznego z warunków umowy oraz tryb dochodzenia związanych z tym roszczeń.

Jednym z obowiązków nałożonych na APP jest konieczność przestrzegania międzynarodowych umów, porozumień i programów dotyczących zatrudnienia wiążących RP oraz obowiązujących w państwie zatrudnienia przepisów o zatrudnieniu oraz unormowań regulujących działalność agencji zatrudnienia.

Nowo wprowadzone do ustawy o promocji zatrudnienia przepisy (art. 85 ust. 3a), obowiązujące od 27.05.2014 r., przewidują kolejne zobowiązania dla APP. Oznacza to, że agencja zatrudnienia jest obowiązana do prowadzenia:

• wykazu podmiotów, do których są kierowane osoby do pracy za granicą, zawierającego w szczególności oznaczenie i siedzibę podmiotu oraz nazwę państwa pochodzenia podmiotu,
• wykazu osób kierowanych do pracy za granicą, zawierającego imię
  i nazwisko, adres zamieszkania osoby oraz w szczególności oznaczenie i siedzibę podmiotu, do którego skierowano osobę do pracy za granicą, oraz nazwę państwa pochodzenia podmiotu, okresy zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej.

Dodatkowe postanowienia umowy o pracę zawartej z obywatelem RP skierowanym do pracy na obszarze państwa niebędącego członkiem UE

Umowa o pracę z pracownikiem skierowanym do pracy na obszarze państwa niebędącego członkiem UE na okres dłuższy niż 1 miesiąc, niezależnie od warunków ustalonych w art. 29 § 1 k.p. (patrz: rozdz. II pkt 3 str. 1), powinna określać:

• czas wykonywania pracy za granicą,
• walutę, w której będzie wypłacane pracownikowi wynagrodzenie
  w czasie wykonywania pracy za granicą.

Ponadto, zgodnie z art. 29¹ § 2 k.p., pracodawca – przed skierowaniem pracownika do pracy – dodatkowo informuje pracownika na piśmie o:

• świadczeniach przysługujących z tytułu skierowania do pracy poza granicami kraju, obejmujących zwrot kosztów przejazdu oraz zapewnienie zakwaterowania,
• warunkach powrotu pracownika do kraju.

Zaliczenie zatrudnienia za granicą do ogólnego stażu pracy

Udokumentowane okresy zatrudnienia, przebyte za granicą u pracodawcy zagranicznego, są zaliczane do okresów pracy w RP w zakresie uprawnień pracowniczych (art. 86 ust. 1 ustawy o promocji zatrudnienia). Na APP spoczywa obowiązek poinformowania na piśmie osoby kierowanej do pracy za granicą o przysługujących jej uprawnieniach dotyczących zaliczania pracy za granicą do ogólnego stażu pracy, o których mowa w art. 86 ust. 1 ustawy o promocji zatrudnienia.

Podejmowanie przez obywateli polskich pracy na terytorium państw UE

W obecnym stanie prawnym, po upływie okresu stosowania przez niektóre państwa UE ograniczeń w dostępie do rynków pracy dla obywateli polskich, polscy pracownicy mogą korzystać ze swobody zatrudnienia na terytorium państw UE w pełnym zakresie. Warto przypomnieć, że Niemcy i Austria jako ostatnie państwa UE otworzyły swe rynki pracy dla Polaków (maj 2011 r.). Również w tym samym czasie Szwajcaria zrezygnowała z regulacji chroniących rodzimy rynek pracy.

Maciej Ofierski