Przepisy techniczno-budowlane

Zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków pracy i nauki wymaga spełnienia szeregu szczegółowych wymagań oraz stosowania zaleceń i instrukcji określonych w wielu aktach normatywnych, w tym również w przepisach techniczno-budowlanych.

Obiekt budowlany przeznaczony na szkołę lub placówkę oświatową musi zapewniać odpowiedni poziom bezpieczeństwa. Zasadnicze znaczenie ma zatem ścisłe przestrzeganie – zarówno na etapie projektowania, jak i wykonywania danego obiektu – przepisów zawartych w ustawie z dn. 07.07.1994 r. – Prawo budowlane (t. jedn. Dz.U. z 2018 r. poz. 1202, z późn. zm.) oraz w szeregu aktów wykonawczych wydanych na jej podstawie, a także w innych przepisach techniczno-budowlanych. Budynek szkoły lub placówki oświatowej powinien spełniać wszystkie warunki określone we wspomnianych aktach prawnych. Uwzględnienie ww. przepisów jest niezbędne przy każdej przebudowie, modernizacji lub wykonywaniu innych robót budowlanych.

Odrębność tematyczna unormowań prawa budowlanego sprawia, że jego szersze omówienie wykracza poza zakres nin. opracowania. W tym miejscu wskazać jednak trzeba, że zgodnie z § 1 rozp. MEN z dn. 17.12.2010 r. w sprawie podstawowych warunków niezbędnych do realizacji przez szkoły i nauczycieli zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych oraz programów nauczania (Dz.U. Nr 6, poz. 23) obiekt szkolny powinien:

• posiadać pomieszczenia do realizacji zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, które spełniają wymagania dla pomieszczeń przeznaczonych na stały pobyt ludzi,
• spełniać warunki techniczne i lokalizacyjne

–   określone w przepisach rozp. MI z dn. 12.04.2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. z 2015 r. poz. 1422, ze zm.).

Przepisy dotyczące ochrony przeciwpożarowej

Niezwykle istotnym zagadnieniem związanym z projektowaniem, budową, a następnie codziennym użytkowaniem obiektów budowlanych przeznaczonych na szkoły i placówki oświatowe jest stosowanie – w odpowiednim zakresie – unormowań ustawy z dn. 24.08.1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (t. jedn. Dz.U. z 2018 r. poz. 620, ze zm.) oraz aktów wykonawczych wydanych na jej podstawie.

W myśl tej ustawy obowiązek zabezpieczenia środowiska, budynku, obiektu lub terenu przed zagrożeniem pożarowym lub innym miejscowym zagrożeniem spoczywa na osobach prawnych, osobach fizycznych, organizacjach lub instytucjach z nich korzystających. Odpowiedzialność za naruszenie przepisów przeciwpożarowych ponoszą ww. podmioty, a także właściciel, zarządca lub użytkownik budynku, obiektu lub terenu.

Do katalogu obowiązków właściciela budynku, obiektu budowlanego lub terenu w zakresie ochrony przeciwpożarowej – stosownie do art. 4 ust. 1 cyt. ustawy – należy:

• przestrzeganie przeciwpożarowych wymagań techniczno-budowlanych, instalacyjnych i technologicznych,
• wyposażenie budynku, obiektu budowlanego lub terenu w wymagane urządzenia przeciwpożarowe i gaśnice,
• zapewnienie konserwacji oraz naprawy urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic w sposób gwarantujący ich sprawne i niezawodne funkcjonowanie,
• zapewnienie osobom przebywającym w budynku, obiekcie budowlanym lub na terenie bezpieczeństwa i możliwości ewakuacji,
• przygotowanie budynku, obiektu budowlanego lub terenu do prowadzenia akcji ratowniczej,
• zapoznanie pracowników z przepisami przeciwpożarowymi,
• ustalenie sposobów postępowania na wypadek powstania pożaru, klęski żywiołowej lub innego miejscowego zagrożenia.

Zadania te realizuje właściciel budynku, obiektu budowlanego lub terenu. Należy jednak pamiętać, że w przypadku podpisania umowy cywilnoprawnej ustanawiającej zarząd lub użytkowanie realizację ww. obowiązków przejmuje – w całości lub w części – zarządca lub użytkownik budynku, obiektu budowlanego lub terenu. Jeżeli umowa taka nie została zawarta, odpowiedzialność za realizację obowiązków z zakresu ochrony przeciwpożarowej spoczywa na faktycznie władającym budynkiem, obiektem budowlanym lub terenem.

Czynności z zakresu ochrony przeciwpożarowej mogą wykonywać tylko osoby posiadające odpowiednie kwalifikacje. Wymagania, jakie powinny spełniać te osoby, określone zostały w art. 4 ust. 2a i 2b cyt. ustawy.

Zgodnie z art. 6 cyt. ustawy rozpoczęcie eksploatacji nowej, przebudowanej lub wyremontowanej budowli, obiektu lub terenu, maszyny, urządzenia lub instalacji albo innego wyrobu może nastąpić wyłącznie, gdy:

• zostały spełnione wymagania przeciwpożarowe,
• sprzęt, urządzenia pożarnicze i ratownicze oraz środki gaśnicze zapewniają skuteczną ochronę przeciwpożarową.

Szczegółowe kwestie dotyczące sposobów oraz warunków ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych oraz terenów określone zostały w rozp. MSWiA z dn. 07.06.2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz.U. Nr 109, poz. 719). Zawarte w tym rozp. regulacje w istotny sposób uzupełniają katalog obowiązków, jakie w zakresie ochrony przeciwpożarowej spoczywają na właścicielach, zarządcach lub użytkownikach obiektów. Poza ww. obowiązkami właściciel, zarządca lub użytkownik obiektu – zgodnie z § 4 ust. 2 tego rozp. – jest odpowiedzialny również za:

• umieszczenie w widocznych miejscach instrukcji postępowania na wypadek pożaru wraz z wykazem telefonów alarmowych,
• oznakowanie za pomocą znaków zgodnych z Polskimi Normami, dotyczącymi znaków bezpieczeństwa, wszystkich istotnych – z punktu widzenia bezpieczeństwa pożarowego – miejsc, w tym zwłaszcza dróg ewakuacyjnych oraz miejsc usytuowania urządzeń ppoż. i gaśnic,
• utrzymywanie urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic w stanie pełnej sprawności technicznej i funkcjonalnej,
• wyposażanie obiektów, zgodnie z wymaganiami przepisów techniczno-budowlanych, w przeciwpożarowe wyłączniki prądu,
• umieszczanie, przy wjazdach do garaży zamkniętych z podłogą znajdującą się poniżej poziomu terenu, czytelnej informacji o dopuszczeniu lub niedopuszczeniu parkowania w tych garażach samochodów zasilanych gazem płynnym propan-butan, o których mowa w przepisach techniczno-budowlanych.

Ochrona przeciwpożarowa w placówkach wychowania przedszkolnego

Osobną uwagę należy poświęcić wymaganiom dotyczącym ochrony przeciwpożarowej w przedszkolach, oddziałach przedszkolnych (zorganizowanych w szkołach podstawowych) oraz innych formach wychowania przedszkolnego. Każde z wymienionych tu miejsc, w którym prowadzi się wychowanie przedszkolne, w obecnym stanie prawnym podlega innym wymaganiom przeciwpożarowym.

Do przedszkoli stosuje się wspomniane już rozp. MI z dn. 12.04.2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. z 2015 r. poz. 1422, ze zm.).

Warunki przeciwpożarowe, jakie musi spełniać lokal, w którym jest prowadzona inna forma wychowania przedszkolnego, określa z kolei rozp. MEN z dn. 28.08.2017 r. w sprawie rodzajów innych form wychowania przedszkolnego, warunków tworzenia i organizowania tych form oraz sposobu ich działania (Dz.U. z 2017 r. poz. 1657, ze zm.).

Wymagania ochrony przeciwpożarowej wobec lokalu zajmowanego przez oddział przedszkolny w szkole podstawowej zostały określone w art. 126 ust. 1 u.p.o. Stanowi on, że lokal, w którym jest prowadzony oddział przedszkolny w publicznej albo niepublicznej szkole podstawowej, znajdujący się w użytkowanym budynku istniejącym lub jego części, powinien spełniać wymagania ochrony przeciwpożarowej zapewniające bezpieczne warunki realizacji przez ten oddział przedszkolny zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych oraz pobytu dzieci i innych osób przebywających na terenie oddziału przedszkolnego, określone w przepisach rozp. MEN z dn. 25.08.2017 r. w sprawie wymagań ochrony przeciwpożarowej, jakie musi spełniać lokal, w którym są prowadzone oddział przedszkolny lub oddziały przedszkolne zorganizowane w szkole podstawowej albo jest prowadzone przedszkole utworzone w wyniku przekształcenia oddziału przedszkolnego lub oddziałów przedszkolnych zorganizowanych w szkole podstawowej (Dz.U. z 2017 r. poz. 1642, ze zm.).

Zgodnie z art. 126 ust. 2 u.p.o. organ prowadzący szkołę podstawową, w której zorganizowano oddział przedszkolny, znajdujący się w lokalu, o którym mowa wyżej, ma obowiązek uzyskać pozytywną opinię właściwego komendanta powiatowego (miejskiego) Państwowej Straży Pożarnej potwierdzającą spełnianie wymagań, o których mowa w przepisach ww. rozp. Odmowa wydania pozytywnej opinii następuje w drodze postanowienia, na które służy zażalenie.

Należy podkreślić, że zgodnie z art. 304 ustawy z dn. 14.12.2016 r. Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo oświatowe (Dz.U. z 2017 r. poz. 60, z późn. zm.) organy prowadzące 1 września 2017 r. szkoły podstawowe, w których zorganizowano oddziały przedszkolne, mają obowiązek dostosować lokale, w których zorganizowano te oddziały, do warunków określonych w art. 126 ust. 1–3 u.p.o. i ww. przepisach wykonawczych w terminie do 31 sierpnia 2022 r.

Przepisy szczególne oraz ogólne dotyczące bezpiecznych i higienicznych warunków pracy i nauki

Szczególny charakter działań prowadzonych w ramach procesu dydaktyczno-wychowawczego wymaga stworzenia odpowiednich warunków w zakresie organizowania bezpiecznych zajęć. Regulacje dotyczące bezpiecznej organizacji procesu dydaktyczno-wychowawczego zawiera rozp. MENiS z dn. 31.12.2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (Dz.U. z 2003 r. Nr 6, poz. 69, z późn. zm.). Zasady postępowania określone we wskazanym akcie wykonawczym zostaną omówione w dalszej części nin. rozdziału.

Niezależnie od specyfiki działalności prowadzonej przez szkoły i placówki oświatowe zasadą jest, że w części nieuregulowanej przepisami szczególnymi należy stosować unormowania ogólne, czyli przepisy rozp. MPiPS z dn. 26.09.1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (t. jedn. Dz.U. z 2003 r. Nr 169, poz. 1650, z późn. zm.).