Niewystarczające dofinansowanie kosztów kształcenia ponoszonych przez pracodawców oraz niskie wynagrodzenia młodocianych pracowników – to zdaniem posłów czynniki, które hamują rozwój szkolnictwa zawodowego. Resort edukacji odpiera te zarzuty i twierdzi, że zainteresowanie młodzieży taką ścieżką edukacji wciąż rośnie, do czego przyczyniają się m.in. wprowadzone w ostatnim czasie zmiany systemowe.

Według danych MEiN w latach szkolnych 2020/2021 i 2021/2022, mimo pandemii, odnotowano wysoki odsetek absolwentów szkół podstawowych wybierających kształcenie zawodowe: ponad 55% w stosunku do około 45% w kształceniu ogólnym. Odsetek absolwentów wybierających branżową szkołę I stopnia to obecnie ponad 16%, podczas gdy kilka lat temu nie przekraczał 15%.

Od 2009 r. pracodawcy otrzymują …

(…) ze środków Funduszu Pracy wsparcie finansowe w formie dofinansowania kosztów kształcenia młodocianych pracowników. Świadczenie to gwarantuje art. 122 ustawy Prawo oświatowe, który określa m.in. wysokość kwoty dofinansowania – w przypadku nauki zawodu do 8.081 zł przy 36-miesięcznym okresie kształcenia, a przy krótszym okresie kształcenia – w wysokości proporcjonalnej, natomiast w przypadku przyuczenia do pracy – do 254 zł za każdy pełny miesiąc kształcenia. Wysokość dofinansowania jest wyższa i wynosi do 10.000 zł w przypadku nauki zawodu prowadzonej w zawodach wskazanych przez MEiN w prognozie zapotrzebowania na zawody szkolnictwa branżowego.

Ponadto wskazane kwoty podlegają waloryzacji wskaźnikiem cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem, jeżeli ten wskaźnik w roku kalendarzowym poprzedzającym rok, w którym następuje wypłata dofinansowania, wynosi co najmniej 105%.

W planie finansowym na 2021 r. na dofinansowanie pracodawcom kosztów kształcenia młodocianych pracowników zabezpieczono kwotę w wysokości 261,5 mln zł.

„Rozpatrując możliwość wprowadzenia zmian w systemie dofinansowania kosztów kształcenia należy wziąć pod uwagę aspekt pozafinansowy takiego kształcenia, które może mieć realny wymiar ekonomiczny dla danej firmy. Od początku nauki zawodu młodociani pracownicy mogą zastępować wykwalifikowanych pracowników przy prostych czynnościach czy zadaniach zawodowych. W niektórych zawodach w zależności od potencjału młodocianego pracownika, szczególnie w ostatnim roku nauki zawodu, ich praca nabierać może tożsamej wartości z pracą wykwalifikowanego pracownika, a to może przełożyć się na wymierną korzyść finansową dla pracodawcy. Kolejną realną korzyścią dla pracodawcy może być wykształcenie potencjalnego pracownika, który nie tylko zdobywa określone kwalifikacje zawodowe w procesie kształcenia, ale także poznaje firmę, organizację pracy w tej firmie, a także otoczenie biznesowe, w którym ta firma funkcjonuje” – przekonuje MEiN.

Jeśli zaś chodzi o uczniów, to 01.09.2019 r. do przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dn. 28.05.1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania, wprowadzono zmianę zwiększającą o 1 punkt procentowy wynagrodzenie, jakie przysługuje młodocianemu pracownikowi odbywającemu przygotowanie zawodowe w formie nauki zawodu, obliczane w stosunku procentowym do przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej. Zgodnie z § 19 ww. rozp. wynagrodzenie młodocianego wynosi obecnie:

• w pierwszym roku nauki – nie mniej niż 5%,
• w drugim roku nauki – nie mniej niż 6%,
• w trzecim roku nauki – nie mniej niż 7%.

Wynagrodzenie młodocianego odbywającego przygotowanie zawodowe w formie przyuczenia do wykonywania określonej pracy nie uległo zmianie – przysługuje ono w wysokości nie niższej niż 4% przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej za poprzedni kwartał. „Zwiększenie minimalnych stawek wynagrodzenia dla młodocianych pracowników w trakcie nauki zawodu było konsekwencją reformy szkolnictwa zawodowego. Wysokość wynagrodzenia młodocianego pracownika zależy od pracodawcy, ponieważ przepisy określają jedynie minimalną stawkę takiego wynagrodzenia” – przypomina MEiN.

Resort wskazuje, że w ostatnim czasie wprowadzono wiele rozwiązań prawnych wzmacniających szkolnictwo branżowe. Są to przede wszystkim:

• cykliczna prognoza zapotrzebowania na pracowników w zawodach szkolnictwa branżowego na krajowym i wojewódzkim rynku pracy, której celem jest stałe monitorowanie potrzeb rynku pracy;
• zwiększenie kwoty subwencji oświatowej (w przeliczeniu na jednego ucznia), a także dofinansowania dla pracodawców kształcących młodocianych pracowników w zawodach, na które prognozowane jest szczególne zapotrzebowanie na krajowym rynku pracy;
• obowiązek uzyskania przez szkoły opinii wojewódzkiej rady rynku pracy wydawanej na okres 5 lat, co zapewnia adekwatność oferty szkół prowadzących kształcenie zawodowe do potrzeb rynku pracy;
• zapewnienie uczniom przygotowania do nabycia wybranych uprawnień zawodowych celem skrócenia ścieżki do wykonywania zawodu;
• możliwość realizacji stażu uczniowskiego przez uczniów technikum i branżowej szkoły I stopnia niebędących młodocianymi pracownikami – realizacja stażu umożliwia uczniowi naukę zawodu w rzeczywistych warunkach pracy, poznanie zakładu pracy oraz zapoznanie się z konkretnymi stanowiskami pracy, pracodawcy natomiast umożliwia poznanie i przygotowanie do podjęcia pracy potencjalnego pracownika; okres stażu wlicza się uczniowi do okresu zatrudnienia, a koszty wynagrodzenia poniesione przez pracodawcę można wliczyć w koszty uzyskania przychodu;
• obowiązkowe szkolenia branżowe dla nauczycieli kształcenia zawodowego u pracodawców lub w indywidualnych gospodarstwach rolnych, w wymiarze 40 godzin realizowanych cyklicznie w okresach trzyletnich;
• obowiązek przystąpienia do egzaminu zawodowego, a w przypadku młodocianych pracowników realizujących przygotowanie zawodowe u pracodawcy będącego rzemieślnikiem – do egzaminu czeladniczego; przystąpienie do egzaminu jest jednym z warunków ukończenia szkoły prowadzącej kształcenie zawodowe;
• zróżnicowanie wysokości subwencji oświatowej, która została uzależniona od kosztochłonności kształcenia oraz zapotrzebowania na zawody wynikającego z ww. prognozy; w wysokości subwencji uwzględnione zostały zawody „unikatowe”, uznane przez za zawody o szczególnym znaczeniu dla kultury i dziedzictwa narodowego;
• preferencje podatkowe dla pracodawców przekazujących darowizny (finansowe lub rzeczowe) na cele kształcenia zawodowego;
• obowiązek realizacji treści z zakresu doradztwa zawodowego już od etapu przedszkola aż po etap szkoły ponadpodstawowej.

Resort edukacji informuje też, że trwają prace nad przygotowaniem rozwiązań dotyczących zagospodarowania środków europejskich pochodzących z Funduszu Odbudowy, których pozyskanie powinno być priorytetem dla wszystkich stron zainteresowanych rozwojem szkolnictwa branżowego.

Małgorzata Tabaszewska – specjalistka prawa oświatowego

Podstawa prawna:

1. Ustawa z dn. 14.12.2016 r. Prawo oświatowe – Dz.U. z 2021 r. poz. 1082.
2. Rozporządzenie Rady Ministrów z dn. 28.05.1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania – t.jedn. Dz.U. z 2018 r. poz. 2010, ze zm.