Z dniem 20.03.br. wchodzą w życie zmiany w ustawie z dn. 17.11.1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 2014 r. poz. 101, z późn. zm.), zwanej dalej „k.p.c.”, wprowadzające szereg korekt legislacyjnych w przepisach określających postępowanie z zakresu ubezpieczeń społecznych.

Modyfikacje w k.p.c. wynikają z ustawy z dn. 15.01.2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 218), zwanej dalej „nowelizacją”, która ma na celu m.in. dostosowanie regulacji kodeksowych w obrębie procedury sądowej dotyczącej spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych do innych aktów prawnych oraz do orzecznictwa SN.
Zmieniając brzmienie art. 460 § 1 k.p.c., nadano zdolność sądową i procesową w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych wojewódzkiemu zespołowi do spraw orzekania o niepełnosprawności.
Rozszerzono również zakres podmiotowy pełnomocnictwa procesowego – zgodnie z dodanym w art. 465 k.p.c. § 1¹ pełnomocnikiem pracodawcy niebędącego osobą prawną lub przedsiębiorcą albo organu rentowego może być również jego pracownik. Pełnomocnikiem wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności może być jego członek.
Z kodeksowej definicji pojęcia „sprawy z zakresu ubezpieczeń społecznych” (art. 476 § 2 k.p.c.) usunięto odniesienie do spraw dotyczących ubezpieczenia rodzinnego. Wynika to z faktu, iż sprawy dotyczące ubezpieczenia rodzinnego są rozpatrywane obecnie na podstawie ustawy z dn. 14.06.1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz.U. z 2013 r. poz. 267, z późn. zm.), zwanej dalej „k.p.a.” – przesądza o tym art. 180 § 2 powołanej ustawy. Z tą zmianą koresponduje również korekta brzmienia w art. 476 § 5 pkt 2 lit. a k.p.c., z którego usunięto odniesienie do świadczeń z ubezpieczenia rodzinnego (w kontekście definicji pojęcia „ubezpieczony”).
Z katalogu organów rentowych (art. 476 § 4 k.p.c.) usunięto kolejowe jednostki organizacyjne, co wiąże się z tym, że wymienione podmioty zostały przejęte przez ZUS.
Zmiany w art. 477⁸ § 2 k.p.c. polegają na modyfikacji wykazu spraw należących do właściwości sądów rejonowych. Po nowelizacji sądy rejonowe nie będą zajmować się sprawami o zasiłek porodowy, zasiłek rodzinny oraz dodatki do tego zasiłku, a także sprawami o świadczenia z tytułu funduszu alimentacyjnego. Wynika to z uprzednio przedstawionego podziału kompetencji w sprawie orzekania między sądy działające na podstawie k.p.c. oraz sądy funkcjonujące w ramach procedur przewidzianych w k.p.a. oraz wygaśnięcia prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego (fundusz ten został zlikwidowany). Uaktualniono ponadto stosowaną terminologię, zastępując w art. 477⁸ § 2 pkt 3 k.p.c. wyrażenie „wypadek przy pracy w gospodarstwie rolnym” obecnie stosowanym w ustawie z dn. 20.12.1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz.U. z 2013 r. poz. 1403) sformułowaniem „wypadek przy pracy rolniczej”.
Zmiany w art. 477⁹ k.p.c. zmierzają w kierunku ujednolicenia procedur odwoławczych, co do zakresu przedmiotowego, jak i przypadków, gdy sąd ma prawo odrzucić odwołanie. Doprecyzowano ponadto kwestie terminu przeznaczonego na wniesienie odwołania.
W art. 477¹¹ § 1 k.p.c., który określa podmioty będące stronami postępowania, uwzględniono osobę odwołującą się od orzeczenia wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności oraz wojewódzki zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności jako strony postępowania. Zmieniono też tryb powiadamiania zainteresowanego o toczącym się postępowaniu (art. 477¹¹ § 2–3 k.p.c.).
Modyfikacja w art. 477¹³ § 1 k.p.c. polega na uwzględnieniu zmiany przez wojewódzki zespół do spraw orzekania o niepełnosprawności zaskarżonego orzeczenia przed rozstrzygnięciem sprawy przez sąd jako okoliczności powodującej umorzenie postępowania w całości lub części. Dodano zapis, zgodnie z którym postanowienie sądu o umorzeniu postępowania może zapaść na posiedzeniu niejawnym (art. 477¹³ § 2 k.p.c.).
Znowelizowany art. 477¹⁴ § 2–4 k.p.c. określa procedurę postępowania w razie uwzględnienia odwołania od decyzji organu rentowego lub orzeczenia wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności. W omawianym przepisie dodano § 5–6; pierwszy z nich stanowi, iż art. 477¹⁴ § 4 k.p.c. stosuje się odpowiednio w sprawach o świadczenia z ubezpieczenia społecznego rolników. Z kolei drugi nowy zapis przewiduje, że w sprawie, w której wniesiono odwołanie od orzeczenia wojewódzkiego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności, sąd nie orzeka co do istoty sprawy na podstawie nowych okoliczności dotyczących niepełnosprawności, które powstały po dniu wniesienia odwołania od tego orzeczenia. W tym przypadku sąd uchyla orzeczenie, przekazuje sprawę do rozpatrzenia wojewódzkiemu zespołowi do spraw orzekania o niepełnosprawności i umarza postępowanie.
Uchylono jednocześnie art. 477¹⁶ k.p.c., który wskazywał przepisy, jakie stosuje się odpowiednio w sprawach o świadczenia z ubezpieczenia społecznego rolników. Przepis ten stał się bezprzedmiotowy wobec odrębnych regulacji w tym zakresie przewidzianych w zmienianych unormowaniach (por. art. 477⁹ § 3³ oraz art. 477¹⁴ § 5 k.p.c.).

W art. 10 nowelizacji zawarto przepisy przejściowe, przewidujące że sprawy wszczęte i niezakończone przed dniem wejścia w życie nowelizacji, w których właściwość sądu została ustalona na podstawie art. 461 § 2² k.p.c. w brzmieniu dotychczasowym, prowadzi się z właściwością określoną na podstawie tego przepisu. Ponadto do spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych z udziałem zainteresowanych, wszczętych i niezakończonych przed dniem wejścia w życie nowelizacji, przepisu art. 477¹¹ § 2 k.p.c. zdanie czwarte, w brzmieniu nadanym nowelizacją, nie stosuje się do czasu zakończenia postępowania w danej instancji. Przypomnijmy, że wspomniany przepis (art. 477¹¹ § 2 k.p.c. zdanie czwarte) po nowelizacji zakłada, że do zainteresowanego nie stosuje się przepisu art. 174 § 1 k.p.c., czyli unormowania wskazującego okoliczności, w których sąd zawiesza postępowanie z urzędu.

Maciej Ofierski