„Moja działka jest w drodze gminnej 50 cm i gmina każe mi się odsunąć 1 m od palika wytyczonego przez geodetę, ale to jest moja działka jak mogę się odsunąć, co z tą resztę będzie gmina sobie taki grunt przejmie? To nie może np. odkupić czy jak?”

Prawo do odszkodowania z tytułu wywłaszczenia nieruchomości jest jednym z podstawowych praw uregulowanych w Konstytucji RP, której art. 21 określa, iż Rzeczpospolita Polska chroni własność i prawo dziedziczenia, a wywłaszczenie jest dopuszczalne jedynie wówczas, gdy jest dokonywane na cele publiczne i za słusznym odszkodowaniem. Co do zasady, gmina powinna zatem wykupić grunt prywatny przeznaczony pod drogę gminną. Równocześnie jednak w zależności od okoliczności faktycznych sytuacja może być nieco bardziej skomplikowana.

W pierwszej kolejności wskazać należy, iż pod kątem prawnym …

(…) drogi możemy podzielić na publiczne oraz prywatne. Drogami publicznymi w myśl art. 1 ustawy o drogach publicznych są drogi zaliczone na podstawie przytoczonej ustawy do jednej z kategorii dróg, z której może korzystać każdy, zgodnie z jej przeznaczeniem, z ograniczeniami i wyjątkami określonymi w tej ustawie lub innych przepisach szczególnych.

Dokonując dalszego podziału, drogi publiczne możemy pogrupować na drogi krajowe, drogi wojewódzkie, drogi powiatowe oraz drogi gminne. W ślad za brzmieniem art. 7 ustawy o drogach publicznych do dróg gminnych zalicza się drogi o znaczeniu lokalnym niezaliczone do innych kategorii, stanowiące uzupełniającą sieć dróg służących miejscowym potrzebom, z wyłączeniem dróg wewnętrznych. Zaliczenie do kategorii dróg gminnych następuje w drodze uchwały rady gminy po zasięgnięciu opinii właściwego zarządu powiatu, a ustalenie przebiegu istniejących dróg gminnych następuje w drodze uchwały rady gminy.

Zgodnie z art. 98 ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami w przypadku wydzielenia na wniosek właściciela działki gruntu pod drogę publiczną: gminną, powiatową, wojewódzką lub krajową działka ta przechodzi, z mocy prawa, odpowiednio na własność gminy, powiatu, województwa lub Skarbu Państwa z dniem, w którym decyzja zatwierdzająca podział stała się ostateczna albo orzeczenie o podziale prawomocne.

W takim przypadku właścicielowi przysługuje prawo do odszkodowania w wysokości uzgodnionej z między właścicielem a organem. Jeżeli do takiego uzgodnienia nie dojdzie, na wniosek właściciela odszkodowanie ustala się i wypłaca według zasad i trybu obowiązujących przy wywłaszczaniu nieruchomości.

W tym miejscu wyróżnić jednak należy, iż w przypadku, gdy na wniosek właścicieli działki zostaną wydzielone na drogę wewnętrzną odszkodowanie nie przysługuje. Drogi wewnętrzne nie mają bowiem charakteru drogi publicznej, a co za tym idzie charakteru drogi gminnej. W świetle art. 98 ust. 1 ustawy, własność takich nieruchomości nie przechodzi na gminę (wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dn. 04.10.2016 r., sygn. akt: I OSK 2892/14).

Warto także wspomnieć, iż na mocy art. 73 ustawy Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną – nieruchomości pozostające w dniu 31.12.1998 r. we władaniu Skarbu Państwa lub jednostek samorządu terytorialnego, niestanowiące ich własności, a zajęte pod drogi publiczne, z dniem 01.01.1999 r. stały się z mocy prawa własnością Skarbu Państwa lub właściwych jednostek samorządu terytorialnego za odszkodowaniem, przy czym wniosek o ustalenie oraz wypłatę tego odszkodowania należało złożyć do 31.12.2005 roku. Po upływie tego terminu roszczenie wygasło.

Uwzględniając powyższe, w pierwszej kolejności należy ustalić z jakich przyczyn droga przebiega przez pańską działkę oraz jaki charakter ma ta droga (czy jest drogą publiczną). Dopiero w razie ustalenia, iż odszkodowanie faktycznie Panu przysługuje w dalszej kolejności należy wysłać do gminy pismo z wnioskiem o uzgodnienie i wypłatę odszkodowania. Jeśli w drodze uzgodnień nie uda się dojść do porozumienia odszkodowanie zostanie ustalone według zasad i trybu obowiązującego przy wywłaszczaniu nieruchomości.

Kamil Wywiał – aplikant radcowski

Podstawa prawna:

1. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dn. 02.04.1997 r. – Dz.U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.; ost. zm. z 2009 r. Nr 114, poz. 946.
2. Ustawa z dn. 21.03.1985 r. o drogach publicznych – Dz.U. z 2007 r. Nr 19 poz. 115 z późn. zm.
3. Ustawa z dn. 21.08.1997 r. o gospodarce nieruchomościami – tekst jedn. Dz.U. z 2020 r. poz. 1990 z późn. zm.
4. Ustawa z dn. 13.10.1998 r. Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną – Dz.U. z 1998 nr 133 poz. 872 z późn. zm.