Wzór protokołu pochodzi z załącznika do rozp. MGiP z dn. 16.09.2004 r. w sprawie wzoru protokołu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy (Dz.U. Nr 227, poz. 2298).

ZABEZPIECZENIE MIEJSCA WYPADKU

Postępowanie powypadkowe jest obecnie uregulowane przepisami rozp. RM z dn. 01.07.2009 r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy (Dz.U. Nr 105, poz. 870). Wymieniony akt wykonawczy — zwany dalej „rozp. wypadkowym” — obowiązuje od dn. 03.07.2009 r.

Zgodnie z § 2 rozp. wypadkowego — pracownik, który uległ wypadkowi, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala, powinien poinformować niezwłocznie o wypadku swojego przełożonego.

W myśl § 3 ust. 1 cyt. rozp., do czasu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku pracodawca jest obowiązany zabezpieczyć miejsce wypadku w sposób wykluczający:

• dopuszczenie do miejsca wypadku osób niepowołanych,
• uruchamianie bez koniecznej potrzeby maszyn i innych urządzeń technicznych, które w związku z wypadkiem zostały wstrzymane,
• dokonywanie zmiany położenia maszyn i innych urządzeń technicznych, jak również zmiany położenia innych przedmiotów, które spowodowały wypadek lub pozwalają odtworzyć jego okoliczności.

Zgodę na uruchomienie maszyn i innych urządzeń technicznych lub dokonanie zmian w miejscu wypadku wyraża pracodawca — w uzgodnieniu ze społecznym inspektorem pracy — po dokonaniu oględzin miejsca wypadku oraz po sporządzeniu, jeśli zachodzi potrzeba, szkicu albo fotografii miejsca wypadku.

W razie zaistnienia wypadku śmiertelnego, ciężkiego lub zbiorowego — zgodę, o której mowa, wyraża pracodawca po uzgodnieniu z właściwym inspektorem pracy i prokuratorem, a jeżeli doszło do takich wypadków w zakładzie górniczym — także po uzgodnieniu z właściwym organem państwowego nadzoru górniczego.

Dokonywanie zmian w miejscu wypadku bez uzyskania wymaganej zgody jest dopuszczalne, jeżeli zachodzi konieczność ratowania osób lub mienia albo zapobieżenia grożącemu niebezpieczeństwu
(§ 3 ust. 4 cyt. rozp.).

POWOŁANIE, SKŁAD ORAZ KOMPETENCJE ZESPOŁU POWYPADKOWEGO

Zgodnie z § 4 cyt. rozp. okoliczności i przyczyny wypadków ustala, powoływany przez pracodawcę, zespół powypadkowy, w którego skład wchodzi pracownik służby bhp oraz społeczny inspektor pracy.

U pracodawcy, który zgodnie z art. 237¹¹ § 1 k.p. nie ma obowiązku tworzenia służby bhp (czyli zatrudniającego do 100 pracowników), w skład zespołu powypadkowego — zamiast pracownika służby bhp — wchodzi pracodawca lub pracownik zatrudniony przy innej pracy, któremu pracodawca powierzył wykonywanie zadań służby bhp, albo specjalista spoza zakładu pracy.

Jeżeli u pracodawcy nie działa społeczna inspekcja pracy, w skład zespołu powypadkowego — zamiast społecznego inspektora pracy — jako członek zespołu wchodzi przedstawiciel pracowników posiadający aktualne zaświadczenie o ukończeniu szkolenia w zakresie bhp, zgodnie z przepisami rozp. MGiP z dn. 27.07.2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. nr 180, poz. 1860, z późn. zm.).

W razie gdy pracodawca nie może dopełnić obowiązku utworzenia zespołu powypadkowego w składzie dwuosobowym, określonym powyżej — ze względu na małą liczbę zatrudnionych pracowników — okoliczności i przyczyny wypadku ustala zespół powypadkowy, w którego skład wchodzi pracodawca oraz specjalista spoza zakładu pracy (§ 6 cyt. rozp.).

CZYNNOŚCI WYJAŚNIAJĄCE PROWADZONE PRZEZ ZESPÓŁ POWYPADKOWY

Niezwłocznie po otrzymaniu wiadomości o wypadku zespół powypadkowy jest obowiązany przystąpić do ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku, a w szczególności:

• dokonać oględzin miejsca wypadku, stanu technicznego maszyn i innych urządzeń technicznych, stanu urządzeń ochronnych oraz zbadać warunki wykonywania pracy i inne okoliczności, które mogły mieć wpływ na powstanie wypadku,
• sporządzić szkic lub wykonać fotografię miejsca wypadku — jeżeli jest to konieczne,
• wysłuchać wyjaśnień poszkodowanego, jeżeli stan jego zdrowia na to pozwala,
• zebrać informacje dotyczące wypadku od świadków wypadku,
• zasięgnąć opinii lekarza, a w razie potrzeby opinii innych specjalistów, w zakresie niezbędnym do oceny rodzaju i skutków wypadku,
• zebrać inne dowody dotyczące wypadku,
• dokonać prawnej kwalifikacji wypadku zgodnie z art. 3 ust. 1 i 2 ustawy z dn. 30.10.2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. Nr 199, poz. 1673, z późn. zm.),
• określić środki profilaktyczne oraz wnioski, w szczególności wynikające z oceny ryzyka zawodowego na stanowisku pracy, na którym wystąpił wypadek.

Zespół powypadkowy jest obowiązany wykorzystać materiały zebrane przez organy prowadzące śledztwo lub dochodzenie, jeżeli materiały te zostaną mu udostępnione.

Jeżeli wypadek miał rozmiary katastrofy albo spowodował zagrożenie dla bezpieczeństwa publicznego, zespół powypadkowy wykorzystuje ustalenia zespołu specjalistów, powołanego przez właściwego ministra, wojewodę lub organ sprawujący nadzór nad przedsiębiorstwami lub innymi jednostkami organizacyjnymi państwowymi albo samorządowymi — dla celów ustalenia przyczyn wypadku oraz wyjaśnienia problemów technicznych i technologicznych.

WYPADEK NA TERENIE INNEGO ZAKŁADU PRACY

Ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku, do którego doszło na terenie innego zakładu pracy, dokonuje zespół powypadkowy powołany przez pracodawcę poszkodowanego, w obecności przedstawiciela pracodawcy, na którego terenie miał miejsce wypadek.

Pracodawca, na którego terenie wystąpił wypadek, w którym została poszkodowana osoba niebędąca jego pracownikiem, jest obowiązany w szczególności:

• zapewnić udzielenie pomocy poszkodowanemu,
• zabezpieczyć miejsce wypadku w sposób, o którym była mowa w § 3 ust. 1 rozp. wypadkowego (patrz: str. 4 tego tekstu),
• zawiadomić niezwłocznie o wypadku pracodawcę poszkodowanego,
• udostępnić miejsce wypadku i niezbędne materiały oraz udzielić informacji i wszechstronnej pomocy zespołowi powypadkowemu ustalającemu okoliczności i przyczyny wypadku.

Na wniosek pracodawcy poszkodowanego pracownika, pracodawca, na którego terenie miał miejsce wypadek, może ustalić okoliczności i przyczyny wypadku, a następnie przekazać dokumentację powypadkową pracodawcy poszkodowanego pracownika.

PROTOKÓŁ POWYPADKOWY

Po ustaleniu okoliczności i przyczyn wypadku zespół powypadkowy sporządza — nie później niż w ciągu 14 dni od dnia uzyskania zawiadomienia o wypadku — protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku („Protokół powypadkowy”), wg zamieszczonego wzoru.

Ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku w terminie późniejszym niż wyżej określony, wskutek uzasadnionych przeszkód i trudności, wymaga podania przyczyn tego opóźnienia w treści protokołu.

Zespół powypadkowy sporządza protokół powypadkowy w niezbędnej liczbie egzemplarzy i wraz z pozostałą dokumentacją doręcza niezwłocznie pracodawcy w celu zatwierdzenia.

Członek zespołu powypadkowego ma prawo złożyć do protokołu zdanie odrębne, które powinien uzasadnić. W przypadku rozbieżności zdań członków zespołu powypadkowego, o treści protokołu decyduje pracodawca (§ 10 cyt. rozp.).

Do obowiązków zespołu powypadkowego należy zapoznanie poszkodowanego z treścią protokołu powypadkowego przed jego zatwierdzeniem.

Poszkodowany ma prawo zgłoszenia uwag i zastrzeżeń do ustaleń zawartych w protokole, o czym zespół powypadkowy jest obowiązany pouczyć poszkodowanego.

Ponadto poszkodowany ma prawo wglądu do akt sprawy oraz sporządzania z nich notatek i odpisów oraz kopii.

Zespół powypadkowy zapoznaje z treścią protokołu powypadkowego członków rodziny zmarłego pracownika, wymienionych w art. 13 ustawy z dn. 30.10.2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. Nr 199, poz. 1673, z późn. zm.), oraz poucza ich o prawie do zgłaszania uwag i zastrzeżeń do ustaleń zawartych w protokole.

Stwierdzenie w protokole powypadkowym, że wypadek nie jest wypadkiem przy pracy albo że zachodzą okoliczności mogące mieć wpływ na prawo pracownika do świadczeń przysługujących z tytułu wypadku, wymaga szczegółowego uzasadnienia oraz wskazania dowodów stanowiących podstawę takiego stwierdzenia.

Do protokołu powypadkowego dołącza się zapis wyjaśnień poszkodowanego i informacji uzyskanych od świadków wypadku, a także inne dokumenty zebrane w czasie ustalania okoliczności i przyczyn wypadku, w szczególności pisemną opinię lekarza lub innych specjalistów, szkice lub fotografie miejsca wypadku, jak również odrębne zdanie złożone przez członka zespołu powypadkowego oraz uwagi i zastrzeżenia poszkodowanego albo członków rodziny pracownika (w przypadku, gdy wskutek wypadku pracownik zmarł), jeżeli zostały zgłoszone.

Protokół powypadkowy zatwierdza pracodawca nie później niż w ciągu 5 dni od dnia jego sporządzenia (§ 13 ust. 1 cyt. rozp.).

Pracodawca zwraca niezatwierdzony protokół, w celu wyjaśnienia i uzupełnienia go przez zespół powypadkowy, jeżeli do treści protokołu zostały zgłoszone zastrzeżenia przez poszkodowanego lub członków rodziny zmarłego wskutek wypadku pracownika albo protokół ten nie spełnia wymogów określonych w cyt. rozp. Zespół powypadkowy — po dokonaniu wyjaśnień i uzupełnień, o których wyżej mowa — sporządza do 5 dni nowy protokół powypadkowy, do którego dołącza protokół niezatwierdzony przez pracodawcę (§ 13 ust. 3 cyt. rozp.).

Zatwierdzony protokół powypadkowy pracodawca niezwłocznie doręcza poszkodowanemu pracownikowi, a w razie wypadku śmiertelnego — członkom rodziny zmarłego ubezpieczonego. Protokół powypadkowy dotyczący wypadków śmiertelnych, ciężkich i zbiorowych pracodawca bezzwłocznie doręcza właściwemu inspektorowi pracy (§ 14 cyt. rozp.).

Protokół powypadkowy dotyczący wypadków śmiertelnych, ciężkich i zbiorowych, zawierający ustalenia naruszające uprawnienia pracownika albo nieprawidłowe wnioski profilaktyczne, może być zwrócony pracodawcy przez właściwego inspektora pracy, z uzasadnionym wnioskiem o ponowne ustalenie okoliczności i przyczyn wypadku. Przepis § 13 ust. 3 rozp. wypadkowego, dotyczący sporządzenia nowego protokołu powypadkowego, stosuje się odpowiednio.

Zgodnie z art. 234 § 3¹ k.p., pracodawca jest obowiązany przechowywać protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku przy pracy wraz z dokumentacją powypadkową przez 10 lat.

REJESTR WYPADKÓW

Stosownie do brzmienia § 16 ust. 1 cyt. rozp. pracodawca prowadzi rejestr wypadków przy pracy na podstawie wszystkich protokołów powypadkowych. Rejestr wypadków przy pracy zawiera:

• imię i nazwisko poszkodowanego,
• miejsce i datę wypadku przy pracy,
• informacje dotyczące skutków wypadku dla poszkodowanego,
• datę sporządzenia protokołu powypadkowego,
• stwierdzenie, czy wypadek jest wypadkiem przy pracy,
• datę przekazania do ZUS wniosku o świadczenia z tytułu wypadku przy pracy,
• liczbę dni niezdolności do pracy,
• inne informacje — niebędące danymi osobowymi — których zamieszczenie w rejestrze jest celowe, w tym wnioski i zalecenia profilaktyczne zespołu powypadkowego.