„Po wygranym przetargu, z przedłużeniem okresu związania ofertą, wyjaśnieniu rażąco niskiej ceny, Zamawiający zwlekał z podpisaniem umowy, a w międzyczasie materiały budowlane poszybowały z ceną w górę. Czy jest jakaś podstawa prawna czy społeczna dla waloryzacji cen w dniu zakupu, materiału (rozbieżność co do dnia oferty), czy po podpisaniu umowy ryczałtowej sprawa jest przegrana nawet przy tak drastycznym wzroście cen materiałów budowlanych?”

Ustalenie wynagrodzenia w formie ryczałtu oznacza określenie przez strony stałej kwoty wynagrodzenia, które co do zasady stanowić będzie wynagrodzenie przyjmującego zamówienie z tytułu zamówionego dzieła, niezależnie od tego, jakie nakłady bądź koszty będzie musiał ponieść zamawiający w celu wykonania dzieła. Oznacza to, iż zamawiający przyjmuje na siebie ryzyko ekonomiczne związane z brakiem możliwości przewidzenia rozmiaru oraz kosztów prac.

Od powyższej zasady ustawodawca przewidział jednak wyjątek określony w …

(…) art. 632 § 2 ustawy Kodeks cywilny. W ślad za brzmieniem przywołanego artykułu, jeżeli wskutek zmiany stosunków, której nie można było przewidzieć, wykonanie dzieła groziłoby przyjmującemu zamówienie rażącą stratą, sąd może podwyższyć ryczałt lub rozwiązać umowę. Przesłankami umożliwiającymi podwyższenie (lub rozwiązanie umowy) jest zatem zmiana stosunków, której nie można było przewidzieć oraz ryzyko poniesienia rażącej straty w razie wykonania zamówienia.

Odnosząc się do pierwszej przesłanki oraz przedstawionego pytania wskazać należy, iż niektórych okolicznościach nagły oraz niespodziewany wzrost cen materiałów może stanowić zmianę stosunków, której strony nie mogły przewidzieć. Przykładowo Sąd Najwyższy w wyroku z dn. 20.11.2008 r., sygn. akt: III CSK 184/08 wskazał, iż “niewątpliwie gwałtowny wzrost cen materiałów i usług budowlanych po długim, blisko 10-letnim okresie ich stabilizacji, może być uznany za nieprzewidywalną – w chwili zawierania umowy – okoliczność uzasadniającą zmianę wynagrodzenia ryczałtowego określonego w umowie”.

Istotne jest zatem by wykazać, jak znacznie, gwałtownie oraz niespodziewanie ceny materiałów wzrosły. Obecnie z całą pewnością należy również wziąć pod uwagę wpływ pandemii SARS-CoV-2 na sytuację gospodarczą, a co za tym idzie także na znaczący wzrost cen materiałów. Pandemia oraz wywołane nią skutki mogą stanowić nieprzewidzianą zmianę stosunków.

W zakresie przesłanki dotyczącej ryzyka poniesienia rażącej straty istotne jest, iż nie chodzi tu o utratę spodziewanego dochodu, ale o poniesienie „rażącej straty” w ramach konkretnego stosunku prawnego, wyznaczonego zawartą umową o dzieło. Pojęcia „rażącej straty” na gruncie art. 632 § 2 K.c. nie należy utożsamiać ze stratą zagrażającą kondycji finansowej przyjmującego zamówienie (wykonawcy), lub prowadzącą do jego upadłości. Nie jest również „rażącą stratą” nieosiągnięcie spodziewanego zysku. Strata bowiem musi wiązać się z realnym zubożeniem wykonawcy. To natomiast czy ma charakter „rażący” jest kwestią ocenną, a znaczenie przy jej dokonywaniu mają w szczególności rozmiary prowadzonej działalności i wykonywanego dzieła (A. Partyk, T. Partyk, Pojęcie „rażącej straty” jako przesłanki podwyższenia wynagrodzenia ryczałtowego). Podobnie zatem jak w przypadku pierwszej przesłanki to czy w danym przypadku jest ona spełniona warunkują okoliczności danej sprawy.

Ostatnią przesłanką stosowania art. 632 § 2 K.c. jest wymóg, by pomiędzy zmianą stosunków i zagrożeniem rażącej straty zachodził adekwatny związek przyczynowy. Pamiętać także trzeba, iż na podstawie art. 632 § 2 K.c. jedynie sąd jest uprawniony do podwyższenia ryczałtu lub rozwiązania umowy. Konieczne jest zatem złożenie pozwu o podwyższenie wynagrodzenia ryczałtowego.

Kamil Wywiał – aplikant radcowski

Podstawa prawna:

Ustawa z dn. 23.04.1964 r. Kodeks cywilny – tekst jedn. Dz.U. z 2020 r. poz. 1740.