Podstawowe definicje

Czas pracy – to, zgodnie z formułą wyrażoną w art. 128 § 1 k.p., czas, w którym pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym do wykonywania pracy. Oznacza to, że w ramach czasu pracy mieści się zarówno okres faktycznego wykonywania pracy, jak i okres pozostawania w gotowości do świadczenia pracy, podczas którego pracownik pozostaje w dyspozycji pracodawcy. Należy podkreślić, że wyrażenie „pozostaje w dyspozycji pracodawcy” powinno być rozumiane jako pełna, rzeczywista gotowość pracownika do świadczenia pracy określonego rodzaju i na wyznaczonym przez pracodawcę stanowisku; decyzję dotyczącą oceny zdolności pracownika do wykonywania pracy, o której mowa, podejmuje pracodawca.

Praca zmianowa – ilekroć w przepisach Działu 6 k.p. jest mowa o pracy zmianowej – należy przez to rozumieć wykonywanie pracy wg ustalonego rozkładu czasu pracy przewidującego zmianę pory wykonywania pracy przez poszczególnych pracowników po upływie określonej liczby godzin, dni lub tygodni (art. 128 § 2, pkt 1 k.p.).

Obecnie praca zmianowa jest dopuszczalna bez względu na stosowany system czasu pracy, jedynym ograniczeniem w tym przypadku jest konieczność zapewnienia pracownikom okresów odpoczynku (szerzej na ten temat: „Okresy odpoczynku oraz zasady wliczania do czasu pracy przerw w jej wykonywaniu”).

Pracownicy zarządzający w imieniu pracodawcy zakładem pracy (dalej jako „pracownicy zarządzający”) – to, w rozumieniu art. 128 § 2 k.p., pracownicy kierujący jednoosobowo zakładem pracy, ich zastępcy lub pracownicy wchodzący w skład kolegialnego organu zarządzającego zakładem pracy oraz główni księgowi. Powyższą grupę pracowników zarządzających wyodrębniono ze względu na odmienne niż w odniesieniu do ogółu zatrudnionych ukształtowanie uprawnień w zakresie czasu pracy. W stosunku do pracowników zarządzających stosuje się następujące szczególne przepisy:

• art. 131 § 1 k.p. (wyłączenie ograniczenia przekraczania średniotygodniowej łącznej normy czasu pracy wynoszącej 48 godzin),
• art. 132 § 2 pkt 1 k.p. (wyłączenie obowiązku zapewnienia co najmniej 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku dobowego),
• art. 133 § 2 k.p. (ograniczenie do 24 godzin nieprzerwanego odpoczynku tygodniowego),
• art. 149 § 2 k.p. (wyłączenie obowiązku ewidencjonowania godzin pracy),
• art. 1514 § 1 i 1545 § 4 k.p. (wyłączenie rekompensowania pracy poza normalnymi godzinami pracy, z zastrzeżeniem wynikającym z art. 1514 § 2 k.p. oraz wyłączenie prawa do rekompensaty za czas dyżuru),
• art. 1517 § 5 pkt 1 k.p. (wyłączenie ograniczenia do 8 godzin pracy w porze nocnej, polegającej na wykonywaniu prac szczególnie niebezpiecznych albo związanych z dużym wysiłkiem fizycznym lub umysłowym),
• art. 24126 § 2 k.p. (wyłączenie możliwości określenia dla pracowników zarządzających warunków wynagradzania w u.z.p.).

Definicje stosowane do celów rozliczenia czasu pracy

W art. 128 § 3 k.p. sformułowano dwa pojęcia, których stosowanie ograniczono do postępowania związanego z rozliczaniem czasu pracy. Definicje te określają ogólniejsze zasady liczenia niż to ma miejsce w przypadku kalendarzowej rachuby czasu. Takie rozwiązanie jest o tyle istotne, że pozwala na stosunkowo elastyczne rozliczanie czasu pracy, zwłaszcza w kontekście obowiązku uwzględnienia obowiązkowych okresów dobowego i tygodniowego odpoczynku.

Doba pracownicza – oznacza 24 kolejne godziny, poczynając od godziny, w której pracownik rozpoczyna pracę zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy.

Tydzień pracowniczy – to 7 kolejnych dni kalendarzowych, poczynając od pierwszego dnia okresu rozliczeniowego.

Maciej Ofierski