Szczególne uprawnienia w zakresie czasu pracy przysługują zarówno pracownicom w ciąży i karmiącym piersią, jak i pracownicom oraz pracownikom sprawującym opiekę nad dziećmi.
Zgodnie z art. 178 § 1 k.p. niedopuszczalne jest zatrudnianie przez pracodawcę pracownicy w ciąży w godzinach nadliczbowych, jak również w porze nocnej. Ponadto pracownicy w ciąży nie wolno bez jej zgody delegować poza stałe miejsce pracy ani zatrudniać w systemie przerywanego czasu pracy.
Uprawnienia pracownika opiekującego się dzieckiem do ukończenia przez nie 4. roku życia reguluje art. 178 § 2 k.p. Zgodnie z tym przepisem takiego pracownika nie wolno bez jego zgody zatrudniać w godzinach nadliczbowych, w porze nocnej, w systemie przerywanego czasu pracy, jak również delegować poza stałe miejsce pracy.
Szczególne uprawnienie pracownicy ciężarnej przyznaje ustawodawca w art. 185 § 2 k.p., zobowiązując pracodawcę do udzielania takiej pracownicy zwolnień od pracy na zalecone przez lekarza badania lekarskie przeprowadzane w związku z ciążą, jeżeli badania te nie mogą być przeprowadzone poza godzinami pracy. Za czas nieobecności w pracy z tego powodu pracownica zachowuje prawo do wynagrodzenia.
Uprawnienia pracownicy karmiącej dziecko piersią w zakresie czasu pracy zostały ustalone w art. 187 k.p. Matka karmiąca ma prawo do dwóch półgodzinnych przerw w pracy wliczanych do czasu pracy. Matka karmiąca więcej niż jedno dziecko ma prawo do dwóch przerw w pracy, po 45 minut każda. Przerwy na karmienie mogą być na wniosek pracownicy udzielane łącznie. Z kolei matce zatrudnionej przez czas krótszy niż 4 godziny dziennie przerwy na karmienie nie przysługują. Jeżeli czas pracy pracownicy nie przekracza 6 godzin dziennie, przysługuje jej jedna przerwa na karmienie.
W stosunku do nauczycielek ustawa – Karta Nauczyciela wprowadza szczególne unormowania. Zgodnie z art. 69 ust. 2 KN w przypadku, gdy czas pracy kobiety karmiącej dziecko wynosi ponad 4 godziny ciągłej pracy dziennie, przysługuje jej prawo korzystania z jednej godziny przerwy wliczanej do czasu pracy.
Ważne uprawnienie rodzicielskie, przysługujące zarówno matce, jak i ojcu, gwarantuje art. 188 k.p. Zgodnie z tym przepisem pracownikowi wychowującemu przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy w wymiarze 16 godzin albo 2 dni, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.
Pracownik sam decyduje o sposobie, w jaki w danym roku kalendarzowym wykorzysta to zwolnienie (na dni lub na godziny), składając pierwszy wniosek o udzielenie tego zwolnienia w danym roku. Zwolnienie udzielane w wymiarze godzinowym dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy ustala się proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika. Niepełną godzinę zwolnienia od pracy zaokrągla się w górę do pełnej godziny. Jeżeli oboje rodzice lub opiekunowie dziecka są zatrudnieni, z uprawnienia do powyższego zwolnienia może korzystać jedno z nich.
W stosunku do nauczycieli ustawa – Karta Nauczyciela znów wprowadza szczególne unormowania. Zgodnie z art. 67e ust. 1 KN nauczycielowi wychowującemu przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy w wymiarze 2 dni, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. Jeżeli oboje rodzice lub opiekunowie dziecka są zatrudnieni, z tego uprawnienia może korzystać jedno z nich.
Tak więc zwolnienie od pracy z tytułu opieki nad dzieckiem do lat 14 przysługuje nauczycielom w wymiarze 2 dni, ale bez możliwości wykorzystania go w wymiarze godzinowym.
Prawo do zasiłku za czas nieobecności w pracy z powodu konieczności sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem regulują odrębne przepisy (art. 67e ust. 2 KN).