INTERPRETACJA INDYWIDUALNA

UZASADNIENIE

W dniu 13 sierpnia 2018 r. wpłynął do tutejszego organu ww. wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie możliwości zastosowania zwolnienia przedmiotowego, który został uzupełniony w dniu 2 października 2018 r. oraz w dniu 23 października 2018 r.

We wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny.

Zgodnie z zawartą ugodą sądową z dnia 11 lipca 2013 r. przed Sądem Rejonowym I Wydział Cywilny według punktu 4 ww. ugody, uczestniczka celem zaspokojenia długu spadku po ojcu zmarłym 12 września 2011 r., zobowiązuje się do zapłaty na rzecz Wnioskodawczyni kwoty 120.000 zł w terminie do dnia 13 września 2017 r. z ustawowymi odsetkami na wypadek opóźnienia i na zabezpieczenie tej wierzytelności ustanawia na nieruchomości objętej KW Sądu Rejonowego hipotekę do sumy 150.000 zł, na co Wnioskodawczyni wyraża zgodę.

Kwota, która została wypłacona Wnioskodawczyni na podstawie ugody sądowej stanowi zadośćuczynienie. Kwotę 120.000 zł otrzymała Ona w dniu 29 czerwca 2018 r. Od 1990 roku do dnia śmierci partnera Wnioskodawczyni, tj. do 12 września 2011 r., Wnioskodawczyni była w nieformalnym związku ze S.J., który był od Niej starszy o 17 lat. Był to dla Wnioskodawczyni bardzo szczęśliwy i udany związek. Partner miał jedyną córkę. W trakcie długoletniego związku to Wnioskodawczyni była tą osobą, która prowadziła dom, pomagała partnerowi w codziennym życiu i przy codziennych czynnościach. Córka sporadycznie interesowała się Jego stanem zdrowia i potrzebami. Natomiast Wnioskodawczyni była wielokrotnie zapewniana o tym, że na wypadek Jego śmierci (a w ostatnich dwóch latach życia, był schorowanym człowiekiem) jest zabezpieczona finansowo. Dlatego też przez ostatnie lata mimo swoich problemów zdrowotnych do dnia Jego śmierci przy nim była. Wnioskodawczyni przeżyła szok, gdy zaraz po śmierci partnera okazało się, że nie ma nic. Partner nie zabezpieczył Jej w żaden sposób, a z mocy prawa jedyną dziedziczką majątku stała się Jego córka. Żeby odzyskać chociaż część własnego wkładu finansowego z ponad 20 lat wspólnego życia, Wnioskodawczyni była zmuszona założyć sprawę sądową, która zakończyła się ww. ugodą.

Zadośćuczynienie nie zostało otrzymane w ramach prowadzonej działalności gospodarczej – Wnioskodawczyni nie prowadzi żadnej działalności gospodarczej, jest emerytką. Zadośćuczynienie nie dotyczyło korzyści, które Wnioskodawczyni mogłaby osiągnąć, gdyby szkoda nie została wyrządzona. Kwota, która została wypłacona na podstawie ugody sądowej nie stanowi w żadnym razie zwrotu nakładów poczynionych przez Wnioskodawczynię na majątek partnera. Kwota ugody i jej cel stanowi zaspokojenie długu spadku po zmarłym partnerze. Przez 20 lat wspólnego życia nie było żadnego podziału na Wnioskodawczyni, czy też partnera finanse. Wspólnie, w zależności od sytuacji i potrzeb, Wnioskodawczyni i Jej partner finansowali zobowiązania. Zadośćuczynienie uzyskane w trakcie ugody sądowej miało na celu naprawienie sytuacji majątkowej Wnioskodawczyni ze względu na fakt, iż partner nie pozostawił testamentu, do którego się wobec Niej zobowiązał za życia.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytanie:

Czy kwota otrzymana przez Wnioskodawczynię na podstawie ugody sądowej podlega zwolnieniu od podatku dochodowego od osób fizycznych zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy?

Wnioskodawczyni uważa, że zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, kwota 120.000 zł stanowi dla Niej zadośćuczynienie i podlega zwolnieniu z opodatkowania. Kwota, którą Wnioskodawczyni otrzymała na podstawie ugody sądowej jest zwolniona od opodatkowania, bowiem obejmowała kwotę spłaty wkładu finansowego przy budowie domu drewnianego. Z uwagi na fakt uregulowania należności objętej ugodą w terminie 29 czerwca 2018 r., Wnioskodawczyni zrezygnowała z naliczania odsetek od nieterminowego uregulowania zobowiązania.

Ugoda ta stanowi dla Wnioskodawczyni zadośćuczynienie za lata nieformalnego związku i za straty moralne, których doświadczyła dowiadując się, że po śmierci partnera nie ma żadnego zabezpieczenia finansowego ani majątku. Jest to dla Niej również zadośćuczynienie za upokorzenie, które przeżyła w trakcie trwania rozpraw sądowych z córką nieżyjącego partnera.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego jest nieprawidłowe.

W myśl art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2018 r., poz. 200 ze zm.), opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Oznacza to, że opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlegają wszelkie dochody osiągane przez podatnika, z wyjątkiem tych dochodów, które zostały enumeratywnie wymienione przez ustawodawcę jako zwolnione z podatku, bądź od których zaniechano poboru podatku w drodze rozporządzenia wydanego przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych.

W myśl art. 11 ust. 1 tejże ustawy, przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19, art. 25b i art. 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Z powyższej definicji wynika, że za przychody podatkowe mogą być uznane tylko takie świadczenia, które są określonym przyrostem majątkowym (zarówno zwiększającym aktywa, jak i zmniejszającym pasywa) o charakterze definitywnym, niemające charakteru zwrotnego.

O uzyskaniu przychodu w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym do osób fizycznych można więc mówić w każdej sytuacji, gdy podatnik, czy to na skutek otrzymania określonych wartości majątkowych (środków pieniężnych, świadczeń w naturze czy też innych nieodpłatnych świadczeń), bądź też na skutek określonego zdarzenia (umorzenia czy potrącenia) powodującego zmniejszenie jego zobowiązań wobec innych podmiotów, uzyskuje określone przysporzenie majątkowe.

Jednym ze źródeł przychodów podlegających opodatkowaniu są określone w art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych – inne źródła.

Zgodnie z treścią art. 20 ust. 1 ww. ustawy, za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, świadczenia otrzymane z tytułu umowy o pomocy przy zbiorach, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i art. 17.

Jak dowodzi użycie sformułowania „w szczególności”, definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty i nie ma przeszkód, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, mieszczące się w ogólnej definicji przychodów, zawartej w art. 11 ust. 1 tejże ustawy.

Stosownie natomiast do treści art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy, wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:

1. otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,
2. dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

W tym miejscu podkreślenia wymaga, że Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 5 lipca 2018 r., sygn. akt II FSK 1133/16 uznał, że ustawodawca posługując się pojęciami „odszkodowanie”, „zadośćuczynienie” w przepisie art. 21 ust. 1 pkt 3b u.p.d.o.f. nie nadał im ponadnormatywnego, szerokiego znaczenia. Należy mieć na uwadze, że przepisy regulujące zwolnienia podatkowe powinny być interpretowane ściśle. Nie należy ich interpretować rozszerzająco.

Z literalnego odczytania powołanego przepisu jednoznacznie wynika więc, że jego dyspozycją objęte są jedynie te zadośćuczynienia lub odszkodowania, których prawo do otrzymania oraz ich wysokość wynika z wyroku lub ugody sądowej, z wyjątkiem ww. świadczeń otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą lub dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono. Warunkiem wystarczającym do powstania obowiązku podatkowego na zasadach przewidzianych w podatku dochodowym będzie więc niezrealizowanie choćby jednej ze wskazanych powyżej przesłanek.

W ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych ustawodawca nie zdefiniował pojęcia odszkodowania czy zadośćuczynienia. Nie oznacza to jednak dowolności w ich rozumieniu. Jak wynika bowiem z orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 kwietnia 2011 r., sygn. akt SK 62/08, jeśli określony sposób rozumienia przepisu ustawy utrwalił się już w sposób oczywisty, a zwłaszcza jeśli znalazł jednoznaczny i autorytatywny wyraz w orzecznictwie Sądu Najwyższego bądź Naczelnego Sądu Administracyjnego, to należy uznać, że przepis ten – w praktyce swego stosowania – nabrał takiej właśnie treści. Jednocześnie względy spójności systemu prawa uzasadniają, aby kryteria rozumienia pojęć niezdefiniowanych w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych, miały w pierwszej kolejności charakter kryteriów ustawowych.

Odwołując się zatem do prawa cywilnego stwierdzić należy, że świadczenie odszkodowawcze to najogólniej świadczenie mające na celu naprawienie wyrządzonej szkody. Szkodą jest uszczerbek, jakiego doznał poszkodowany wbrew jego woli we wszelkiego rodzaju dobrach przez prawo chronionych. Chodzi więc zarówno o uszczerbek majątkowy, jak i niemajątkowy. Uszczerbek niemajątkowy jest określany terminem „krzywda”. Pod tym pojęciem należy rozumieć wszelkie negatywne przeżycia człowieka wyrażające się zarówno w cierpieniu fizycznym, jak i psychicznym, wywołane czynem niedozwolonym. Do naprawienia krzywdy odnosi się termin „zadośćuczynienie”, natomiast „odszkodowanie” wiąże się z naprawieniem uszczerbku majątkowego. Podstawową funkcją odszkodowania jest kompensacja, co oznacza, że odszkodowanie powinno przywrócić w majątku poszkodowanego stan rzeczy naruszonych zdarzeniem wyrządzającym szkodę, obejmując to, co z majątku ubyło na skutek tego zdarzenia lub do niego nie weszło (utracona korzyść). Z kolei celem zadośćuczynienia jest łagodzenie doznanej krzywdy.

Jak wynika z opisanego we wniosku stanu faktycznego, kwota otrzymana przez Wnioskodawczynię na podstawie ugody sądowej została wypłacona celem zaspokojenia długu spadku po zmarłym partnerze, który zapewniał Wnioskodawczynię o tym, że jest Ona zabezpieczona finansowo na wypadek Jego śmierci, lecz nie pozostawił po sobie testamentu i cały majątek – z mocy prawa – odziedziczyła córka. Uwzględniając powyższe rozważania, nie sposób wiązać otrzymanej przez Wnioskodawczynię kwoty zaspokajającej dług spadkowy, tj. niespełnione za życia zobowiązanie spadkodawcy względem konkretnej osoby „przechodzące” na spadkobiercę, ze świadczeniem o charakterze odszkodowawczym. Wypłacona kwota nie stanowi rekompensaty za uszczerbek majątkowy (odszkodowanie), nie wiąże się też z łagodzeniem doznanej krzywdy (zadośćuczynieniem), bowiem szkoda w ww. rozumieniu nie została Wnioskodawczyni wyrządzona.

W konsekwencji, skoro świadczenie pieniężne otrzymane na podstawie ugody sądowej nie mieści się w pojęciu odszkodowania ani zadośćuczynienia, to tym samym stwierdzić należy, że nie może korzystać ze zwolnienia przedmiotowego na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Wypłacona kwota stanowi dla Wnioskodawczyni przychód z innych źródeł, o którym mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 w związku z art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym na zasadach ogólnych.

Interpretacja indywidualna Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z dn. 13.11.2018 r. – sygn. 0115-KDIT2-1.4011.304.2018.3.MST