Do biura RPO coraz częściej trafiają skargi wskazujące na trudności w skorzystaniu z tzw. ulgi prorodzinnej w sytuacji, gdy dzieci zakończyły naukę w trakcie roku podatkowego. Po analizie przepisów ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 361 z późn. zm.), regulujących tę ulgę, Rzecznik Praw Obywatelskich Irena Lipowicz zwróciła się do Ministra Finansów z prośbą o rozważenie zainicjowania zmian legislacyjnych w tym zakresie.
Za lata podatkowe 2007-2008 odliczenie w ramach tzw. ulgi prorodzinnej przysługiwało w pełnej wysokości, nawet jeśli podatnik nie spełniał warunków do uzyskania tej ulgi przez cały rok podatkowy. Od 1 stycznia 2009 r. odliczenia dokonuje się za każdy miesiąc kalendarzowy, w którym podatnik wykonywał władzę rodzicielską, pełnił funkcję opiekuna prawnego albo sprawował opiekę poprzez pełnienie funkcji rodziny zastępczej. Zatem przykładowo – jeśli dziecko urodziło się w grudniu danego roku podatkowego, odliczenie będzie przysługiwało za jeden miesiąc kalendarzowy, a nie za cały rok podatkowy (pod warunkiem, że nie wystąpiły okoliczności uniemożliwiające uzyskanie ulgi).
Z tzw. ulgi prorodzinnej mogą skorzystać również osoby wychowujące pełnoletnie dzieci, jeżeli dzieci te uczą się lub studiują oraz w roku podatkowym, którego dotyczy odliczenie, nie uzyskały dochodów przekraczających limit określony w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Takie ukształtowanie przepisów prawnych regulujących tzw. ulgę prorodzinną jest przyczyną wątpliwości podatników, którzy chcieliby skorzystać z odliczenia za rok podatkowy, w trakcie którego ich dzieci zakończyły naukę. Zgodnie bowiem z obecnym brzmieniem przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, rodzic (opiekun prawny, rodzic zastępczy), którego dziecko po zakończeniu nauki podjęło pracę i uzyskało w roku podatkowym dochód przekraczający określony w przepisach limit, nie może skorzystać z tzw. ulgi prorodzinnej za miesiące, w których dziecko jeszcze uczyło się lub studiowało, nawet jeśli w tym okresie dziecko nie uzyskało żadnych dochodów.
Przyczyną tych problemów podatników jest brzmienie art. 6 ust. 4 pkt 3 w zw. z art. 21 i ust. 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, które nie wprowadza stosownego mechanizmu (np. proporcjonalnego obliczania limitu dochodów), pozwalającego podatnikom, których dzieci zakończyły naukę, dokonania odliczenia w ramach tzw. ulgi prorodzinnej, za miesiące kalendarzowe do momentu zakończenia przez dzieci nauki. W toku postępowania wyjaśniającego, ustaliłam, że stanowisko o braku możliwości skorzystania z tzw. ulgi prorodzinnej w opisanej sytuacji,
podzielają organy podatkowe.
W ocenie Rzecznika, z uwagi na fakt, że tzw. ulga prorodzinna jest obliczana za każdy miesiąc kalendarzowy, brak jest uzasadnienia dla funkcjonowania ograniczenia w postaci limitu dochodów odnoszącego się do roku podatkowego, a nie tylko do okresu, za który przysługuje ulga. Obowiązujące w omawianym zakresie przepisy są niespójne, bowiem podatnicy są zachęcani do skorzystania z tzw. ulgi prorodzinnej, a na skutek uzyskania przez dziecko dochodów przekraczających limit – w okresie, za który ulga nie przysługuje – nie ma możliwości skorzystania z niej. Taka konstrukcja stanowi naruszenie konstytucyjnej zasady ochrony zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa.
Źródło: www.brpo.gov.pl