Dnia 26.10.2021 r. weszła w życie …

(…) ustawa z dn. 14.10.2021 r. o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2021 r. poz. 1927). Część jej postanowień zacznie jednak obowiązywać dopiero od 01.01.2022 r. – są wśród nich m.in. nowe przepisy dotyczące rozliczania i zwrotu nienależnie pobranej części oświatowej subwencji ogólnej.

Poniżej przedstawiamy ważne dla finansowania oświaty i zarządzania budżetem j.s.t. zmiany, które ww. nowelizacja wprowadziła do ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego.

Subwencja oświatowa oraz jej rezerwa

W art. 28 ustawy o dochodach j.s.t. pojawił się ust. 1a, zgodnie z którym część oświatową subwencji ogólnej zwiększa się o równowartość kwoty stanowiącej różnicę między dochodami budżetu państwa uzyskanymi łącznie w drugim półroczu roku poprzedzającego rok bazowy i w pierwszym półroczu roku bazowego z tytułu zwrotu przez jednostki samorządu terytorialnego nienależnej kwoty części oświatowej subwencji ogólnej wraz z odsetkami a kwotą przekazaną jednostkom samorządu terytorialnego z budżetu państwa w tym samym okresie, w związku ze zwrotem nadpłaty w nienależnej kwocie części oświatowej subwencji ogólnej wraz z odsetkami.

Przepis ten, obowiązujący od 26.10.2021 r., ustanawia mechanizm corocznego zwiększania subwencji oświatowej o kwotę wpłaconą do budżetu państwa przez j.s.t. z tytułu zwrotu nienależnie pobranej (wypłaconej w zawyżonej wysokości) subwencji. Dotychczas nienależnie wypłacone j.s.t. środki trafiały po prostu do budżetu państwa, teraz będą zasilały subwencję oświatową i w tej postaci wrócą do samorządów. Z tego względu ustawodawca zdecydował się podnieść próg tzw. rezerwy oświatowej z dotychczasowych 0,4 proc. do 0,5 proc. (nowe brzmienie art. 28 ust. 2 cyt. ustawy, obowiązujące od 26.10.2021 r.).

Dopiero 01.01.2022 r. wejdzie w życie nowy przepis art. 37 ust. 3a ustawy o dochodach j.s.t., wprowadzający jeden wyjątek dotyczący kierunku przepływu odzyskiwanych przez państwo kwot subwencji oświatowej. Stanowi on, że jeżeli nienależnie uzyskana przez j.s.t. kwota tej subwencji zostanie zwrócona po 31 października roku budżetowego, to nie zwiększy ona rezerwy oświatowej, tylko trafi do budżetu państwa. Taki termin ma zapewnić prawidłowy przebieg podziału rezerwy, który upływa 30 listopada roku budżetowego.

Dochodzenie nienależnie pobranej subwencji

Nowe przepisy ustawy o dochodach j.s.t. mające usprawnić odzyskiwanie nienależnie wypłaconej subwencji oświatowej zaczną obowiązywać od nowego roku budżetowego – 01.01.2022 r. Chodzi o art. 37a cyt. ustawy, który za podstawę dochodzenia należności uznaje sprawozdanie z audytu lub wyniku kontroli sporządzone przez organ kontroli państwowej lub nadzoru nad j.s.t., w którym ujawniono nieprawidłowości. W terminie 30 dni od dnia otrzymania takiego dokumentu samorząd będzie musiał albo uznać zasadność zwrotu (składając ministrowi finansów stosowne oświadczenie), albo wejść na drogę postępowania administracyjnego (kierując do ministra finansów odpowiedni wniosek). Jeśli samorząd w 30-dniowym terminie nie wykona żadnej z tych czynności, minister finansów wyda decyzję administracyjną zobowiązującą do zwrotu, określi w niej kwotę wraz z odsetkami ustalonymi jak dla zaległości podatkowych, od dnia następującego po upływie ww. terminu do dnia zapłaty.

Udogodnienia przy zwrocie subwencji

Dnia 01.01.2022 r. wejdą w życie nowe przepisy art. 36 ust. 3–6 ustawy o dochodach j.s.t., wprowadzające pewne udogodnienia dla j.s.t. zobowiązanych do zwrotu subwencji.

Samorządy będą musiały dokonać zwrotu subwencji za lata poprzedzające rok budżetowy w terminie 6 miesięcy, licząc od dnia złożenia oświadczenia lub dnia, w którym decyzja zobowiązująca do zwrotu stała się ostateczna.

Ponadto możliwe będzie rozłożenie zwrotu na raty. W przypadku gdy kwota podlegająca zwrotowi, wraz z odsetkami, przekracza:

• 3% dochodów podatkowych j.s.t., ale nie przekracza 6% tych dochodów – zwrot może nastąpić w 2 równych ratach rocznych,
• 6% dochodów podatkowych j.s.t., ale nie przekracza 12% tych dochodów – zwrot może nastąpić w 3 równych ratach rocznych,
• 12% dochodów podatkowych j.s.t. – zwrot nienależnej kwoty może nastąpić w 5 równych ratach rocznych

–   w terminie do 30 czerwca każdego roku, przy czym pierwsza rata podlega zwrotowi w roku następującym po roku, w którym decyzja stała się ostateczna lub jednostka złożyła oświadczenie.

Liczba rat będzie więc zależeć od stopnia obciążenia, jakie zwrot subwencji oświatowej miałby powodować dla budżetu danej j.s.t.

Jednocześnie ustawodawca podniósł próg, którego przekroczenie powoduje obowiązek zmniejszenia lub zwrotu subwencji – z równowartości do trzykrotności minimalnego wynagrodzenia za pracę ustalonego na rok, na który ustalono zawyżoną kwotę subwencji (nowe brzmienie art. 37 ust. 1b cyt. ustawy). Jeżeli nienależnie pobrane środki będą niższe niż ta kwota, procedura ich dochodzenia nie będzie wszczynana.

Małgorzata Tabaszewska – specjalistka prawa oświatowego

Podstawa prawna:

Ustawa z dn. 13.11.2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego – Dz.U. z 2021 r. poz. 38 z późn. zm.