Głównym kryterium uprawniającym do świadczeń rodzinnych (zasiłku rodzinnego i dodatków do niego) jest przeciętny miesięczny dochód, w przeliczeniu na osobę w rodzinie. Kryterium dochodowe dotyczy dochodu netto, tj. po odliczeniu podatku dochodowego i składek na ubezpieczenie społeczne oraz na ubezpieczenie zdrowotne i od 1 listopada 2012 r. wynosiło 539 zł na osobę lub 623 zł na osobę, jeśli w rodzinie wychowuje się dziecko niepełnosprawne. Dla porównania w systemie pomocy społecznej kryterium dochodowe uprawniające do świadczeń pieniężnych od 1 października 2012 r. – wynosiło 456 zł na osobę w gospodarstwie domowym, a w przypadku osób samotnie gospodarujących – 542 zł.
Niezależnie od wysokości dochodu rodziny przyznawane były: jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka, zasiłek pielęgnacyjny oraz świadczenie pielęgnacyjne.
W 2012 r. ze świadczeń rodzinnych skorzystało 2 155,7 tys. rodzin, tj. o 0,9% mniej niż w 2011 r. (2 174,6 tys.). Rodzin pobierających świadczenia rodzinne uzależnione od dochodów było 1 285,6 tys., tj. o 9,3% mniej niż w 2011 r. (1 417,2 tys.). Wśród nich rodziny pełne stanowiły 74,5% (957,7 tys. rodzin). 77% rodzin (989,9 tys.) pobierających świadczenia rodzinne uzależnione od dochodu wychowywało 1 lub 2 dzieci, natomiast 23% były to rodziny wielodzietne. Rodziny z dziećmi niepełnosprawnymi (146,3 tys.) stanowiły 11,4% ogółu tych rodzin.
Przeciętna wysokość wydatków na świadczenia rodzinne w przeliczeniu na jednego świadczeniobiorcę zasiłku rodzinnego wyniosła 255,59 zł, tj. o 8,9% więcej niż w 2011 r. (234,76 zł).
Struktura wydatków oraz świadczeń rodzinnych według rodzaju świadczenia
Wśród świadczeń rodzinnych dominującą pozycję stanowiły zasiłki rodzinne, których w 2012 r. przeciętnie miesięcznie wypłacono 2 521,8 tys. Było to jednak o 8,9% mniej niż w 2011 r. (2 767,7 tys.). 26,3% (663,8 tys. wszystkich dzieci, na które wypłacany był zasiłek rodzinny, stanowiły dzieci do 5 roku życia, ponad 64,3% (1 621,9 tys.) – powyżej 5 roku życia do ukończenia 18 lat, a pozostałe 9,4% – osoby pełnoletnie do ukończenia 24 roku życia. W 2012 r. na zasiłki rodzinne wydatkowano kwotę 2 651,5 mln zł i były o 6,7% niższe niż w 2011 r.
Druga grupa świadczeń rodzinnych to dodatki do zasiłku rodzinnego. Aby rodzina mogła z nich skorzystać musiała mieć prawo do otrzymywania zasiłku rodzinnego. Najwięcej dodatków wypłacono z tytułu wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej – przeciętnie miesięcznie 418,6 tys. świadczeń (34,8%) oraz z tytułu podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania (267,5 tys. świadczeń – 22,2%). W 2012 r. wypłacono dodatki do zasiłków rodzinnych na kwotę 1 662,0 mln zł, tj. o 11,4% mniejszą w porównaniu do 2011 r.
W 2012 r. zwiększyła się liczba osób korzystających ze świadczeń opiekuńczych (zasiłek pielęgnacyjny, świadczenie pielęgnacyjne), które przyznawane są niezależnie od wysokości dochodu rodziny. Kwota zasiłku pielęgnacyjnego wyniosła 153 zł miesięcznie. Najwięcej zasiłków (403,5 tys.) przyznano osobom niepełnosprawnym posiadającym orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności. Kwota świadczenia pielęgnacyjnego wyniosła 520 zł miesięcznie. W 2012 r. na 1 141 tys. świadczeń opiekuńczych wydatkowano łącznie 3 047,8 mln zł i była to kwota o 13,7% wyższa niż w 2011r.
Na 31,1 tys. jednorazowych zapomóg z tytułu urodzenia się dziecka wydano kwotę 373,1 mln zł. Ponadto na prawie 14 tys. zapomóg wypłacanych ze środków własnych, gminy wydały ok. 13 mln zł.
Wydatki budżetu państwa w 2012 r. na realizację ustawy o świadczeniach rodzinnych wyniosły ogółem ok. 8 285 mln zł, z tego na świadczenia rodzinne przypadało ok. 7 734 mln zł (o 2,74% mniej niż w 2011 r. – 7 952 mln zł).
źródło: GUS