Czy w okresie ubiegania się o świadczenie kompensacyjne dla nauczycieli muszę być zatrudniona? Spełniam już wszystkie warunki, ale brakuje mi dwóch lat do ukończenia 55 lat, a prawdopodobnie stracę pracę. Czy mogę liczyć na to świadczenie po dwóch latach bezrobocia, będąc np. na zasiłku dla bezrobotnych? Od kiedy zaczyna się okres ochronny przedemerytalny dla osoby takiej jak ja, której wiek emerytalny wg wyliczeń wynosi 62,5 roku?
Nauczyciele mają prawo do świadczenia kompensacyjnego po spełnieniu warunków, które ustala ustawa z dn. 22.05.2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (Dz.U. z 2009 r. Nr 97, poz. 800, z późn. zm.). Warunkiem koniecznym jest wiek, staż ubezpieczeniowy oraz miejsce zatrudnienia. W świetle ww. ustawy prawo do świadczenia kompensacyjnego przysługuje nauczycielom, wychowawcom i innym pracownikom pedagogicznym zatrudnionym w:
a) publicznych i niepublicznych przedszkolach,
b) szkołach publicznych i niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych,
c) publicznych i niepublicznych placówkach kształcenia ustawicznego,
d) młodzieżowych ośrodkach wychowawczych,
e) młodzieżowych ośrodkach socjoterapii,
f) specjalnych ośrodkach szkolno-wychowawczych,
g) specjalnych ośrodkach wychowawczych dla dzieci i młodzieży wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania,
h) ośrodkach umożliwiających dzieciom i młodzieży upośledzonym umysłowo w stopniu głębokim udział w zajęciach rewalidacyjno-wychowawczych organizowanych zgodnie z odrębnymi przepisami, a także dzieciom i młodzieży z upośledzeniem umysłowym z niepełnosprawnościami sprzężonymi realizację odpowiednio obowiązku: rocznego przygotowania przedszkolnego, obowiązku szkolnego i obowiązku nauki,
i) placówkach zapewniających opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania.
Rozwiązanie stosunku pracy jest warunkiem koniecznym nabycia prawa do świadczenia. Ustawa nie determinuje formy rozwiązania, czyli może to być rozwiązanie umowy za wypowiedzeniem, ale także na mocy porozumienia stron. A zatem nauczyciel, który zamierza ubiegać się o przyznanie świadczenia kompensacyjnego, a pozostaje w stosunku pracy, aby nabyć prawo do tego świadczenia, musi rozwiązać stosunek pracy. Postępowanie w sprawie świadczenia wszczyna się na wniosek nauczyciela zgłoszony bezpośrednio lub za pośrednictwem płatnika składek w organie rentowym. Do wniosku o świadczenie kompensacyjne należy dołączyć dokumenty potwierdzające okresy wykonywania pracy w charakterze nauczyciela w jednostkach określonych w ustawie o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych oraz dowody potwierdzające przebyte okresy składkowe i nieskładkowe. Warto w tym miejscu przywołać stanowisko Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Zgodnie z nim świadczenie kompensacyjne może być przyznane tylko takiemu nauczycielowi, który ostatnio przed zgłoszeniem wniosku o to świadczenie pozostawał w stosunku pracy na stanowisku nauczyciela w jednostkach, o których mowa wyżej. Świadczenie kompensacyjne może natomiast uzyskać nauczyciel, który po rozwiązaniu stosunku pracy na stanowisku nauczyciela zawartego z jedną z ww. jednostek, aż do czasu zgłoszenia wniosku o to świadczenie nie wykonywał żadnego zatrudnienia lub działalności. Ostatnim zatrudnieniem przed dniem zgłoszenia wniosku o nauczycielskie świadczenie kompensacyjne musi być praca w charakterze nauczyciela. Natomiast pobieranie zasiłku dla bezrobotnych nie stanowi przeszkody do przyznania nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego.
Nauczycielowi uprawnionemu do emerytury na podstawie art. 184 ustawy z dn. 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 1998 r. Nr 162, poz. 1118, z późn. zm.) przysługuje ochrona przed wypowiedzeniem w okresie czterech lat przed ukończeniem określonego w tym przepisie wieku. To wniosek z wyroku Sądu Najwyższego z dn. 5 lipca 2011 r. (I PK 15/11). Wyrok ten potwierdził, że nauczycielom przysługuje ochrona przedemerytalna z art. 39 Kodeksu pracy, mimo że ich uprawnienia pracownicze zasadniczo reguluje Karta nauczyciela. Oczywiście pod ochroną tą pozostają wyłącznie w ciągu czterech lat przed nabyciem prawa do emerytury w powszechnym lub niższym wieku emerytalnym. Przywileju takiego nie daje natomiast uzyskanie wcześniejszej emerytury (nie należy się ona z mocy prawa, bowiem pracownik sam składa wniosek o jej przyznanie). Jeśli zatem nauczyciel posiada dokładne wyliczenie swojego wieku emerytalnego (tutaj 62,5 roku), to okres ochrony buduje się na cztery lata wstecz od wskazanego wyliczenia określającego datę uzyskania uprawnień emerytalnych.
Paweł Nowak
specjalista z zakresu prawa pracy i prawa oświatowego