Zakład ma zamiar zakupić szczepionki dla pracowników oczyszczalni przeciwko WZW typ A i B (szczepienie takie wynika z przepisów BHP). Czy koszt szczepionki i koszt wykonania szczepienia podlega zwolnieniu z opodatkowania i składek ZUS? Czy taka szczepionka zakupiona dla pracowników administracyjnych Zakładu podlega zwolnieniom z podatku dochodowego i składek ZUS?
Zgodnie z treścią art. 2221 §1 Kodeksu pracy „w razie zatrudniania pracownika w warunkach narażenia na działanie szkodliwych czynników biologicznych pracodawca stosuje wszelkie dostępne środki eliminujące narażenie, a jeżeli jest to niemożliwe – ograniczające stopień tego narażenia, przy odpowiednim wykorzystaniu osiągnięć nauki i techniki”, przy czym w myśl § 2 tegoż artykułu – pracodawca prowadzi:
- rejestr prac narażających pracowników na działanie szkodliwych czynników biologicznych (dotyczących danego zakładu pracy) oraz
- rejestr pracowników zatrudnionych przy takich pracach.
Należy podkreślić, że to, czy zapewnienie szczepień pracownikom stanowi ich przychód czy podlega zwolnieniu z opodatkowania, zależy tak naprawdę od miejsca pracy. W niektórych bowiem zakładach pracownicy są bezpośrednio narażeni na zarażenie. Pracodawca ma wówczas obowiązek zapewnienia im szczepień. W związku z tym, pracodawca informuje pracownika lub osobę mającą wykonywać pracę, narażonych na działanie biologicznych czynników chorobotwórczych, przed podjęciem czynności zawodowych o rodzaju zalecanego szczepienia ochronnego wymaganego przy wykonywaniu czynności zawodowych. Koszty przeprowadzania szczepień oraz zakupu szczepionek ponosi pracodawca.
Wykaz rodzaju czynności zawodowych oraz zalecanych szczepień ochronnych wskazanych do wykonania pracownikom podejmującym pracę lub zatrudnionym, został zawarty w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 3 stycznia 2012 r. w sprawie wykazu rodzajów czynności zawodowych oraz zalecanych szczepień ochronnych wymaganych u pracowników, funkcjonariuszy, żołnierzy lub podwładnych podejmujących pracę, zatrudnionych lub wyznaczonych do wykonywania tych czynności (Dz. U. z 2012 r. Nr 9, poz. 40). W załączniku do ww. rozporządzenia został wskazany wykaz rodzaju czynności zawodowych oraz zalecanych szczepień ochronnych wymaganych do wykonania pracownikom podejmującym pracę lub zatrudnionym do wykonywania tych czynności. Dla przykładu: „czynności przy usuwaniu odpadów komunalnych i nieczystości ciekłych lub konserwacji urządzeń służących temu celowi”, a do takich należą te wykonywane np. w oczyszczalni ścieków, pracownikom pracującym na terenie oczyszczalni i narażonych na działanie czynników biologicznych, pracodawca powinien przeprowadzić szczepienia ochronne wskazane na danym stanowisku pracy, a także powinien poinformować pracownika o rodzaju wskazanego szczepienia ochronnego. Koszty przeprowadzania szczepień ochronnych oraz preparatów do tych szczepień powinien ponieść pracodawca.
Pracownikom, wykonującym pracę na terenie oczyszczalni ścieków, pracodawca powinien zapewnić szczepienia ochronne przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu A, przeciw tężcowi, oraz przeciw durowi brzusznemu – zgodnie z treścią załącznika do przedmiotowego rozporządzenia. W takich przypadkach zakup szczepionek dla pracowników podlega zwolnieniu z podatku dochodowego. Co więcej, szczepienia w ramach obowiązku BHP zwolnione są w całości ze składek ZUS. We wszystkich pozostałych miejscach pracy, w których wykonywanie szczepień nie jest obowiązkowe, po stronie pracownika powstaje przychód podlegający opodatkowaniu. W załączniku do rozporządzenia nie zostały wymienione szczepienia ochronne przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B dla pracowników wykonujących czynności przy usuwaniu odpadów komunalnych i nieczystości ciekłych lub konserwacji urządzeń służących temu celowi. Stąd wydaje się, że takowe szczepienia nie będą zwolnione z opodatkowania. Na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 11 i 11a ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r., poz. 361 z późn. zm.) wolne od podatku dochodowego są: „świadczenia rzeczowe i ekwiwalenty za te świadczenia, przysługujące na podstawie przepisów o bezpieczeństwie i higienie pracy, jeżeli zasady ich przyznawania wynikają z odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw. Zwolnione z opodatkowania są także świadczenia rzeczowe i ekwiwalenty za te świadczenia, wynikające z zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym ze względu na szczególne warunki i charakter pełnionej służby, przysługujące osobom pozostającym w stosunku służbowym, przyznane na podstawie odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw.” Od podatku dochodowego od osób fizycznych będzie zwolniona wartość świadczeń rzeczowych w postaci szczepień ochronnych jedynie dla pracowników szczególnie narażonych na zakażenie ww. szkodliwymi czynnikami biologicznymi, tj. tych, którzy figurują w prowadzonym przez pracodawcę rejestrze pracowników zatrudnionych przy pracach narażających na działanie szkodliwych czynników biologicznych. Oznacza to, że np. pracownik administracyjny pracujący w oczyszczalni ścieków, jednakże nie mający styczności z działaniem czynników szkodliwych, nie jest objęty szczepieniami w ramach realizacji obowiązków BHP i takie ewentualne szczepienie nie będzie zwolnione z podatku dochodowego, wprost przeciwnie – stanowić będzie przychód pracownika podlegający opodatkowaniu.
Paweł Nowak
specjalista prawa pracy