Ani przepisy ustawy Prawo oświatowe (u.P.o.)., ani przepisy wykonawcze nie ustalają trybu wyboru i delegowania przedstawicieli rady rodziców do komisji konkursowej powołanej w celu wyłonienia kandydata na dyrektora szkoły.

Kwestia ta powinna być przedmiotem regulacji normujących …

(…) działalność rady rodziców, czyli uchwalonego przez nią regulaminu, w którym określa się w szczególności wewnętrzną strukturę i tryb pracy rady.

Czy zatem organ prowadzący szkołę ma obowiązek, na etapie tworzenia składu komisji konkursowej, sprawdzić prawidłowość wyboru delegowanych przedstawicieli rady rodziców?

Zagadnienie to badał Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dn. 02.06.2021 r. (sygn. akt: III OSK 3485/21).

Zarzut wojewody i stanowisko burmistrza

Burmistrz powołał komisję konkursową w celu przeprowadzenia konkursu na stanowisko dyrektora szkoły podstawowej, wskazując w zarządzeniu nazwiska poszczególnych jej członków i przewodniczącego. Zarządzenie to zaskarżył jednak wojewoda, wnosząc o stwierdzenie jego nieważności. W skardze wskazał na naruszenie art. 63 ust. 14 pkt 2 lit. b u.P.o. w związku z § 8 ust. 2 pkt 4 rozp. MEN z dn. 11.08.2017 r. w sprawie regulaminu konkursu na stanowisko dyrektora publicznego przedszkola, publicznej szkoły podstawowej, publicznej szkoły ponadpodstawowej lub publicznej placówki oraz trybu pracy komisji konkursowej (Dz.U. z 2017 r. poz. 1587).

Według wojewody naruszenie polegało na niezgodnym z prawem wyborze przedstawicieli rady rodziców do składu komisji konkursowej, co miało spowodować naruszenie procedury wyboru członków komisji konkursowej mogące mieć wpływ na wynik konkursu. W opinii wojewody wskazane uchybienia przy wyłanianiu komisji spełniały przesłanki stwierdzenia nieważności konkursu.

Burmistrz wniósł o oddalenie skargi, argumentując, że żaden z przepisów u.P.o., statutu szkoły czy regulaminu rady rodziców nie przewiduje szczególnego sposobu wyłaniania przedstawicieli rady rodziców do komisji konkursowej. Przekonywał też, że żaden przepis nie upoważnia go jako organu prowadzącego do badania, czy przedstawiciele wskazani do pracy w komisji konkursowej zostali wybrani zgodnie z regulaminem rady rodziców. Dodał, że w postępowaniu konkursowym będącym przedmiotem sporu nie wyłoniono kandydata na stanowisko dyrektora szkoły (konkurs nie został rozstrzygnięty).

WSA po stronie wojewody

WSA w Rzeszowie stwierdził, że wojewoda zasadnie zakwestionował wybór przedstawicieli rady rodziców do komisji konkursowej i słusznie wywiódł, że doszło do „innych nieprawidłowości” w rozumieniu § 8 ust. 2 pkt 4 ww. rozp. „W orzecznictwie nie budzi wątpliwości, że postępowanie konkursowe to szerokie pojęcie, które obejmuje zarówno postępowanie zmierzające do powołania komisji mającej przeprowadzić właściwy konkurs oraz postępowanie prowadzone już przez tę komisję w celu wyłonienia kandydata na stanowisko dyrektora szkoły. Dlatego też uchybienia, które miały miejsce przy wyłanianiu komisji konkursowej, o ile mogły mieć wpływ na wynik konkursu, stanowią o konieczności unieważnienia konkursu. To organ prowadzący szkołę dokonuje oceny, czy tego rodzaju uchybienia miały miejsce, bowiem od odpowiedzi na to pytanie zależy dalszy los postępowania konkursowego, a zatem czy konkurs zostanie zatwierdzony, czy unieważniony. Stanowisko organu podlega następnie badaniu w postępowaniu organu nadzoru i ewentualnie w postępowaniu sądowym. Dlatego ocena nie może wykazywać się dowolnością. Fakt utworzenia składu komisji w sposób niezgodny z wewnętrznymi regulacjami obowiązującymi w odniesieniu do sposobu pracy rady rodziców, a w konsekwencji w sposób niezgodny z art. 63 ust. 14 pkt 2 lit. b u.P.o. wypełniał przesłankę unieważnienia konkursu, o której mowa w § 8 ust. 2 pkt 4 cyt. rozp.” – czytamy w uzasadnieniu WSA.

Sąd I instancji wskazał, że przedstawiciele rady rodziców mają do odegrania ważną rolę jako członkowie komisji konkursowej – komisja podejmuje przecież uchwałę o dopuszczeniu lub odmowie dopuszczenia kandydata do postępowania konkursowego; rozmawia z każdym z kandydatów (każdy z jej członków może zadawać pytania); dokonuje oceny przedstawionej przez kandydata koncepcji funkcjonowania i rozwoju szkoły. „Członkowie komisji konkursowej, a więc także przedstawiciele rady rodziców, powinni być należycie umocowani, co powinien ocenić organ prowadzący szkołę. Skoro czynność wyboru przedstawicieli rady rodziców do składu komisji konkursowej była nieprawidłowa, to tym samym nie można twierdzić, że wybór przez tę komisję kandydata na stanowisko dyrektora szkoły jest zgodny z prawem” – stwierdził WSA.

Co więcej, według sędziów, nie ma znaczenia niemożność stwierdzenia, czy zachowanie reguł wyboru członków komisji konkursowej doprowadziłoby do rozstrzygnięcia konkursu, ponieważ w § 8 ust. 2 pkt 4 cyt. rozp. chodzi „nie o ewidentne stwierdzenie takiego wpływu, a tylko o zaistnienie możliwości w tym zakresie”.

WSA nie zgodził się też ze stanowiskiem burmistrza, który twierdził, że żaden przepis prawa nie upoważnia go do badania, czy przedstawiciele wskazani do prac w komisji konkursowej zostali wybrani zgodnie z ich wewnętrznymi uregulowaniami. Według sędziów bez znaczenia była okoliczność, że rada rodziców od jakiegoś czasu działała bez wymaganego quorum ze względu na brak zainteresowania po stronie rodziców. „Jest to argument pozaprawny, mający związek z określonym stanem faktycznym w tym zakresie, i nie może stanowić powodu do odstąpienia od zachowania istniejących regulacji prawnych” – ocenił WSA. Analogicznie nie miała znaczenia okoliczność, że postępowanie konkursowe nie zakończyło się wyłonieniem kandydata.

NSA: trzeba sprawdzić należyte umocowanie członków komisji

Burmistrz wniósł skargę kasacyjną i sprawa trafiła do NSA. Sąd II instancji także nie zgodził się z prezentowanym przez burmistrza poglądem kwestionującym prawo organu prowadzącego szkołę do kontroli właściwego umocowania członków komisji konkursowej. Wskazał, że nie tylko art. 57 i 58 u.P.o. regulują uprawnienia organu prowadzącego szkołę do nadzoru nad jej działalnością. W art. 63 ust. 1 u.P.o. jest mowa o kompetencji organu prowadzącego szkołę do powierzenia stanowiska dyrektora szkoły, wyłanianego, co do zasady, w drodze sformalizowanego konkursu. Jego elementem jest powołanie komisji konkursowej, którego dokonuje organ prowadzący. „Skoro przepis ten określa skład komisji, w tym wymienia w niej dwóch przedstawicieli rady rodziców, to przed ich powołaniem organ powinien sprawdzić, czy przedstawiciele ci zostali należycie umocowani, a więc wybrani zgodnie z przepisami. […] Istotne pozostaje to, czy osoby powołane do komisji konkursowej w sposób prawidłowy reprezentowały radę rodziców. W tym przypadku regulowały to przepisy wewnętrzne – przepisy regulaminu rady rodziców” – orzekł NSA. „Nie można przyjąć, że nieprawidłowo wyłoniony i powołany skład komisji konkursowej może prawidłowo prowadzić postępowanie konkursowe. Stworzyłoby to sytuację, w której niezgodna z prawem czynność wyłonienia przedstawiciela rady rodziców do składu komisji konkursowej byłaby legalizowana przez fakt podjęcia przez tę komisję prac i prowadziłaby do zgodnego z prawem wyłonienia kandydata na stanowisko dyrektora szkoły” – wyjaśnił.

„Błędy w procedowaniu rady rodziców przy wyłanianiu jej przedstawiciela do składu komisji konkursowej w celu wyboru kandydata na stanowisko dyrektora szkoły powinny być kwalifikowane w kategoriach innych nieprawidłowości, które mogły mieć wpływ na wynik konkursu, a które uprawniają do jego unieważnienia w trybie § 8 ust. 2 pkt 4 ww. rozp.” – orzekł NSA w wyroku z dn. 02.06.2021 r. (sygn. akt: III OSK 3485/21).

Małgorzata Tabaszewska – specjalistka prawa oświatowego

Podstawa prawna:

1. Ustawa z dn. 14.12.2016 r. Prawo oświatowe – Dz.U. z 2021 r. poz. 1082.
2. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dn. 11.08.2017 r. w sprawie regulaminu konkursu na stanowisko dyrektora publicznego przedszkola, publicznej szkoły podstawowej, publicznej szkoły ponadpodstawowej lub publicznej placówki oraz trybu pracy komisji konkursowej – Dz.U. z 2017 r. poz. 1587.