Wskaźnik Rynku Pracy (WRP) informujący z wyprzedzeniem o przyszłych zmianach wielkości bezrobocia w maju wzrósł niewiele ponad 1 punkt. Jest to raczej zapowiedź sezonowego wzrostu bezrobocia, jaki odnotowywany jest zwykle o tej porze roku, niż prognoza niekorzystnych zmian w najbliższym okresie, które mogłoby skutkować trwałym i istotnym wzrostem stopy bezrobocia.
W październiku w urzędach pracy zarejestrowanych 796 tys. bezrobotnych, czyli o 5,7 tys. mniej niż we wrześniu br. To wynik, jakiego nie widzieliśmy od ponad trzech dekad. „Te dane potwierdzają skuteczność naszych działań” – podkreśliła minister rodziny Marlena Maląg.
Stopa bezrobocia rejestrowanego wyniosła w końcu września br. 5,6 proc. – wynika z danych Głównego Urzędu Statystycznego, co potwierdza szacunki Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej. W ubiegłym miesiącu w urzędach pracy zarejestrowanych było 934,7 tys. osób bezrobotnych a więc o 8,7% mniej niż rok wcześniej.
W porównaniu do stanu z końca sierpnia 2021 roku liczba osób figurujących w rejestrach urzędów pracy zmniejszyła się o 26,1 tys. osób, czyli o 2,7 proc. Wrzesień był już siódmym miesiącem z kolei, gdy poziom bezrobocia rejestrowanego w Polsce zmniejszył się.
W analogicznym okresie ubiegłego roku poziom rejestrowanego bezrobocia zmniejszył się o 4,2 tys. osób, tj. zaledwie o 0,4 proc., co oznacza, że sytuacja na rynku pracy w 2021 roku kształtuje się zdecydowanie korzystniej niż rok wcześniej. Poziom bezrobocia w końcu września br. był o 89,1 tys. (o 8,7 proc.) niższy niż przed rokiem.
Z danych Głównego Urzędu Statystycznego wynika, że we wrześniu stopa bezrobocia rejestrowanego wyniosła 5,6 proc., co oznacza, że w porównaniu do poprzedniego miesiąca zmniejszyła się o 0,2 pkt. proc., a w zestawieniu z wrześniem 2020 roku spadła o 0,5 pkt. proc.
W żadnym województwie stopa bezrobocia rejestrowanego nie przekroczyła 9 proc. i kształtowała się w przedziale od 3,3 proc. w województwie wielkopolskim (o 0,1 pkt. proc. mniej niż w sierpniu br.) do 8,7 proc. w województwie warmińsko-mazurskim (o 0,1 pkt. proc. mniej niż w sierpniu br.).
We wrześniu 2021 roku pracodawcy zgłosili do urzędów pracy o 7,6 tys. więcej ofert pracy niż w miesiącu poprzednim – liczba wolnych miejsc pracy i miejsc aktywizacji zawodowej w ubiegłym miesiącu wyniosła 124,2 tys. To o 12,7 tys. (czyli 11,4 proc.) więcej niż we wrześniu 2020 roku.
GUS
W art. 53 ustawy z dnia 20.04.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2021 r. poz. 1100), zwanej dalej „ustawą o promocji zatrudnienia”, uregulowano ogólne zasady odbywania stażu w miejscu pracy przez skierowanych bezrobotnych.
W rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 34 wymienionej ustawy staż oznacza nabywanie przez bezrobotnego umiejętności praktycznych do świadczenia pracy przez wykonywanie zadań w miejscu pracy bez nawiązania stosunku pracy z pracodawcą.
Na gruncie przepisów wykonawczych właściwym aktem prawnym obowiązującym w tym zakresie jest rozp. MPiPS z dnia 20.08.2009 r. w sprawie szczegółowych warunków odbywania stażu przez bezrobotnych (Dz.U. Nr 142, poz. 1160).
W art. 53 ustawy z dnia 20.04.2004 r. o promocji zatrudnienia
i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2021 r. poz. 1100), zwanej dalej „ustawą o promocji zatrudnienia”, uregulowano ogólne zasady odbywania stażu w miejscu pracy przez skierowanych bezrobotnych.
W rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 34 wymienionej ustawy staż oznacza nabywanie przez bezrobotnego umiejętności praktycznych do świadczenia pracy przez wykonywanie zadań w miejscu pracy bez nawiązania stosunku pracy z pracodawcą.
Na gruncie przepisów wykonawczych właściwym aktem prawnym obowiązującym w tym zakresie jest rozp. MPiPS z dnia 20.08.2009 r. w sprawie szczegółowych warunków odbywania stażu przez bezrobotnych (Dz.U. Nr 142, poz. 1160).
Zgodnie z § 1 ust. 1 rozp. MPiPS z dnia 20.08.2009 r. w sprawie szczegółowych warunków odbywania stażu przez bezrobotnych (Dz.U. Nr 142, poz. 1160), uprawniony podmiot, zwany dalej „organizatorem”, zamierzający zorganizować staż dla bezrobotnych, składa do starosty wniosek o zorganizowanie stażu, zawierający:
1) dane organizatora: firmę lub imię i nazwisko, siedzibę i miejsce prowadzenia działalności oraz imię i nazwisko osoby upoważnionej do reprezentowania organizatora,
2) liczbę pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy,
3) liczbę przewidywanych miejsc pracy, na których bezrobotni będą odbywać staż,
4) imię i nazwisko oraz stanowisko opiekuna bezrobotnego odbywającego staż,
5) proponowany okres odbywania stażu, nie krótszy niż 3 miesiące,
6) opis zadań, jakie będą wykonywane podczas stażu przez bezrobotnego, w tym nazwę zawodu lub specjalności, zgodnie z klasyfikacją zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy, nazwę komórki organizacyjnej i stanowiska pracy oraz zakres zadań zawodowych,
7) wymagania dotyczące predyspozycji psychofizycznych i zdrowotnych, poziomu wykształcenia oraz minimalnych kwalifikacji niezbędnych do podjęcia stażu przez bezrobotnego na danym stanowisku pracy.
Organizator może we wniosku wskazać także imię i nazwisko bezrobotnego, którego przyjmuje na staż.
Stosownie do treści § 2 ust. 1 cyt. rozp., u organizatora stażu, który:
Bezrobotny nie może odbywać ponownie stażu u tego samego organizatora na tym samym stanowisku pracy, na którym wcześniej odbywał staż, przygotowanie zawodowe w miejscu pracy lub przygotowanie zawodowe dorosłych.
Starosta przed skierowaniem bezrobotnego do odbycia stażu może zobowiązać go do poddania się badaniom lekarskim (finansowanym z FP), o których mowa w art. 2 ust. 3 ustawy o promocji zatrudnienia, mającym na celu stwierdzenie zdolności bezrobotnego do odbywania stażu.
Starosta w terminie miesiąca od dnia otrzymania wniosku organizatora informuje go pisemnie o sposobie rozpatrzenia wniosku.
Staż odbywa się na podstawie umowy zawartej przez starostę
z organizatorem. Jak wynika z brzmienia § 5 ust. 1 cyt. rozp., umowa taka powinna określać w szczególności:
Obowiązek zawarcia powyżej wskazanej umowy nie dotyczy orga-nizowania stażu w PUP i starostwach powiatowych, z tym że jednostki te sporządzają program stażu i realizują staż zgodnie z przyjętym programem.
Zgodnie z art. 53 ust. 4 ustawy o promocji zatrudnienia, staż odbywa się według programu określonego w umowie o zorganizowanie stażu. Przy ustalaniu programu powinny być uwzględnione predyspozycje psychofizyczne i zdrowotne, poziom wykształcenia oraz dotychczasowe kwalifikacje zawodowe bezrobotnego. Program powinien określać:
Zakres obowiązków organizatora stażu w stosunku do skierowanego bezrobotnego uregulowano w § 6 ust. 1 cyt. rozp.; stosownie do brzmienia tego przepisu, organizator stażu:
Jak wynika z treści § 6 ust. 2 cyt. rozp., bezrobotny skierowany do odbycia stażu:
1) przestrzega ustalonego przez organizatora rozkładu czasu pracy,
2) sumiennie i starannie wykonuje zadania objęte programem stażu oraz stosuje się do poleceń organizatora i opiekuna, o ile nie są one sprzeczne z prawem,
3) przestrzega przepisów i zasad obowiązujących u organizatora,
w szczególności regulaminu pracy, tajemnicy służbowej, zasad bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przepisów przeciwpożarowych,
4) sporządza sprawozdanie z przebiegu stażu zawierające informacje o wykonywanych zadaniach oraz uzyskanych kwalifikacjach lub umiejętnościach zawodowych.
Opiekun bezrobotnego odbywającego staż udziela bezrobotnemu wskazówek i pomocy w wypełnianiu powierzonych zadań oraz poświadcza własnym podpisem prawdziwość informacji zawartych w sprawozdaniu, o którym mowa powyżej w pkt 4.
Opiekun bezrobotnego odbywającego staż może jednocześnie sprawować opiekę nad nie więcej niż 3 osobami bezrobotnymi realizującymi staż.
Czas pracy bezrobotnego odbywającego staż nie może przekroczyć 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo, a bezrobotnego będącego osobą niepełnosprawną zaliczoną do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności – 7 godzin na dobę oraz 35 godzin w tygodniu.
Bezrobotny nie może odbywać stażu w niedziele i święta, w porze nocnej, w systemie pracy zmianowej ani w godzinach nadliczbowych (§ 7 ust. 2 cyt. rozp.).
Na zasadzie wyjątku starosta może wyrazić zgodę na realizację stażu w okolicznościach przewidzianych w § 7 ust. 2 cyt. rozp., o ile charakter pracy w danym zawodzie wymaga takiego rozkładu czasu pracy.
Bezrobotnemu stażyście przysługuje prawo do okresów odpoczynku na zasadach przewidzianych dla pracowników (por. art. 132–134 k.p.).
Na wniosek bezrobotnego odbywającego staż pracodawca jest obowiązany do udzielenia dni wolnych w wymiarze 2 dni za każde 30 dni kalendarzowych odbywania stażu. Za dni wolne przysługuje stypendium. Ponadto za ostatni miesiąc odbywania stażu pracodawca jest obowiązany udzielić dni wolnych przed upływem terminu zakończenia stażu (art. 53 ust. 7a ustawy o promocji zatrudnienia).
Na wniosek bezrobotnego odbywającego staż pracodawca jest obowiązany do udzielenia dni wolnych w wymiarze 2 dni za każde 30 dni kalendarzowych odbywania stażu. Za dni wolne przysługuje stypendium. Ponadto za ostatni miesiąc odbywania stażu pracodawca jest obowiązany udzielić dni wolnych przed upływem terminu zakończenia stażu (art. 53 ust. 7a ustawy o promocji zatrudnienia).
Bezrobotnemu odbywającemu staż przysługuje prawo do równego traktowania na zasadach przewidzianych w art. 183a–183e k.p.
Bezrobotny w okresie realizacji stażu ma prawo do stypendium wypłacanego przez starostę.
Bezrobotnemu w okresie odbywania stażu przysługuje stypendium w wysokości 120% kwoty zasiłku dla bezrobotnych w podwyższonej kwocie (czyli należnego w okresie pierwszych 90 dni posiadania prawa do tego świadczenia). Od dnia 01.06.2021 r. wysokość zasiłku dla bezrobotnych w podwyższonej kwocie wynosi 1240,80 zł (art. 72 ust. 1 pkt 1 ustawy o promocji zatrudnienia).
Bezrobotny, który z własnej winy nie ukończył stażu, jest obowiązany do zwrotu kosztów stażu, z wyjątkiem sytuacji, gdy powodem nieukończenia stażu było podjęcie zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej.
Ponadto bezrobotny zachowuje prawo do stypendium za okres udokumentowanej niezdolności do pracy, przypadający w czasie odbywania stażu, za który na podstawie odrębnych przepisów pracownicy zachowują prawo do wynagrodzenia bądź przysługują im zasiłki z ubezpieczenia społecznego w razie choroby lub macierzyństwa. Bezrobotni, z wyjątkiem odbywających leczenie w zamkniętych ośrodkach odwykowych, są zobowiązani do przedstawienia zaświadczeń o niezdolności do pracy wskutek choroby na druku określonym odrębnymi przepisami. Nieprzedstawienie zaświadczenia w wymaganej formie skutkuje pozbawieniem statusu bezrobotnego z pierwszym dniem niezdolności do pracy.
Postępowanie dotyczące wypłaty stypendium określono w rozp. MPiPS z dn. 18.08.2009 r. w sprawie szczegółowego trybu przyznawania zasiłku dla bezrobotnych, stypendium i dodatku aktywizacyjnego (Dz.U. z 2014 r. poz. 1189). Zgodnie z § 3 ust. 1 wymienionego rozp., stypendium za okres stażu nie przysługuje za dni nieobecności na stażu, z tym że bezrobotny zachowuje prawo do stypendium w przypadku gdy nieobecność zostanie usprawiedliwiona obowiązkiem stawiennictwa przed sądem lub organem administracji publicznej.
Z kolei bezrobotnemu uprawnionemu do stypendium – w przypadku czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby lub pobytu w stacjonarnym ZOZ albo konieczności osobistego sprawowania opieki nad członkiem rodziny w okolicznościach, o których mowa w ustawie z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2020 r. poz. 870), PUP wypłaca stypendium po przedstawieniu odpowiedniego zaświadczenia lekarskiego. Bezrobotny zawiadamia PUP o niezdolności do pracy w terminie 2 dni od dnia wystawienia zaświadczenia lekarskiego, oraz dostarcza to zaświadczenie w terminie 7 dni od dnia jego wystawienia.
W uzasadnionych przypadkach starosta może wyrazić zgodę na dostarczenie zaświadczenia z przekroczeniem 7-dniowego terminu.
Stypendium za okres odbywania stażu – za niepełny miesiąc – ustala się, dzieląc kwotę stypendium przez 30 i mnożąc przez liczbę dni kalendarzowych przypadających w okresie, za który świadczenie przysługuje.
Starosta na wniosek bezrobotnego odbywającego staż lub z urzędu może rozwiązać z organizatorem umowę o odbycie stażu w przypadku niezrealizowania przez organizatora programu stażu lub niedotrzymania warunków jego odbywania, po wysłuchaniu organizatora stażu.
Ponadto starosta na wniosek organizatora lub z urzędu, po zasięgnięciu opinii organizatora i wysłuchaniu bezrobotnego, może pozbawić bezrobotnego możliwości kontynuowania stażu w przypadku:
Bezrobotny w terminie 7 dni od dnia otrzymania od pracodawcy opinii zawierającej informacje o zadaniach realizowanych przez bezrobotnego i umiejętnościach praktycznych pozyskanych w trakcie stażu przedkłada tę opinię staroście oraz załącza sprawozdanie z przebiegu stażu (sporządzone przez bezrobotnego). Starosta po zapoznaniu się z treścią sprawozdania i wydaniu zaświadczenia o odbyciu stażu, zwraca bezrobotnemu opinię oraz wspomniane sprawozdanie wraz z kopią programu stażu.
Maciej Ofierski
W Monitorze Polskim z dnia 24 maja 2021 r. pod pozycją 486 opublikowano obwieszczenie MRPiT z dnia 19 maja 2021 r. w sprawie zasiłku dla bezrobotnych, w którym ogłoszone zostały nowe kwoty zasiłków dla bezrobotnych.
Zgodnie z treścią wymienionego powyżej obwieszczenia od dnia 1 czerwca 2021 r. wysokość zasiłku dla bezrobotnych przyznanego:
Uprawnienia bezrobotnych w zakresie prawa do zasiłku, o którym mowa, uregulowano w przepisach ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2020 r. poz. 1409, z późn. zm.), zwanej dalej „ustawą”.
Wyniki badania aktywności ekonomicznej ludności (BAEL) prezentującego dane przeciętne dla kwartału wskazują, że osoby aktywne zawodowo stanowiły w IV kwartale 2020 r. 56,5% ludności w wieku 15 lat i więcej. Wskaźnik ten w porównaniu z III kwartałem 2020 r. utrzymał się na zbliżonym poziomie (wzrost o 0,1 p. proc.), natomiast w odniesieniu do IV kwartału 2019 r. zwiększył się o 0,5 p. proc.
Aktywność ekonomiczna ludności w wieku 15 lat i więcej według BAEL2 W IV kwartale 2020 r. liczba ludności aktywnej zawodowo w wieku 15 lat i więcej wyniosła 17086 tys. osób, z tego: 16555 tys. to pracujący i 531 tys. – bezrobotni. Populacja biernych zawodowo w analogicznej grupie wieku liczyła 13170 tys.
Zbiorowość aktywnych zawodowo utrzymała się na zbliżonym poziomie w porównaniu z poprzednim kwartałem i zwiększyła w stosunku do IV kwartału 2019 r. (o 133 tys., tj. o 0,8%).
W przypadku biernych zawodowo dla całej populacji w wieku 15 lat i więcej zmiany w liczebności w skali kwartału również były niewielkie, a w przeciągu roku populacja ta zmniejszyła się o 143 tys. osób, tj. o 1,1%.
Odmiennie kształtowała się jednak sytuacja osób do 24 r. życia, bowiem w tym przypadku liczba biernych zawodowo zwiększyła się zarówno w skali kwartału, jak i roku (odpowiednio o 26 tys., tj. o 1,1% i o 98 tys., tj. o 4,3%).
Wskaźnik określający relację liczby osób niepracujących (bezrobotnych i biernych zawodowo w wieku 15 lat i więcej) do liczby osób pracujących zmniejszył się w stosunku do obu porównywanych okresów.
W IV kwartale 2020 r. na 1000 osób pracujących przypadało 828 osób bez pracy (w III kwartale 2020 r. i w IV kwartale 2019 r. odpowiednio: 833 i 838 osób).
Osoby pracujące stanowiły w IV kwartale 2020 r. 54,7% ludności w wieku 15 lat i więcej. W porównaniu z III kwartałem 2020 r. wskaźnik ten pozostał na zbliżonym poziomie (wzrost o 0,1 p. proc.), natomiast w ujęciu IV kwartał 2020 r. do IV kwartału 2019 r. – zwiększył się o 0,3 p. proc.
W IV kwartale 2020 r. populacja pracujących w wieku 15 lat i więcej liczyła 16555 tys. i zwiększyła się względem poprzedniego kwartału, jak i w porównaniu z IV kwartałem 2019 r. odpowiednio o 43 tys., tj. o 0,3% i o 88 tys., tj. 0,5%.
Uwzględniając podział według płci, w skali kwartału liczba pracujących zwiększyła się tylko wśród kobiet (o 43 tys., tj. o 0,6%), pozostała zaś na tym samym poziomie wśród mężczyzn.
W ciągu roku liczba pracujących wzrosła również tylko wśród kobiet, ale w większym stopniu niż w skali kwartału (wzrost o 110 tys., tj. 1,5%), natomiast wśród mężczyzn nastąpił spadek o 23 tys., tj. 0,3%. Jednak mimo tych zmian nadal wśród ogółu pracujących przeważają mężczyźni – w IV kwartale 2020 r. ich udział w tej grupie wyniósł 55,3%.
Biorąc pod uwagę miejsce zamieszkania zwiększenie populacji pracujących dotyczyło mieszkańców wsi – w ujęciu kwartalnym wyniosło ono 44 tys., tj. 0,7%, a w ujęciu rocznym 111 tys., tj. 1,7%. Wśród mieszkańców miast liczebność pracujących pozostała na tym samym poziomie w porównaniu do poprzedniego kwartału, ale zmniejszyła się w odniesieniu do sytuacji sprzed roku (o 23 tys., tj. o 0,2%).
W porównaniu do III kwartału 2020 r. obserwowany wzrost liczby pracujących dotyczył przede wszystkich osób powyżej 35 roku życia, największy w grupie 45-54 lata (o 55 tys.). Natomiast wśród osób w wieku 15-24 lata oraz 25-34 lata odnotowano spadek liczby pracujących odpowiednio o 41 tys. i 11 tys.
Biorąc pod uwagę rodzaj wykonywanej działalności, liczba pracujących w odniesieniu do III kwartału 2020 r. zwiększyła się głównie w opiece zdrowotnej i pomocy społecznej (o 38 tys.), działalności profesjonalnej, naukowej i technicznej (36 tys.) oraz w rolnictwie indywidualnym (o 26 tys.). Największy spadek dotyczył natomiast działalności związanej z zakwaterowaniem i gastronomią (o 27 tys.), administracją publiczną (o 25 tys.) oraz informacją i komunikacją (o 19 tys.).
GUS
Badanie Aktywności Ekonomicznej Ludności jest najważniejszym w skali Polski i Europy źródłem informacji na temat sytuacji w obszarze rynku pracy. Jest częścią Europejskiego Badania Siły Roboczej (LFS) dzięki czemu uzyskane dane można porównać z sytuacją w innych krajach europejskich.
BAEL monitoruje zmiany zachodzące na rynku pracy. Co kwartał dostarcza wiarygodnych i porównywalnych danych dotyczących sytuacji osób pracujących, bezrobotnych oraz biernych zawodowo.
Wskaźnik zatrudnienia w III kw. 2020 roku wyniósł w Polsce 54,6%, z kolei stopa bezrobocia wyniosła 3,3%, Jest to niewielka zmiana w porównaniu ze wskaźnikami z III kwartału 2019 r. kiedy to wskaźnik zatrudnienia wynosił 54,9% a stopa bezrobocia 3,1%.
Zatrudnionych mieliśmy w III kwartale 2020 roku 16 512 tys. osób, 13 192 tys, osób było biernych zawodowo z bez pracy pozostawał 561 tys. osób.
Wskaźnik Rynku Pracy (WRP) informujący z wyprzedzeniem o przyszłych zmianach wielkości bezrobocia w październiku zmalał o niespełna 1 punkt.
Skala zmian z miesiąca na miesiąc jest coraz niższa i obecnie WRP znajduje się poniżej poziomu z marca br. Dane wskazują, że czarne scenariusze prognozujące istotny wzrost bezrobocia w wyniku lockdown’u nie zrealizują się. Stosunkowo niewielkie straty jakie poniósł rynek pracy do tej pory były możliwe dzięki w miarę szybkiemu otwarciu gospodarki. Nadejście drugiej fali, wygaszanie dotychczasowych działań osłonowych i brak wielowariantowej strategii rządu co do działań podejmowanych w zależności od przebiegu pandemii wprowadzają chaos i niepewność funkcjonowania przedsiębiorstw. Nie bez znaczenia dla przyszłych tendencji na rynku pracy ma również świadomość przedsiębiorców co do stanu zasobów siły roboczej, niskiego współczynnika aktywności zawodowej i trudności ze znalezieniem pracowników.
Stopa bezrobocia rejestrowanego od czterech miesięcy utrzymuje się na poziomie 6,1%. Po wyeliminowaniu wpływu czynników sezonowych nie ulega ona zmianie i od trzech miesięcy wynosi 6,4%. Czas pandemii zredukował sezonowy wzrost aktywności zwykle odnotowywany w okresie letnim, stąd w bieżącym roku nie obserwujemy spadku bezrobocia w tym czasie.
Podobnie jak przed miesiącem, sześć z siedmiu składowych WRP oddziałuje w kierunku spadku wartości wskaźnika, czyli zapowiadają one spadek stopy bezrobocia, a tym samym poprawę sytuacji na rynku pracy.
Jedynie wartości dotyczące zwolnień grupowych zapowiadają pogorszenie sytuacji na rynku pracy; i zmienna ta oddziałuje silniej niż przed miesiącem. Liczba zarejestrowanych bezrobotnych zwolnionych z przyczyn leżących po stronie zakładów pracy wzrosła szczególnie istotnie w okresie kwiecień-czerwiec br., po czym tempo zmian przyhamowało. W sierpniu liczebność tej grupy bezrobotnych wzrosła o 2%, a we wrześniu o 4%.
Z drugiej strony, część zmiennych wskazuje na poprawę szans zatrudnieniowych osób bezrobotnych. We wrześniu menedżerowie przedsiębiorstw przemysłowych formułowali mniej pesymistyczne oceny odnośnie ogólnego stanu koniunktury oraz prognozy dotyczące planów redukcji wielkości zatrudnienia. Obecnie właściwie zrównał się odsetek firm, które planują zatrudnienie nowych pracowników, i tych które chcą ograniczać zatrudnienie. Ponadto, w ujęciu miesięcznym o 5% wzrosła liczba bezrobotnych, którzy wyrejestrowali się z powodu znalezienia zatrudnienia oraz o 10% wzrosła liczba ofert pracy rejestrowanych w urzędach pracy.
Liczba nowych bezrobotnych zarejestrowanych w urzędach pracy wzrosła, ale nieznacznie (o około 5%). Natomiast, agregatowa kwota wypłaconych zasiłków dla bezrobotnych zmalała o niespełna 3%. Jest to drugi miesiąc spadku tej wielkości, co może oznaczać, że wyczerpała się pula nowych bezrobotnych, którzy rejestrując się w urzędach pracy mają prawo do pobierania zasiłku. Zdecydowana większość bezrobotnych takiego prawa nie posiada.
źródło: BIEC
W obecnym stanie prawnym kwestie zatrudnienia pracowników w formie telepracy uregulowano w rozdz. IIb Działu 2 k.p. (art. 675–6717). Z dniem 5 czerwca 2018 r. weszła w życie ustawa z dn. 10.05.2018 r. o zmianie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. poz. 1076), której celem jest realizacja działań określonych w drugim etapie programu kompleksowego wsparcia dla rodzin „Za życiem”, wdrożonego na podstawie uchwały nr 160 RM z dn. 20.12.2016 r. (M. P. poz. 1250). W ramach wymienionej nowelizacji przewidziano także zmiany w k.p., w tym m.in. w zakresie przepisów dotyczących stosowania telepracy. Zmiany te zmierzają do ułatwienia zastosowania powyższej formy zatrudnienia do pracowników-rodziców znajdujących się w szczególnie trudnej sytuacji, tj. opiekujących się dziećmi niepełnosprawnymi. Przywołana nowela umożliwia ponadto złożenie wniosku o wykonywanie telepracy niezależnie od zawarcia porozumienia w sprawie stosowania telepracy pozostałym pracownikom, przy czym – w odniesieniu do tych pracowników – wniosek nie będzie wiążący dla pracodawcy. Nowe regulacje kodeksowe uwzględniono w treści niniejszego punktu.
Należy podkreślić, że odrębne przepisy umożliwiają uzyskanie środków z Funduszu Pracy na utworzenie stanowiska pracy w ramach telepracy.
Telepraca to praca wykonywana regularnie, poza zakładem pracy, przy wykorzystaniu środków komunikacji elektronicznej (art. 675 § 1 k.p.).
Osoba wykonująca pracę w warunkach określonych w art. 675 § 1 k.p. i przekazująca pracodawcy wyniki pracy, w szczególności za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej – to telepracownik.
W myśl ustawy z dn. 18.07.2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (Dz.U. z 2017 r. poz. 1219, ze zm.), środkami komunikacji elektronicznej są rozwiązania techniczne, w tym urządzenia teleinformatyczne i współpracujące z nimi narzędzia programowe, umożliwiające indywidualne porozumiewanie się na odległość przy wykorzystaniu transmisji danych między systemami teleinformatycznymi, a w szczególności pocztę elektroniczną.
Pracodawca jest zobowiązany określić warunki stosowania telepracy w porozumieniu, które zawiera z zakładową organizacją związkową lub zakładowymi organizacjami związkowymi – w przypadku gdy u pracodawcy działa więcej niż jedna organizacja reprezentująca pracowników. Jeżeli nie ma możliwości uzgodnienia treści wspomnianego porozumienia ze wszystkimi zakładowymi organizacjami związkowymi, pracodawca dokonuje stosownych uzgodnień z organizacjami związkowymi reprezentatywnymi w rozumieniu art. 253 ust. 1 lub 2 ustawy o związkach zawodowych, z których każda zrzesza co najmniej 5% pracowników zatrudnionych u pracodawcy.
Jeżeli wspólne stanowisko nie zostanie uzgodnione i przyjęte w ciągu 30 dni od daty przedstawienia projektu porozumienia przez pracodawcę, pracodawca określa reguły stosowania telepracy w regulaminie, przy uwzględnieniu ustaleń podjętych w toku rozmów prowadzonych ze związkami zawodowymi.
W przypadku gdy u pracodawcy nie działają organizacje związkowe, warunki stosowania telepracy pracodawca ustala w regulaminie, po konsultacji z przedstawicielami pracowników wybranymi w trybie przyjętym u konkretnego pracodawcy.
Powyższe zasady określone w art. 676 § 1–4 k.p. nie stanowią już obecnie jedynych warunków stosowania telepracy, bowiem aktualnie obowiązujące przepisy wspomnianego art. 676 k.p. przewidują możliwość zastosowania do pracownika telepracy w szerszym niż dotychczas zakresie (nowe § 5–7).
Oznacza to, że wykonywanie pracy w formie telepracy jest także dopuszczalne na wniosek pracownika złożony w postaci papierowej lub elektronicznej, niezależnie od zawarcia, w trybie przewidzianym w art. 676 par. 1–4 k.p., porozumienia określającego warunki stosowania telepracy albo określenia tych warunków w regulaminie. W tym przypadku wniosek pracownika nie ma jednak charakteru wiążącego dla pracodawcy.
Inną procedurę określono w art. 676 par. 6 k.p., który jest adresowany do szczególnej grupy pracowników. Zgodnie więc z tym przepisem pracodawca uwzględnia wniosek pracownika, o którym mowa w art. 1421 par. 1 pkt 2 i 3 k.p., o wykonywanie pracy w formie telepracy, chyba że nie jest to możliwe ze względu na organizację pracy lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika. O przyczynie odmowy uwzględnienia wniosku pracodawca informuje pracownika w postaci papierowej lub elektronicznej. Przepis ten dotyczy pracownika-rodzica:
Przepis art. 676 par. 6 k.p. stosuje się odpowiednio do pracowników wymienionych powyżej w wyliczeniu również po ukończeniu przez dziecko 18 roku życia.
Wnioski pracowników-rodziców, o których była mowa, są wiążące dla pracodawcy, co wynika z konstrukcji art. 676 par. 6 k.p. Odmowa uwzględnienia wniosku może nastąpić wyłącznie w ściśle określonych przepisami przypadkach i wymaga pisemnej informacji pracodawcy (informacja może zostać przekazana także drogą elektroniczną).
Uzgodnienie między pracodawcą a pracownikiem, że praca będzie wykonywana w warunkach telepracy może nastąpić:
Telepracy nie można wprowadzić na podstawie art. 42 § 4 k.p. Oznacza to, że niedopuszczalne jest powierzenie telepracy na okres do 3 miesięcy w roku kalendarzowym (jeżeli telepraca odpowiada kwalifikacjom pracownika i nie powoduje to obniżenia wynagrodzenia) bez dokonywania wypowiedzenia warunków pracy lub płacy.
W razie gdy do uzgodnienia dotyczącego telepracy dochodzi przy zawieraniu umowy o pracę, w umowie dodatkowo określa się warunki wykonywania pracy, zgodnie z art. 675 k.p.
Jeżeli podjęcie pracy w formie telepracy następuje przy zawieraniu umowy, informacja o warunkach zatrudnienia, o której mowa w art. 29 § 3 k.p. (patrz: „Obowiązki pracodawcy związane z zatrudnieniem pracownika”.), powinna dodatkowo zawierać:
W przypadku gdy uzgodnienie między stronami stosunku pracy o wprowadzeniu telepracy podjęto w trakcie zatrudnienia, pracodawca przekazuje na piśmie telepracownikowi powyższe informacje – najpóźniej w dniu rozpoczęcia przez niego wykonywania pracy w formie telepracy.
W trakcie zatrudnienia zmiana warunków wykonywania pracy powodująca, że praca ma być świadczona w formie telepracy może nastąpić na mocy porozumienia stron, z inicjatywy pracownika lub pracodawcy. Pracodawca powinien, w miarę możliwości, uwzględnić wniosek pracownika dotyczący zamiaru wykonywania pracy na warunkach określonych w art. 675 k.p.
Zgodnie z art. 6711 § 1 k.p. pracodawca jest obowiązany:
dostarczyć telepracownikowi sprzęt niezbędny do wykonywania pracy w formie telepracy, spełniający wymagania określone w rozdz. IV działu dziesiątego k.p.,
ubezpieczyć sprzęt,
pokryć koszty związane z instalacją, serwisem, eksploatacją i konserwacją sprzętu,
zapewnić telepracownikowi pomoc techniczną i niezbędne szkolenia w zakresie obsługi sprzętu
— chyba że pracodawca i telepracownik postanowią inaczej, w odrębnej umowie, o której niżej mowa.
Zamiast realizować obowiązki wymienione w art. 6711 § 1 k.p. strony umowy o pracę mogą, w odrębnej umowie, określić w szczególności:
zakres ubezpieczenia i zasady wykorzystywania przez telepracownika sprzętu niezbędnego do wykonywania pracy w formie telepracy, stanowiącego własność telepracownika, spełniającego wymagania określone w rozdz. IV działu dziesiątego k.p.,
zasady porozumiewania się pracodawcy z telepracownikiem, w tym sposób potwierdzenia obecności telepracownika na stanowisku pracy,
sposób i formę kontroli wykonywania pracy przez telepracownika.
Zamiast realizować obowiązki wymienione w art. 6711 § 1 k.p. strony umowy o pracę mogą, w odrębnej umowie, określić w szczególności:
1) zakres ubezpieczenia i zasady wykorzystywania przez telepracownika sprzętu niezbędnego do wykonywania pracy w formie telepracy, stanowiącego własność telepracownika, spełniającego wymagania określone w rozdz. IV działu dziesiątego k.p.,
2) zasady porozumiewania się pracodawcy z telepracownikiem, w tym sposób potwierdzenia obecności telepracownika na stanowisku pracy,
3) sposób i formę kontroli wykonywania pracy przez telepracownika.
W przypadku, o którym mowa w pkt 1, telepracownikowi przysługuje ekwiwalent pieniężny w wysokości określonej w porozumieniu lub regulaminie – wskazanych w art. 676 k.p. albo we wspomnianej powyżej odrębnej umowie. Ustalając wysokość ekwiwalentu uwzględnia się w szczególności normy zużycia sprzętu, jego udokumentowane ceny rynkowe oraz ilość wykorzystanego materiału na potrzeby pracodawcy i jego ceny rynkowe.
Jeżeli praca jest świadczona w domu telepracownika, pracodawca realizuje wobec niego, w zakresie wynikającym z rodzaju i warunków wykonywanej pracy, obowiązki określone w dziale X k.p. (bhp), z wyjątkiem:
Telepracownik nie może być traktowany mniej korzystnie w zakresie nawiązania i rozwiązania stosunku pracy, warunków zatrudnienia, awansowania oraz dostępu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych niż inni pracownicy zatrudnieni przy takiej samej lub podobnej pracy uwzględniając odrębności związane z warunkami wykonywania telepracy.
Pracownik nie może być w jakikolwiek sposób dyskryminowany z powodu podjęcia pracy w formie telepracy, jak również odmowy podjęcia takiej pracy.
Ponadto, pracodawca umożliwia telepracownikowi, na zasadach przyjętych dla wszystkich pracowników, przebywanie na terenie zakładu pracy, kontaktowanie się z innymi pracownikami oraz korzystanie z pomieszczeń i urządzeń pracodawcy, z zakładowych obiektów socjalnych i prowadzonej działalności socjalnej.
Kwestie zakresu i trybu kontroli telepracownika zostały uregulowane w art. 6714 k.p. Pracodawca ma prawo kontrolować telepracownika w miejscu wykonywania pracy, w tym także wówczas, gdy miejscem świadczenia pracy jest dom telepracownika.
Jeżeli praca jest wykonywana w domu telepracownika, pracodawca ma prawo przeprowadzać kontrolę:
– wykonywania pracy,
– w celu inwentaryzacji, konserwacji, serwisu lub naprawy powierzonego sprzętu, a także jego instalacji,
– w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.
Podjęcie kontroli w domu telepracownika wymaga jego uprzedniej zgody wyrażonej na piśmie lub za pośrednictwem ogólnodostępnych środków komunikacji elektronicznej, albo za pomocą podobnych środków indywidualnego porozumiewania się na odległość. Pracodawca dostosowuje sposób przeprowadzania kontroli do miejsca wykonywania pracy oraz jej charakteru. Ponadto, pracodawca zobowiązany jest do przeprowadzenia czynności kontrolnych z poszanowaniem prywatności telepracownika i pozostałych domowników.
W myśl art. 6714 § 4 k.p. pierwszą kontrolę w zakresie bhp w domu telepracownika, przeprowadza się – na jego wniosek – przed rozpoczęciem pracy.
Jeżeli telepraca została wprowadzona na mocy uzgodnienia między pracodawcą a pracownikiem dokonanego w trakcie zatrudnienia, to każda ze stron może od niego odstąpić w terminie 3 miesięcy od podjęcia pracy w formie telepracy – za pośrednictwem wiążącego wniosku o zaprzestanie telepracy i przywrócenie poprzednich warunków zatrudnienia. W przypadku gdy wniosek o zaprzestanie wykonywania telepracy wpłynie do pracodawcy po trzymiesięcznym terminie, pracodawca powinien – w miarę możliwości – uwzględnić ten wniosek. W przeciwnym wypadku przywrócenie poprzednich warunków zatrudnienia może nastąpić wyłącznie na zasadach wypowiedzenia zmieniającego, określonych w art. 42 § 1-3 k.p.
Stosownie do brzmienia art. 679 k.p. brak zgody pracownika na zmianę warunków zatrudnienia polegającą na wprowadzeniu telepracy lub zaprzestanie świadczenia telepracy na podstawie wniosku nie mogą stanowić przyczyny uzasadniającej wypowiedzenie przez pracodawcę umowy o pracę.
Ustawa z dn. 20.04.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2017 r. poz. 1065, z późn. zm.), zwana dalej „ustawą o promocji zatrudnienia”, przewiduje obecnie możliwość uzyskania środków z Funduszu Pracy (FP) na utworzenie stanowiska pracy w ramach telepracy. Postępowanie w tym zakresie uregulowano w art. 60a wymienionego powyżej aktu prawnego. Warto zaznaczyć, że przyznanie wspomnianych środków może nastąpić jedynie wówczas, gdy telepracownikami mają zostać bezrobotni skierowani znajdujący się w określonej sytuacji życiowej.
Starosta może, na podstawie zawartej umowy, przyznać pracodawcy lub przedsiębiorcy środki FP, zwane dalej „grantem”, na utworzenie stanowiska pracy w formie telepracy w rozumieniu art. 675 k.p. dla skierowanego bezrobotnego rodzica powracającego na rynek pracy, posiadającego co najmniej 1 dziecko w wieku do 6 lat, lub bezrobotnego sprawującego opiekę nad osobą zależną, który w okresie 3 lat przed rejestracją w urzędzie pracy jako bezrobotny zrezygnował z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej z uwagi na konieczność wychowywania dziecka lub sprawowania opieki nad osobą zależną.
Jednocześnie, zgodnie z art. 60a ust. 2 ustawy o promocji zatrudnienia, grant nie może zostać przyznany na utworzenie stanowiska pracy dla bezrobotnego:
1) małżonka pracodawcy lub przedsiębiorcy;
2) rodzica pracodawcy lub przedsiębiorcy;
3) rodzeństwa pracodawcy lub przedsiębiorcy;
4) dziecka własnego lub przysposobionego: pracodawcy lub przedsiębiorcy, małżonka pracodawcy lub przedsiębiorcy, rodzeństwa pracodawcy lub przedsiębiorcy.
Grant przysługuje w kwocie określonej w umowie zawartej ze starostą, nie wyższej jednak niż 6-krotność minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w dniu zawarcia umowy, za każdego skierowanego bezrobotnego.
Pracodawca lub przedsiębiorca są zobowiązani, stosownie do zawartej umowy, do utrzymania zatrudnienia skierowanego bezrobotnego przez okres 12 miesięcy w pełnym wymiarze czasu pracy lub przez okres 18 miesięcy w połowie wymiaru czasu pracy (art. 60a ust. 4 ustawy o promocji zatrudnienia).
Niewywiązywanie się z warunku, o którym mowa w art. 60a ust. 4 cyt. ustawy, lub wykorzystanie grantu niezgodnie z umową, albo jego niewykorzystanie powoduje obowiązek zwrotu grantu wraz
z odsetkami ustawowymi naliczonymi od dnia otrzymania grantu, w terminie 30 dni od dnia doręczenia wezwania starosty. Zwrot grantu – stosownie do brzmienia art. 60a ust. 6 ustawy o promocji zatrudnienia – następuje:
1) w kwocie proporcjonalnej do okresu, w którym warunek określony
w ust. 4 nie został spełniony, wraz z odsetkami ustawowymi naliczonymi od dnia otrzymania grantu – w przypadku niewywiązania się z tego warunku;
2) w całości wraz z odsetkami ustawowymi naliczonymi od dnia otrzymania grantu – w przypadku wykorzystania grantu niezgodnie z umową lub jego niewykorzystania.
W przypadku rozwiązania umowy o pracę przez skierowanego bezrobotnego, rozwiązania z nim umowy o pracę na podstawie art. 52 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy lub wygaśnięcia stosunku pracy skierowanego bezrobotnego przed upływem okresu odpowiednio 12 lub 18 miesięcy, o którym mowa w art. 60a ust. 4 ustawy o promocji zatrudnienia, starosta kieruje na zwolnione stanowisko pracy innego bezrobotnego.
W razie odmowy przyjęcia skierowanego bezrobotnego na zwolnione stanowisko pracy pracodawca lub przedsiębiorca zwraca grant w kwocie określonej w art. 60a ust. 6 pkt 1 ustawy o promocji zatrudnienia (patrz: wyżej). Jeżeli występuje brak możliwości skierowania odpowiedniego bezrobotnego przez urząd pracy na zwolnione stanowisko pracy, pracodawca lub przedsiębiorca nie zwraca grantu za okres zatrudnienia skierowanego bezrobotnego.
Grant jest udzielany zgodnie z warunkami dopuszczalności pomocy de minimis.
Maciej Ofierski
