Należności pracownika z tytułu stosunku pracy rozwiązanego na mocy porozumienia w związku z przejściem na emeryturę, które zostały wypłacone po jego rozwiązaniu i po dacie przyznania świadczenia, nie stanowią podstawy do ponownego przeliczenia emerytury w trybie art. 110 a ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz. U. z 2017 r. poz. 1383, ze zm.).

Uchwała SN z 18.07.2018 r. (III UZP 3/18, Biuletyn SN 5–6/2018)

Trzyletni okres, za który organ rentowy może żądać zwrotu nienależnie pobranych świadczeń na podstawie art. 138 ust. 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zm.), obejmuje okres do ostatniej wypłaty (pobrania) nienależnego świadczenia.

 Uchwała w Składzie Siedmiu Sędziów SN z 16.05.2012 r.
(III UZP 1/12, Biuletyn 5/2012)

Ponowne ustalenie prawa do świadczeń lub ich wysokości w trybie art. 114 ust. 1 i 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zm.) nie wymaga wydania przez organ rentowy postanowienia o wznowieniu postępowania na podstawie art. 149 § 1 k.p.a.; wymaga natomiast zawiadomienia stron o wszczęciu postępowania na podstawie art. 61 § 4 k.p.a. w związku z art. 124 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Uchwała Składu Siedmiu Sędziów SN z 10.06.2011 r.
(III UZP 1/11, OSNAPiUS 2012/5–6/68)

Odmienna ocena dowodów dołączonych do wniosku o emeryturę lub rentę, przeprowadzona przez organ rentowy po uprawomocnieniu się decyzji przyznającej świadczenie, nie jest okolicznością uzasadniającą wszczęcie z urzędu postępowania o ponowne ustalenie prawa do świadczeń na podstawie art. 114 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. Nr 162, poz. 1118, ze zm.).

Uchwała Składu Siedmiu Sędziów SN z 05.06.2003 r.
(III UZP 5/03, OSNAPiUS 2003/18/442)

Prawo do emerytury ulega zawieszeniu, jeżeli emeryt nie rozwiąże wszystkich stosunków pracy, w których pozostawał bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury (art. 103 ust. 2a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych – jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, ze zm.).

Uchwała Składu Siedmiu Sędziów SN z 10.11.2004 r.
(II UZP 9/04, OSNAPiUS 2005/3/41)

Należności pracownika z tytułu stosunku pracy rozwiązanego na mocy porozumienia w związku z przejściem na emeryturę, które zostały wypłacone po jego rozwiązaniu i po dacie przyznania świadczenia, nie stanowią podstawy do ponownego przeliczenia emerytury w trybie art. 110 a ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2017 r., poz. 1383, ze zm.).

Uchwała SN z 18.07.2018 r. ((III UZP 3/18, Biuletyn SN 4/2018)

Przy ustalaniu wysokości emerytury na podstawie art. 26 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2017 r., poz. 1383 ze zm.) ubezpieczonemu, o którym mowa w art. 55 w związku z art. 55a ust. 1 tej ustawy, podstawę obliczenia świadczenia pomniejsza się o sumę kwot emerytury pobranej przed ustaleniem prawa do emerytury z tytułu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego w wysokości przed obliczeniem zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych i składki na ubezpieczenie zdrowotne (art. 55a ust. 2 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych) także wtedy, gdy określone w art. 27 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych warunki uprawniające do emerytury spełnił przed 1 maja 2015 r., a z wnioskiem o świadczenie wystąpił po tej dacie.

Uchwała SN z 19.10.2017 r. (III UZP 6/17, Biuletyn SN 10/2017)

Ubezpieczony urodzony przed dniem 31 grudnia 1948 r., który po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego kontynuował ubezpieczenie i wystąpił o emeryturę po dniu 31 grudnia 2008 r., ma prawo do jej wyliczenia na podstawie art. 26 w związku z art. 55 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz. U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zm.), niezależnie od tego czy wcześniej złożył wniosek o emeryturę w niższym wieku emerytalnym lub o emeryturę wcześniejszą.

Uchwała SN z 04.07.2013 r. (II UZP 4/13, Biuletyn 7/2013)

Okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych, określonego w art. 2 ust. 3 ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych (jednolity tekst: Dz. U. z 2013 r. poz. 170) nie musi przypadać bezpośrednio po rozwiązaniu stosunku pracy z przyczyn wymienionych w art. 2 ust. 1 tej ustawy.

Uchwała SN z 02.07.2013 r. (III UZP 2/13, Biuletyn 7/2013)

1. Na podstawie art. 111 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych ( jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, ze zm.), w brzmieniu obowiązującym od 1 lipca 2004 r. , emeryt pobierający wcześniej rentę z tytułu niezdolności do pracy nie ma prawa do ponownego obliczenia (przeliczenia) emerytury, z uwzględnieniem kwoty bazowej obowiązującej w dniu złożenia wniosku o emeryturę, według podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych wybranych z 20 lat kalendarzowych, poprzedzających bezpośrednio rok kalendarzowy, w którym złożył wniosek o rentę.

2. Podstawę wymiaru emerytury dla osoby, która wcześniej pobierała rentę z tytułu niezdolności do pracy, można ustalić na nowo (art. 21 ust. 1 pkt 2 ustawy wymienionej w punkcie 1) dla tego nowego świadczenia (emerytury), z uwzględnieniem kwoty bazowej obowiązującej w dacie złożenia wniosku o emeryturę, tylko przy zachowaniu zasad określonych w jej art. 15.

Uchwała SN z 05.04.2007 r. (I UZP 7/07, Biuletyn 4/2007)

Przy obliczaniu podstawy wymiaru emerytury i renty w sposób określony w art. 15 ust. 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, ze zm.) dodatkowe wynagrodzenie roczne przewidziane w ustawie z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (Dz.U. Nr 160, poz. 1080, ze zm.) dolicza się do wynagrodzenia z tego roku, za który przysługiwało (§ 6 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 1 kwietnia 1985 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru emerytur i rent – jednolity tekst: Dz.U. z 1989 r. Nr 11, poz. 63, ze zm.).

Uchwała SN z 08.01.2007 r. (I UZP 5/06, OSNP 2007/9-10/139)

W przypadku ponownego obliczenia wysokości emerytury na podstawie art. 111 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r., Nr 39, poz. 353, ze zm.) osobie, której podstawę wymiaru emerytury stanowi podstawa wymiaru renty z tytułu niezdolności do pracy w wysokości określonej w art. 21 ust. 1 pkt 1, kwotą bazową „ostatnio przyjętą do obliczania świadczenia” w rozumieniu art. 111 ust. 2, jest kwota bazowa przyjęta do obliczenia tzw. części socjalnej emerytury (art. 53 ust. 1 pkt 1).

Uchwała SN z 18.10.2006 r. (I UZP 2/06, OSNP 2007/5-6/76)

Podstawa wymiaru emerytury ubezpieczonego, który wcześniej miał ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, może być ustalona na nowo w myśl art. 15 w związku z art. 21 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jedn. tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, ze zm.) także wówczas, gdy do jej obliczenia ma być przyjęta podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne w tej samej wysokości i z tego samego okresu, które zostały uwzględnione przy ustalaniu podstawy wymiaru renty z tytułu niezdolności do pracy.

Uchwała SN z 20.07.2006 r. (II UZP 9/06, Biuletyn SN 7/06)

Wysokość emerytury ubezpieczonej, która w stanie prawnym obowiązującym po dniu 1 lipca 2004 r. nabyła prawo do emerytury na podstawie art. 27 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, ze zm.), pobierała wcześniejszą emeryturę przyznaną na podstawie przepisów rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 stycznia 1990 r. w sprawie wcześniejszych emerytur dla pracowników zwalnianych z pracy z przyczyn dotyczących zakładów pracy (Dz.U. Nr 4, poz. 27), podlega ustaleniu przy zastosowaniu art. 53 ust. 3 i 4 tej ustawy.

Uchwała SN z 14.06.2006 r. (I UZP 3/06, OSNP 2007/1-2/22)

Ubezpieczony, pobierający rentę z tytułu niezdolności do pracy, który we wniosku o emeryturę nie zgłosił żądania ustalenia podstawy wymiaru na nowo, a uczynił to dopiero po uprawomocnieniu się decyzji przyznającej świadczenie emerytalne, zachowuje prawo do obliczenia emerytury zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jedn. tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, ze zm.).

Uchwała SN z 15.02.2006 r. (II UZP 16/05, Biuletyn SN Nr 2/06)

Emeryturę w wysokości ustalonej na podstawie art. 53 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, ze zm.) w związku z art. 21 ust. 1 pkt. 1 tej ustawy, wypłaca się, uwzględniając wykładnię tych przepisów przyjętą przez Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 29 października 2002 r. III UZP 7/02 (OSNP 2003 nr 2, poz. 42), poczynając od miesiąca, w którym powstało prawo do podwyższenia (przeliczenia) świadczenia, jednak nie wcześniej niż za okres 3 lat poprzedzających bezpośrednio miesiąc, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę (art. 133 ust. 1 pkt 2 ustawy).

Uchwała SN z 28.06.2005 r. (III UZP 1/05, OSNAPiUS 2005/24/395)

Ubezpieczony, który we wniosku o podjęcie wypłaty emerytury zawieszonej nieprzerwanie od dnia ustalenia prawa do niej nie zgłosił wniosku o ponowne obliczenie podstawy tego świadczenia — stosownie do art. 110 ust. 1 w związku z ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, ze zm.) – zachowuje prawo do ponownego obliczenia podstawy wymiaru emerytury.

Uchwała SN z 09.12.2004 r. (II UZP 11/04, OSNAPiUS 2005/8/113)

Przyjęcie okresu faktycznego ubezpieczenia dla ustalenia podstawy wymiaru kapitału początkowego zgodnie z zasadami określonymi w art. 174 ust. 3 w związku z art. 17 ust. 1 lub 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353) może mieć miejsce jedynie wówczas, gdy podstawy tej nie można obliczyć na zasadach przewidzianych w art. 174 ust. 3 w związku z art. 15 i 16 tej ustawy.

Uchwała SN z 13.05.2004 r. (III UZP 11/03, OSNAPiUS 2004/16/287)

Przy ponownym ustalaniu wysokości emerytury od podstawy wymiaru składki na ubezpieczenia społeczne z 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu, przypadających przed rokiem zgłoszenia wniosku, uwzględnia się również rok lub lata kalendarzowe, w których nie można wskazać podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie wobec nieudowodnienia wysokości osiągniętego wynagrodzenia za pracę, o ile ustalony wskaźnik podstawy wymiaru jest wyższy od poprzednio obliczonego (art. 111 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych — Dz.U. Nr 162, poz. 1118, ze zm.).

Uchwała SN z 07.05.2003 r. (III UZP 2/03, OSNAPiUS 2003/14/338)

Przy ustalaniu na podstawie art. 53 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. Nr. 162, poz. 1118, ze zm.) wysokości emerytury osoby, która miała ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy i która żąda przyjęcia za podstawę wymiaru emerytury podstawy wymiaru renty (art. 21 ust. 1 pkt 1 tej ustawy), składnik emerytury wynoszący 24% kwoty bazowej oblicza się na podstawie kwoty bazowej obowiązującej w dacie zgłoszenia wniosku o emeryturę.

Uchwała SN z 29.10.2002 r. (III UZP 7/02, OSNAPiUS 2002/12/30)

Szczególne zasady waloryzacji świadczeń określone w art. 90 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. Nr 162, poz. 1118, ze zm.) mają zastosowanie do dodatku przyznawanego na podstawie art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego (jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 42, poz. 371).

Uchwała SN z 30.07.2003 r. (III UZP 7/03, OSNAPiUS 2003/23/573)

Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest uprawniony do odmowy ustalenia wysokości emerytury w celu ustalenia wysokości świadczenia przedemerytalnego w sytuacji, gdy osoba ubiegająca się o to świadczenie nie spełnia warunku posiadania wymaganego okresu zatrudnienia, od którego zależy jej prawo do emerytury.

Uchwała SN z 19.03.2003 r. (III UZP 1/03, OSNAPiUS 2003/13/317)

1. Prawo do emerytury ulega zawieszeniu bez względu na wysokość przychodu, gdy ubezpieczony kontynuuje bez uprzedniego rozwiązania stosunku pracy zatrudnienie w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej (art. 103a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jednolity tekst: Dz. U. z 2018 r. poz. 1270, ze zm., w związku z art. 5 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 883/04 z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, Dz.U.UE. Polskie wydanie specjalne Rozdział 05, Tom 05, s. 72, ze zm.).

2. Wstrzymanie wypłaty emerytury (zawieszenie prawa do emerytury) ma miejsce nie tylko w przypadku kontynuowania przez ubezpieczonego zatrudniania na terenie Rzeczpospolitej Polskiej, lecz także w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej. Prawo do emerytury ulega zawieszeniu, jeżeli emeryt nie rozwiąże wszystkich stosunków pracy, w których pozostawał bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, także wynikających z zatrudnienia w innym państwie członkowskim UE.

3. Istnieje zasadnicza różnica między treścią normatywną (przedmiotem regulacji) art. 6 ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, który reguluje podleganie obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym osób fizycznych, które uzyskują przychody z różnych tytułów na obszarze (terytorium) Rzeczypospolitej Polskiej, a art. 103a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, który nie przewiduje jednoznacznie, że zawieszenie prawa do emerytury następuje tylko wówczas, gdy emeryt kontynuuje zatrudnienie na obszarze (terytorium) RP. Pozwala to przyjąć, że w przepisie tym chodzi o kontynuowanie przez emeryta każdego zatrudnieniu w ramach stosunku pracy najemnej z pracodawcą, z którym pozostawał w zatrudnieniu bezpośrednio przed dniem nabycia prawa do emerytury, także pracodawcą zagranicznym w szczególności na obszarze Unii Europejskiej. Przyjęcie odmiennej interpretacji stawiałoby w bardziej uprzywilejowanej sytuacji emerytów zatrudnionych zagranicą (ich prawo do emerytury nie byłoby zawieszane, a więc mogliby pobierać i emeryturę, i wynagrodzenie za pracę) od emerytów kontynuujących zatrudnienie w Polsce.

Wyrok SN z 04.12.2019 r. (I UK 339/17, Biuletyn SN 8–9/2019)

Konstytucyjne gwarancje prawa do zabezpieczenia społecznego powodują, że wypłata emerytury zawieszona w myśl art. 128 z związku z art. 101 i 134 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. (jednolity tekst: Dz. U. z 2018 r. poz. 1270) podlega przywróceniu od dnia jej wstrzymania.

Wyrok SN z 29.10.2019 r. (III UK 347/18, Biuletyn SN 11–12/2019)

Zawarte w art. 110a odesłanie do art. 110 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2018 r. poz. 1270) powoduje, że w przypadku ponownego ustalenia prawa do świadczenia w sposób określony w art. 15 ust. 1 ustawy emerytalnej, okres 20 lat kalendarzowych obejmuje okres przypadający bezpośrednio przed rokiem, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę. Odesłanie do art. 110 ust. 3 ma zatem znaczenie tylko dla sposobu ponownego ustalania prawa do świadczenia w oparciu o art. 15 ust. 1 ustawy emerytalnej.

Natomiast w przypadku stosowania sposobu z art. 15 ust. 6 ustawy emerytalnej, okres 20 lat może być wybrany z całego okresu podlegania ubezpieczeniom społecznym przed ponownym ustaleniem prawa do świadczenia, byleby wskazana podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne przypadała w całości lub w części po przyznaniu świadczenia. Nie ma podstaw, aby zastrzeżenie uczynione w art. 110a ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, że wysokość emerytury ustala się w sposób określony w art. 15, z uwzględnieniem art. 110 ust. 3, rozumieć w ten sposób, że ponowne ustalenie nie może obejmować sposobu, o którym mowa w art. 15 ust. 6 tej ustawy.

Wyrok SN z 07.08.2019 r. (I UK 140/18, Biuletyn SN 11–12/2019)

Po przyznaniu prawa do emerytury z art. 27 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych i korzystaniu z tej emerytury, ubezpieczony, który później podejmie zatrudnienie lub pozarolniczą działalność – wiążące się z obowiązkiem odprowadzenia składek na ubezpieczenia społeczne, nie może skutecznie domagać się przeliczenia wysokości takiej emerytury na podstawie art. 55 lub art. 55a cytowanej ustawy.

Wyrok SN z 04.07.2019 r. (III UK 179/18, Biuletyn SN 8–9/2019)

Ponowne obliczenie wysokości emerytury na podstawie art. 110a ustawy emerytalnej wymaga każdorazowo wykazania okresów kontynuowanego opłacania składek na ubezpieczenie społeczne lub emerytalne i rentowe w okresach przypadających w całości lub w części po pierwszorazowym przyznaniu emerytury, które powinny równocześnie przypadać w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok zgłoszenia wniosku o ponowne obliczenie emerytury (art. 15 ust. 1 ustawy emerytalnej) lub w okresie 20 lat kalendarzowych wybranych z całego okresu podlegania ubezpieczeniu (art. 15 ust. 6), z których nie można wyłączyć ani pomijać lat kalendarzowych, w których były nadal opłacane składki po przyznaniu emerytury.

Wyrok SN z 19.03.2019 r. (III UK 92/18, Biuletyn SN 3–4/2019)

Za przychód osoby prowadzącej pozarolniczą działalność, o którym mowa w art. 104 ust. 1 i 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, uważa się również kwoty pobranego przez tę osobę zasiłku macierzyńskiego (art. 104 ust. 6 tej ustawy).

Wyrok SN z 07.03.2019 r. (III UK 60/18, Biuletyn SN 5/2019)

1. Wstąpienie nowego płatnika w prawa i obowiązki płatnika dotychczasowego w danym roku składkowym, na mocy art. 93 § 1 i 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (jednolity tekst: Dz. U. z 2018 r. poz. 800, ze zm.), odnosi się do zachowania w tym roku składkowym ustalonej wysokości składek na ubezpieczenie wypadkowe tylko tych ubezpieczonych, wobec których w wyniku połączenia spółek nastąpiła zmiana płatnika.

2. W myśl przepisów ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych; jednolity tekst: Dz.U. z 2018 r. poz. 1376, ze zm.), miarodajne ustalenie kategorii ryzyka, w konsekwencji wskaźnika korygującego, następuje na podstawie danych dotyczących danego płatnika (art. 31 ust. 2 ustawy), nie przewidziano w nich natomiast łączenia danych różnych płatników i wyciągania z nich uśrednionych wielkości podstawianych do algorytmu.

Wyrok SN z 13.12.2018 r. (I UK 370/17, Biuletyn SN 1–2/2019)

Niewypełnienie obowiązku składkowego przez pracodawcę nie wyklucza zaliczenia okresu pracy jako okresu ubezpieczenia do emerytury.

Wyrok SN z 22.11.2018 r. (II UK 363/17, Biuletyn SN 1–2/2019)

Dla celów rozliczania świadczeń emerytów i rencistów będących osobami współpracującymi przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej, za przychód wpływający na zmniejszenie wysokości świadczeń lub ich zawieszenie przyjmuje się przychód stanowiący podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych, ustalony zgodnie z regułą zawartą w art. 104 ust. 1a ustawy o emeryturach i rentach z FUS, w wysokości określonej w art. 18 ust. 8 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Wyrok SN z 07.11.2018 r. (II UK 334/17, Biuletyn SN 1–2/2019)

Nieuprawniona jest wykładnia, że czasowe odstąpienie od stosowania art. 103a ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS może być zastąpione instytucją zawieszenia albo zmniejszenia prawa do emerytury ze względu na określone przychody z nierozwiązanego zatrudnienia – art. 104. Rozwiązanie z art. 103a jest odrębną regulacją i wysokość przychodu z zatrudnienia nie ma znaczenia. Brak rozwiązania stosunku pracy jest samodzielną podstawą zawieszenia prawa do emerytury (świadczenia).

Wyrok SN z 20.09.2018 r. (I UK 246/17, Biuletyn SN 7/2018)

W art. 53 ust. 3 i 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz. U. z 2018 r. poz. 1270, ze zm.) chodzi o obliczenie wysokości kolejnej emerytury, do której prawo powstaje po spełnieniu przesłanek wynikających z art. 27–50e ustawy, a nie o przeliczanie w trybie art. 53 ust. 1 dotychczas pobieranego świadczenia, nawet jeśli prawo do niego powstało z mocy któregoś z wymienionych wyżej przepisów i było ono obliczone zgodnie z art. 53. Po prawomocnym zakończeniu postępowania w sprawie ustalenia prawa do emerytury, zmiany w prawie do tych świadczeń i ich wysokości są możliwe na podstawie przepisów rozdziału 3 działu VIII ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Emeryci, których wysokość świadczenia została obliczona na podstawie art. 53 ustawy, zgodnie z art. 109 ust. 1 ustawy, mogą złożyć wniosek o ponowne ustalenie emerytury na zasadach określonych w art. 110–113 ustawy. Przepisy art. 53 ust. 3 i 4 oraz art. 21 ust. 1 pkt 1 ustawy odnoszą się do momentu ustalenia prawa do emerytury, zaś art. 110–113 ustawy nie wskazują na odpowiednie stosowanie wymienionych przepisów przy zmianie wysokości świadczenia na wniosek emeryta złożony w trybie art. 109.

Wyrok SN z 08.08.2018 r. (I BU 2/17 Biuletyn SN 8–9/2018)

Brak zgłoszenia zleceniobiorcy do ubezpieczenia społecznego i brak składek z tytułu zawartej umowy zlecenia wobec niezapłacenia ich przez płatnika-zleceniobiorcę nie stanowią przesłanek negatywnych, wyłączających ten okres z ubezpieczenia społecznego, nawet jako okres „składkowy”, od którego zależy prawo do emerytury (art. 6 ust. 1 pkt 2 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS w związku z art. 38¹ ustawy z 19 grudnia 1975 r. o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia).

Wyrok SN z 06.09.2018 r. (II UK 223/17, Biuletyn SN 5–6/2018)

Po wydaniu na wniosek ubezpieczonego ostatecznej decyzji o przyznaniu prawa do emerytury na podstawie art. 27 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych nie jest możliwe przyznanie prawa do emerytury w obniżonym wieku emerytalnym na podstawie art. 32 ust. 1–4 ustawy.

Wyrok SN z 11.07.2018 r. (II UK 210/17, Biuletyn SN 5–6/2018)

Na gruncie umowy o zabezpieczeniu społecznym między Rzecząpospolitą Polską a Stanami Zjednoczonymi Ameryki, podpisanej 2 kwietnia 2008 r. (Dz.U. 2009 r. Nr 46, poz. 374), ubezpieczony może domagać się przyznania emerytury proporcjonalnej, która może być kwotowo niższa niż pełna emerytura, jeżeli uważa, że jest dla niego korzystniejsza.

Wyrok SN z 12.04.2018 r. (II UK 53/17, Biuletyn SN 2–3/2018)

Ustalenie polskiej emerytury w wyższej („pełnej”) wysokości wypłacanej na podstawie przepisów prawa polskiego (art. 97 ustawy o emeryturach i rentach) albo we wnioskowanej przez uprawnionego jako „korzystniejszej” niższej proporcjonalnej wysokości tego świadczenia (art. 9 pkt 3 i 4 umowy z dnia 2 kwietnia 2008 r. o zabezpieczeniu społecznym między Rzecząpospolitą Polską a Stanami Zjednoczonymi Ameryki, Dz.U. z 2009 r. Nr 46, poz. 374) nie może prowadzić do wyłączenia, ograniczenia ani korygowania przepisów prawa Stanów Zjednoczonych o redukcji zbiegających się amerykańskich i zagranicznych (w tym polskich) świadczeń emerytalnych lub rentowych (Windfall Elimination Provisions, art. 7 ust. 2 tej Umowy).

Wyrok SN z 18.04.2018 r. (II UK 62/17, Biuletyn SN 2–3/2018)

Warunkiem obliczenia emerytury na zasadach wynikających z art. 26 w związku z art. 55 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (jednolity tekst: Dz.U. z 2017 r., poz. 1383 ze zm.) jest — poza złożeniem pierwszego wniosku o emeryturę tzw. ustawową po dniu 31 grudnia 2008 r., kontynuowanie przez uprawnionego ubezpieczenia społecznego (obowiązkowego lub dobrowolnego) po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego, co oznacza w istocie „nie rozwiązanie dotychczasowego stosunku pracy”.

Wyrok SN z 03.10.2017 r. (II UK 429/16, Biuletyn SN 10/2017)

Obliczenie emerytury na zasadach wynikających z art. 26 w związku z art. 55 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst Dz.U. z 2016 r., poz. 963 ze zm.) możliwe jest tylko w razie kontynuowania po ukończeniu wieku emerytalnego ubezpieczenia rozpoczętego przed ukończeniem tego wieku tj. podlegania obowiązkowo lub dobrowolnie ubezpieczeniom społecznym w sposób ciągły, nieprzerwany do czasu zgłoszenia wniosku o emeryturę nie wcześniej, niż po dniu 21 grudnia 2008 r.

Wyrok SN z 20.09.2017 r. (I UK 339/16, Biuletyn SN 12/2017)

Rencista mający ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, który nie pobiera tego świadczenia wskutek wstrzymania jego wypłaty, może nabyć prawo do emerytury po osiągnięciu wieku emerytalnego dopiero od dnia, od którego podjęto wypłatę renty na jego rzecz.

Wyrok SN z 29.08.2017 r. (I UK 336/16, Biuletyn SN 3/2018)

W toku postępowania w sprawie o nabycie świadczenia przedemerytalnego należy wykazać, że u podstaw decyzji o likwidacji stanowiska pracy skutkującej rozwiązaniem stosunku pracy choćby z powodu upływu czasu, na jaki została zawarta umowa o pracę, znalazły się przyczyny ekonomiczne, organizacyjne, produkcyjne albo technologiczne, o których stanowi art. 2 ust. 1 pkt 29 lit. b ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (jednolity tekst: Dz. U. z 2017 r. poz. 1065, ze zm.).

Wyrok SN z 11.07.2017 r. (I UK 291/16, Biuletyn SN 11/2017)

1. Pojęcie „likwidacja pracodawcy” ma na gruncie art. 2 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych (jednolity tekst: Dz. U. z 2013 r. poz. 170, ze zm.) uniwersalny charakter i dotyczy wszystkich pracodawców, tak osób prawnych i jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, jak i osób fizycznych.

2. Likwidacja jest pewnym procesem, zwykle rozciągniętym w czasie, obejmującym formalny stan związany z wyrejestrowaniem działalności w organie ewidencyjnym oraz faktyczne i trwałe zakończenie prowadzonej działalności i rozwiązanie w związku z tym stosunków pracy ze wszystkimi pracownikami w celu zakończenia działalności, z którą wiązało się prowadzenie zakładu pracy w znaczeniu przedmiotowym.

Wyrok SN z 11.05.2017 r. (II UK 213/16, Biuletyn SN 11/2017)

1. Unormowanie art. 10 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS pozwala na uwzględnienie w stażu ubezpieczeniowym wymaganym w powszechnym systemie ubezpieczenia do nabycia prawa do świadczeń emerytalnych okresów prowadzenia gospodarstwa rolnego i pracy w nim, które w świetle przepisów obowiązujących odpowiednio przed dniem 1 lipca 1977 r. i dniem 1 stycznia 1983 r. nie stanowiły tytułu do objęcia rolniczym ubezpieczeniem społecznym, a jednocześnie nie stanowiły tytułu do podlegania powszechnemu systemowi ubezpieczenia społecznego.

2. Skoro w stażu ubezpieczeniowym uprawniającym do emerytury z powszechnego systemu ubezpieczenia społecznego uwzględnia się okresy pracy w gospodarstwie rolnym, które poczynając od dnia 1 stycznia 1983 r. stanowiłyby tytuł podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników jako domownika, to kwalifikacji tej pracy należy dokonać według przepisów obowiązujących w tej dacie, czyli art. 2 pkt 2 obowiązującej od dnia 1 stycznia 1983 r. ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników indywidualnych i członków ich rodzin.

Wyrok SN z 17.01.2017 r. (I UK 491/15, Biuletyn SN 11/2017)

1. Warunkiem skutecznego ubiegania się o emeryturę pomostową w świetle art. 4 i 49 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz.U. Nr 237, poz. 1656, ze zm.), jest legitymowanie się wymaganym stażem pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze (w rozumieniu tej ustawy lub dotychczasowych przepisów) oraz kontynuowanie pracy w tych warunkach po wejściu w życie ustawy o emeryturach pomostowych, a więc po 1 stycznia 2009 r.

2. Osoba ubiegająca się o emeryturę pomostową, która nie kontynuuje pracy w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze i legitymuje się w związku z tym jedynie stażem pracy „szczególnej” według poprzednio obowiązujących przepisów, może nabyć prawo do tej emerytury jedynie wówczas, gdy dotychczasowy staż pracy można kwalifikować jako pracę w warunkach szczególnych lub o szczególnym charakterze w rozumieniu obowiązujących

Wyrok SN z 13.03.2012 r. (II UK 164/11, OSNAPiUS 2013/5-6/62)

Określenie „okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3”, zawarte w art. 49 pkt 3 ustawy z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz.U. Nr 237, poz. 1656, ze zm.), oznacza okres pracy wskazany w art. 3 ust. 1 i 3 tej ustawy, bez wliczania do niego okresów pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 i 33 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zm.).

Wyrok SN z 04.09.2012 r. (I UK 164/12, OSNAPiUS 2013/15–16/185)

Obowiązek opłacania składek na Fundusz Emerytur Pomostowych dotyczy pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w pełnym wymiarze czasu pracy (art. 35 ust. 1 ustawy zdnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych, Dz.U. Nr 237, poz. 1656 ze zm.).

Wyrok SN z 22.02.2012 r. (II UK 130/11, Baza orzeczeń SN)

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 1 kwietnia 1985 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru emerytur i rent (jednolity tekst: Dz.U. z 1989 r. Nr 11, poz. 63, ze zm.), określające zasady ustalania podstawy wymiaru świadczeń, gdy pracownik zatrudniony był za granicą, pozostaje w mocy na podstawie art. 194 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zm.) jako niesprzeczne z przepisami tej ustawy.

Wyrok SN z 09.01.2012 r. (II UK 74/11, OSNAPiUS 2012/23–24/295)

Okres wojskowego szkolenia studentów na podstawie ustawy z dnia 30 stycznia 1959 r. o powszechnym obowiązku wojskowym (jednolity tekst: Dz.U. z 1963 r. Nr 20, poz. 108) nie jest okresem składkowym w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zm.).

Wyrok SN z 12.05.2011 r. (II BU 12/10, OSNAPiUS 2012/11–12/146)

Przyznanie i wypłacenie świadczenia na podstawie fałszywych dokumentów jest potraktowane w art. 138 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zm.) odrębnie od świadomego wprowadzenia organu rentowego w błąd przez osobę pobierającą świadczenia. Przyznanie lub wypłacenie świadczenia na podstawie fałszywych dokumentów rodzi obowiązek zwrotu pobranego świadczenia, także w razie braku świadomości świadczeniobiorcy co do fałszywości tych dokumentów.

Wyrok SN z 02.02.2011 r. (I UK 300/10, OSNAPiUS 2012/7–8/96)

Okresów współpracy przed dniem 1 września 1974 r. przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej polegającej na świadczeniu usług handlowych nie można zaliczyć do okresów składkowych w rozumieniu z art. 6 ust. 1 pkt 1 i 2 lub ust. 2 punkt 15 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zm.). Nie można również uznawać tych okresów współpracy przy prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej przed dniem 15 listopada 1991 r. za okresy, za które występowało zwolnienie z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne.

Wyrok SN z 02.02.2011 r. (I UK 245/10, OSNAPiUS 2012/5–6/76)

Umorzenie zaległości składkowych za okresy podlegania obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym osób prowadzących pozarolniczą działalność nie sprawia, że składki zostały zapłacone. Przekreśla to możliwość uwzględnienia składkowych okresów ubezpieczenia, za które składki nie zostały opłacone, do składkowych lub nieskładkowych okresów ubezpieczenia wymaganych przy ustalaniu prawa do emerytury lub renty (art. 5 ust. 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.).

Wyrok SN z 11.01.2011 r. (I UK 277/10, Baza orzeczeń SN)

Zróżnicowanie wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn w art. 29 ust. 1 pkt 1 i 2 w związku z art. 46 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zm.) nie stanowi dyskryminacji mężczyzn ze względu na płeć.

Wyrok SN z 08.10.2010 r. (II UK 103/10, OSNAPiUS 2012/1–2/22)

Warunek z art. 29 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zm.) spełnia ubezpieczony, który ostatnio przed zgłoszeniem wniosku o emeryturę pobierał zasiłek dla bezrobotnych z tytułu zatrudnienia w ramach stosunku pracy bez względu na to, że później uzyskał wymagany wiek emerytalny, byleby ostatnio przed zgłoszeniem wniosku o zasiłek dla bezrobotnych i następnie wniosku o emeryturę był pracownikiem oraz w okresie ostatnich 24 miesięcy podlegania ubezpieczeniu społecznemu albo ubezpieczeniom emerytalnemu lub rentowym pozostawał w stosunku pracy przez co najmniej 6 miesięcy, chyba że w dniu zgłoszenia wniosku o emeryturę był uprawniony do pracowniczej renty z tytułu niezdolności do pracy.

Wyrok SN z 24.11.2010 r. (I UK 129/10, OSNAPiUS 2012/3-4/44)

Okresy zatrudnienia u pracodawcy zagranicznego, co do których przepisy stanowiące podstawę prawną skierowania pracownika do pracy za granicą (por. uchwałę Nr 113 Rady Ministrów z dnia 4 czerwca 1976 r. w sprawie zasad kierowania specjalistów do pracy za granicą w ramach współpracy gospodarczej i naukowo-technicznej, niepublikowana) nie przewidywały obowiązku odprowadzania składek na ubezpieczenie społeczne, powinny być kwalifikowane jako okresy, o których mowa w art. 6 ust. 2 zdanie pierwsze in fine i ust. 2 pkt 1 lit. c ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zm.). Mimo zatem, że składka za te okresy nie została opłacona, to są to okresy uważane za składkowe i podlegają uwzględnieniu w stażu ubezpieczeniowym.

Wyrok SN z 01.09.2010 r. (II UK 77/10, OSNAPiUS 2012/1–2/16)

Okres sprzed wejścia w życie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zm.), za który nie opłacono składek, uwzględnia się przy ustaleniu kapitału początkowego jako okres składkowy, tylko wówczas, gdy ubezpieczony wykaże, że w tym okresie pozostawał w stosunku pracy.

Wyrok SN z 25.02.2010 r. (II UK 230/09, OSNAPiUS 2011/19–20/256)

Przy ustalaniu prawa do emerytury na podstawie art. 10a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zm.) osoby, która pobierała rentę inwalidzką z zagranicznej instytucji ubezpieczeniowej (przy braku stosownej umowy międzynarodowej z Polską), nie uwzględnia się okresów pobierania tej renty do okresów wymaganych do przyznania emerytury.

Wyrok SN z 24.02.2010 r. (II UK 208/09, OSNAPiUS 2011/15–16/217)

Okresy faktycznie i stale sprawowanej przez ubezpieczoną opieki nad trzema powierzonymi jej opiece przez sąd całkowicie ubezwłasnowolnionymi siostrami jej męża mogą być uznane za nieskładkowe okresy ubezpieczenia, jeżeli podopieczne tworzyły z ubezpieczoną jedną wspólnotę domową i rodzinną (art. 7 pkt 7 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227, ze zm.).

Wyrok SN z 24.02.2010 r. (II UK 211/09, OSNAPiUS 2011/15–16/218)

Zastosowanie nieobowiązującego przepisu prawa i przyznanie świadczenia przedemerytalnego osobie, która nie spełniała ustawowych przesłanek do jego nabycia, stanowi rażące naruszenie prawa i uzasadnia uwzględnienie skargi o stwierdzenie nieważności prawomocnego orzeczenia (art. 424⁴ i 424¹¹ § 2 k.p.c.).

Wyrok SN z 02.07.2009 r. (II BU 28/08, OSNAPiUS 2011/5–6/81)

Przesłankę rozwiązania stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, warunkującą prawo do świadczenia przedemerytalnego, należy odnosić do zatrudnienia, które ustało przed zarejestrowaniem bezrobotnego, a nie do pracy zleconej mu w ramach prac interwencyjnych i robót publicznych (art. 2 ust. 1 pkt 2, ust. 3 oraz 5 pkt 2 ustawy z dnia 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych, Dz.U. Nr 120, poz. 1252, ze zm.).

 Wyrok SN z 04.03.2009 r. (II UK 274/08, OSNAPiUS 2010/19–20/243)

Przepis art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, ze zm.; obecnie jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227) pozwala uzupełnić okresy składkowe i nieskładkowe, które mają decydujące znaczenie przy ocenie uprawnień emerytalnych ustalanych na podstawie przepisów tej ustawy (art. 5–7), okresami składkowymi rolniczego ubezpieczenia społecznego oraz prowadzenia lub pracy w gospodarstwie rolnym, do rozmiaru najbliższego (kolejnego) stażu okresów składkowych i nieskładkowych w zakresie wymaganym i koniecznym do nabycia określonych uprawnień emerytalnych. Oznacza to, że jeżeli okresy składkowe lub nieskładkowe nie przekraczają 15 lat, to możliwe jest ich uzupełnienie okresami wskazanymi w art. 10 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach jedynie w celu nabycia prawa do tzw. niepełnej emerytury na podstawie art. 28 tej ustawy. Natomiast, jeżeli okresy składkowe lub nieskładkowe przekraczają 15 lat, to możliwe jest ich uzupełnienie okresami, o jakich mowa w art. 10 ust. 1 ustawy, dla nabycia pełnych uprawnień emerytalnych (np. na podstawie art. 27 lub art. 29 ustawy).

Wyrok SN z 05.09.2008 r. (II UK 364/07, OSNAPiUS 2010/1–2/23)

Okres pobierania świadczenia (zasiłku) przedemerytalnego nie jest okresem, o którym mowa w art. 57 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227) w związku z art. 6 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2007 r. Nr 11, poz. 74, ze zm.).

Wyrok SN z 03.10.2008 r. (II UK 8/08, OSNAPiUS 2010/3–4/49)

W sytuacji, gdy po uprawomocnieniu się decyzji przyznającej prawo do emerytury, nie przedstawiono nowych dowodów ani nie ujawniono nieuwzględnionych poprzednio okoliczności a uznane poprzednio za wiarygodne dowody dawały podstawy do przyznania tego prawa, organ rentowy nie może z urzędu wszcząć postępowania o ponowne ustalenie prawa do świadczeń w trybie art. 114 ust. 1 i 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r., Nr 39, poz. 353, ze zm.).

Wyrok SN z 30.01.2008 r. (I UK 195/07, OSNAPiUS 2009/7–8/105)

W przypadku przyjęcia za podstawę wymiaru emerytury podstawy wymiaru renty z tytułu niezdolności do pracy (art. 21 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, ze zm.) wysokość emerytury może być obliczona ponownie na podstawie art. 111 ust. 1 pkt 1 tej ustawy z takiej samej liczby lat kalendarzowych mieszczących się w okresie wskazanym do ustalenia podstawy wymiaru pobieranej wcześniej renty.

Wyrok SN z 18.05.2007 r. (I BU 13/06, OSNAPiUS 2008/13–14/201)

Okresy wymienione w art. 6 ust. 2 pkt 1a i art. 7 pkt 1b ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.) nie mogą zbiegać się w czasie i art. 11 tej ustawy nie ma do nich zastosowania.

Wyrok SN z 07.02.2007 r. (I BU 11/06, OSNAPiUS 2008/5–6/75)

Prawo do świadczenia przedemerytalnego po śmierci uprawnionego nie przechodzi na inne osoby.

Wyrok SN z 18.04.2007 r. (I UK 315/06, OSNAPiUS 2008/9-10/147)

Przepis art. 103 ust. 2a ustawy z 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. jedn.: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, ze zm.) należy interpretować w ten sposób, że w razie ustalenia prawa do emerytury orzeczeniem organu odwoławczego zawieszenie jej wypłaty, w przypadku kontynuowania przez emeryta zatrudnienia u dotychczasowego pracodawcy (pracodawców), nie może nastąpić przed dniem ustalenia nabycia prawa do emerytury w decyzji organu rentowego.

Wyrok SN z 22.02.2007 r. (I UK 229/06, Wokanda 5/2007)

Z prawa wyboru okresu przyjmowanego do ustalenie podstawy wymiaru kapitału początkowego na zasadach określonych w art. 15 ust. 6 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.) nie może skorzystać osoba podlegająca ubezpieczeniu przez okres krótszy niż 20 lat.

Wyrok SN z 20.12.2006 r. (I UK 201/06, OSNAPiUS 2008/1–2/24)

Brak dokumentów wymienionych w § 20 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz.U. Nr 10, poz. 49, ze zm.) nie uzasadnia zastosowania art. 23 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, ze zm.), jeżeli ubiegający się o emeryturę lub rentę udowodnił uzyskiwanie przychodów wyższych od stanowiących podstawę wymiaru najniższej emerytury lub renty w okresie wymienionym w art. 15 ust. 1 lub 6 tej ustawy.

Wyrok SN z 08.08.2006 r. (I UK 27/06, OSNP 2007/15-16/235)

Okres pobytu w wojskowym liceum muzycznym w charakterze elewa przed ukończeniem 17 roku życia nie stanowi okresu składkowego w rozumieniu art. 6 ust. 2 pkt 1 lit. a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.).

Wyrok SN z 18.07.2006 r. (I BU 1/06, OSNAPiUS 2007/15–16/228)

Pracownikowi uspołecznionego zakładu pracy, który został ponownie w nim zatrudniony na podstawie ustawy z dnia 24 maja 1989 r. o przywróceniu praw pracowniczych osobom pozbawionym zatrudnienia za działalność związkową, samorządową przekonania polityczne i religijne (Dz.U. Nr 32, poz. 172, ze zm.), okres pozostawania bez pracy wlicza się do okresów nieskładkowych, nie więcej jednak niż w wymiarze 5 lat (art. 7 pkt 4 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, ze zm.).

Wyrok SN z 06.04.2006 r. (II UK 180/05, OSNP 2007/7-8/106)

Sąd ubezpieczeń społecznych, przyznając prawo do emerytury, ma obowiązek ustalić wszystkie jej warunki, nawet gdy organ rentowy w decyzji negatywnie ocenił tylko niektóre z nich, bez rozpoznania pozostałych (art. 47714 § 2 k.p.c).

Wyrok SN z 07.03.2006 r. (I UK 195/05, OSNAPiUS 2007/3-4/55)

Emerytura pobrana przez pracownika kontynuującego zatrudnienie, jeżeli została przyznana i wypłacona pod rządem art. 103 ust. 2a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, ze zm.), a decyzja przyznająca świadczenie nie zawierała pouczenia o treści tego przepisu, nie jest świadczeniem nienależnym w rozumieniu art. 138 ust. 2 pkt 1 tej ustawy.

Wyrok SN z 11.01.2005 r. (I UK 136/04, OSNAPiUS 2005/16/252)

Kwota przychodu mającego wpływ na zawieszenie emerytury osoby prowadzącej pozarolniczą działalność gospodarczą (art. 104 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, ze zm.) jest ustalana niezależnie od podstawy wymiaru składek zadeklarowanej przed przyznaniem prawa do świadczenia oraz po jego przyznaniu w przypadku dobrowolnego kontynuowania ubezpieczenia.

Wyrok SN z 05.05.2005 r. (II UK 201/04, OSNAPiUS 2005/22/359)

Warunki określone w art. 58 ust. 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, ze zm.) spełnia osoba zgłoszona do ubezpieczenia przed ukończeniem 18 lat lub w ciągu 6 miesięcy po ukończeniu nauki, posiadająca okres składkowy i nieskładkowy krótszy od wymaganego, jeżeli stała się niezdolna do pracy w czasie trwania tego okresu, a także po jego ustaniu, jednak nie później niż w ciągu 6 miesięcy.

Wyrok SN z 20.09.2005 r. (II UK 30/05, OSNAPiUS 2006/15-16/246)

Składki na ubezpieczenia społeczne pobierane są obligatoryjnie od przychodów ze wszystkich tytułów pracowniczego ubezpieczenia społecznego, a więc prawo do emerytury jest oparte o wszystkie tytuły, a nie tylko o niektóre wskazane lub wybrane przez ubezpieczonego.

Wyrok SN z 29.09.2005 r. (I UK 14/05, OSNAPiUS 2006/15-16/248)

Przy ustalaniu okresów przyjmowanych do wyliczenia kapitału początkowego na podstawie art. 174 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, ze zm.) nie uwzględnia się okresów ubezpieczenia za granicą, o których mowa w art. 8 tej ustawy.

Wyrok SN z 11.01.2005 r. (I UK 135/04, OSNAPiUS 2005/14/217)

Ponowne ustalenie na wniosek emeryta wysokości świadczenia przez doliczenie nieuwzględnionych dotychczas okresów składkowych lub nieskładkowych polega na tym, że kwotę przysługującego mu świadczenia zwiększa się, doliczając do kwoty otrzymywanej dotychczas emerytury stosowny procent podstawy wymiaru ustalonej w wyniku waloryzacji, odpowiednio za każdy rok, okresów składkowych lub nieskładkowych (art. 112 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 53 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, ze zm.).

Wyrok SN z 27.04.2005 r. (II UK 27/05, OSNAPiUS 2005/22/358)

Abstrakcyjne i ogólne pouczenie przez organ rentowy o okolicznościach powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do emerytury powoduje, że świadczeniobiorca nie ma obowiązku zwrotu nienależnie pobranego świadczenia, choćby nawet z innych źródeł mógł powziąć wiadomość o tych okolicznościach.

Wyrok SN z 17.02.2005 r. (II UK 440/03, OSNAPiUS 2004/22/298)

Ujawnienie przez organ rentowy, że przy wydaniu decyzji przyznającej prawo do świadczeń pominięto spełnienie jednego z wymaganych warunków, uzasadnia ponowne ustalenie prawa do świadczeń na podstawie art. 114 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353).

Wyrok SN z 28.01.2004 r. (II UK 228/03, OSNAPiUS 2004/19/341)

W razie zbiegu uprawnień do emerytury oraz do renty rodzinnej po inwalidzie wojennym, przysługuje tylko jedno świadczenie — wyższe lub wybrane przez zainteresowanego (art. 54 ust. 3 ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin, jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 9, poz. 87, ze zm. w związku z art. 95 ust. 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, ze zm.).

Wyrok SN z 27.04.2004 r. (II UK 292/03, OSNAPiUS 2005/1/10)

Ubezpieczony, któremu przyznano i wypłacono emeryturę na podstawie fałszywych dokumentów lub w efekcie świadomego wprowadzenia w błąd organu rentowego (art. 138 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, ze zm.) ma obowiązek zwrotu nienależnie pobranego świadczenia i nie może bronić się zarzutem, że płatnik składek spowodował wypłatę tego świadczenia.

Wyrok SN z 20.05.2004 r. (II UK 385/03, OSNAPiUS 2005/2/25)

Wypłacona emerytura, mimo istnienia znanych organowi rentowemu okoliczności powodujących zawieszenie prawa do tego świadczenia, o których pobierający świadczenie był uprzednio pouczony, jest nienależnie pobranym świadczeniem w rozumieniu art. 138 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. Nr 162, poz. 1118, ze zm.).

Wyrok SN z 20.08.2003 r. (II UK 13/03, OSNAPiUS 2004/12/215)

W celu uniknięcia zawieszenia prawa do emerytury (art. 103 ust. 2a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353, ze zm.) emeryt powinien rozwiązać wszystkie stosunki pracy, w których pozostawał bezpośrednio przed nabyciem prawa do emerytury, niezależnie od tego, czy do podstawy jej wymiaru przyjęto zarobki od wszystkich, czy też tylko od jednego z pracodawców.

Wyrok SN z 28.10.2003 r. (II UK 146/03, OSNAPiUS 2004/16/289)

Spełnienie przez pracownika warunków nabycia prawa do emerytury jest społecznie usprawiedliwioną przesłanką jego wyboru do zwolnienia z pracy w ramach racjonalizacji zatrudnienia.

Wyrok SN z 03.12.2003 r. (I PK 80/03, OSNAPiUS 2004/21/363)

Wydanie decyzji w oparciu o dokument złożony przez zainteresowanego, zawierający dane, których nie kwestionował, nie może być traktowane jako błąd organu rentowego, w przypadku ujawnienia, że dane te są nieprawdziwe (art. 101 ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, Dz.U. Nr 40, poz. 267, ze zm.).

Wyrok SN z 05.03.2003 r. (II UK 384/02, OSNAPiUS 2004/8/145)

Ubezpieczonemu, co do którego obowiązuje wymaganie posiadania pięcioletniego okresu składkowego i nieskładkowego w ostatnim dziesięcioleciu przed zgłoszeniem wniosku lub powstaniem niezdolności do pracy, uwzględnia się okresy nieskładkowe w rozmiarze nie wyższym niż jedna trzecia okresów składkowych przypadających w tym dziesięcioleciu.

Wyrok SN z 20.08.2002 r. (II UKN 565/01, OSNAPiUS 2004/4/69)

Wnioski o emeryturę zgłoszone po 31 grudnia 1998 r. przez osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r., które 1 stycznia 1999 r. spełniały wszystkie warunki nabycia prawa do emerytury z tytułu opieki nad dzieckiem specjalnej troski, podlegają rozpatrzeniu na podstawie przepisów obowiązujących do dnia wejścia w życie ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. Nr 162, poz. 1118).

Wyrok SN z 28.03.2001 r. (II UKN 285/00, OSNAP 2002/22/556)

Data zgłoszenia wniosku o świadczenie nie jest istotna dla ustalenia daty powstania prawa do tego świadczenia (art. 76 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, Dz.U. Nr 40, poz. 267, ze zm.).

Wyrok SN z 24.01.2001 r. (II UKN 135/00, OSNAP 2002/18/441)

Warunkiem ponownego ustalenia prawa do świadczeń na podstawie art. 80 ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, Dz.U. Nr 40, poz. 267, ze zm.), nie jest ujawnienie nowych okoliczności, lecz takich, które istniały przed wydaniem decyzji, a nie zostały przez organ rentowy uwzględnione.

Wyrok SN z 12.01.2001 r. (II UKN 182/00, OSNAPiUS 2002/17/419)

Pobieranie emerytury nie pozbawia pracownika możliwości ubiegania się o rentę z tytułu niezdolności do pracy, zwłaszcza z tytułu choroby zawodowej.

Wyrok SN z 29.05.2001 r. (II UKN 378/00, OSNAPiUS 2003/4/105)

Przy ustaleniu prawa do emerytury uwzględnia się okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, świadczonej przed dniem 1 stycznia 1983 r. w wymiarze przekraczającym połowę pełnego wymiaru czasu pracy, także w czasie wakacji szkolnych (art. 10 ust. 3 w związku z art. 6 ust. 2 lit. a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, Dz.U. Nr 162, poz. 1118, ze zm.).

Wyrok SN z 19.12.2000 r. (II UKN 155/00, OSNAPiUS 2002/16/394)

Możliwość „uwzględniania łącznego wymiaru czasu pracy” na podstawie art. 12 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267, ze zm.) pozwala na zliczenie godzin pracy wykonywanej równocześnie w różnych zakładach pracy tylko w sytuacji, gdy dopiero takie zsumowanie daje łącznie wymiar czasu pracy nie niższy niż połowa wymiaru obowiązującego w danym zawodzie, natomiast przepis ten nie stanowi podstawy do uznawania pracy w każdym z tych zakładów jako odrębnych okresów zatrudnienia i ich zsumowania dla zwiększenia tzw. „stażu pracy”.

Wyrok SN z 08.12.2000 r. (II UKN 138/00, OSNAPiUS 2002/16/387)

Okres nauki w szkole wyższej na jednym kierunku studiów jest, pod warunkiem ich ukończenia i w wymiarze określonym programem studiów, uwzględniany przy ustaleniu prawa i wysokości świadczeń emerytalno-rentowych jako okres nieskładkowy, niezależnie od statusu uczelni lub trybu studiowania.

Wyrok SN z 06.01.2000 r. (II UKN 279/99, OSNAPiUS 2001/8/286)

Uzyskiwanie przez emeryta lub rencistę dochodu z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej nie zgłoszonej do ewidencji, mimo istnienia takiego obowiązku, uzasadnia zawieszenie lub zmniejszenie emerytury i renty z mocy art. 24 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji rent i emerytur, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 104, poz. 450, ze zm.).

Wyrok SN z 28.03.2000 r. (II UKN 439/99, OSNAPiUS 2001/17/541)