Resort uspokaja jednak: – Nie ma planów likwidacji poradni psychologiczno-pedagogicznych, to samo dotyczy przedszkoli, szkół i placówek specjalnych. Wprost przeciwnie, celem zmian jest wzmocnienie ich roli w systemie edukacji.
Opracowywana przez rząd „Strategia na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami 2021–2030” budzi niepokój środowisk zaangażowanych w pracę na rzecz szkolnictwa specjalnego – zarówno nauczycieli i specjalistów, którzy na co dzień pracują z dziećmi i młodzieżą z niepełnosprawnościami, jak i rodziców i samorządowców. Pojawiają się obawy, że model „edukacja włączająca – edukacja dla wszystkich” doprowadzi do odebrania uczniom z niepełnosprawnością indywidualnego wielospecjalistycznego wsparcia, a zmiany w zakresie orzecznictwa – do wygaszenia szkolnictwa specjalnego, skoro zamiast poradni psychologiczno-pedagogicznych decyzje będą wydawane przez tzw. centra dziecka i rodziny.
Pedagodzy alarmują, że uczniowie z niepełnosprawnością, którzy obecnie mogą uczyć się w małych, kilkuosobowych grupach, nie poradzą sobie w dużych klasach. Ich zdaniem tzw. specjalistyczne centra wspierania edukacji włączającej (SCWEW), które mają zastąpić szkolnictwo specjalne, nie będą w stanie należycie zająć się uczniami z niepełnosprawnością, w szczególności osobami z niepełnosprawnością sprzężoną, z autyzmem, z afazją motoryczną. Około jedna trzecia takich osób nie uczestniczy w edukacji włączającej, tylko wybiera placówki specjalne.
MEiN zapewnia jednak, że w „Modelu edukacji dla wszystkich” nie ma planów likwidacji ani poradni psychologiczno-pedagogicznych, ani przedszkoli, szkół czy placówek specjalnych i integracyjnych. Przekonuje, że nie jest zagrożone równoległe funkcjonowanie wszystkich dostępnych form kształcenia – tak jak dotychczas będą funkcjonowały szkoły ogólnodostępne, integracyjne i specjalne oraz szkoły ogólnodostępne z oddziałami integracyjnymi lub specjalnymi.
Co więcej, resort planuje rozszerzyć zadania i rolę szkół specjalnych – miałyby one wspierać szkoły ogólnodostępne w lepszej organizacji działań na rzecz edukacji włączającej, na bazie już funkcjonujących w tym zakresie dobrych praktyk i dostępnych zasobów. Od września 2021 r. ma ruszyć pilotaż tych rozwiązań, tj. działalność 16 Specjalistycznych Centrów Wspierania Edukacji Włączającej. Planowane zmiany zakładają wsparcie szkół ogólnodostępnych m.in. poprzez:
- wprowadzenie standardów zatrudnienia specjalistów w przedszkolach, szkołach i placówkach, zależnych od liczebności uczniów, ale gwarantujących obecność psychologów i pedagogów we wszystkich placówkach,
- zwiększenie autonomii szkoły w zakresie świadczenia wsparcia poprzez zwiększenie wag subwencji oświatowej na pomoc psychologiczno-pedagogiczną,
- współpracę placówek ogólnodostępnych i specjalnych (jedno z założeń pilotażu SCWEW) na rzecz wsparcia metodycznego i sprzętowego placówek ogólnodostępnych przy wykorzystaniu zasobów placówek specjalnych.
MEiN uspokaja, że „Model edukacji dla wszystkich” nie oznacza, że wszystkie dzieci i uczniowie z niepełnosprawnościami będą uczęszczać do szkół ogólnodostępnych. Resort zapewnia, że rodzice dzieci z niepełnosprawnościami nadal będą decydowali o tym, jakie przedszkole i szkołę wybiorą dla swojego dziecka: ogólnodostępne, integracyjne czy specjalne. Tak jak obecnie, dzieci z niepełnosprawnościami będą mogły uczęszczać do przedszkoli do 9. roku życia, jeżeli skorzystają z możliwości odroczenia obowiązku szkolnego.
Jak informuje MEiN, edukacja włączająca jest jednym z priorytetów przyjętych w „Strategii na rzecz Osób z Niepełnosprawnościami 2021–2030”.
Prace nad przygotowaniem kompleksowych rozwiązań mających na celu poprawę jakości edukacji włączającej trwają już od 2017 r., ale jak zapewnia minister ma ona uwzględniać zróżnicowanie potrzeb edukacyjnych uczniów. W 2019 r. działający pod auspicjami resortu zespół ds. opracowania modelu kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi zakończył pracę nad dokumentem pn. „Model edukacji dla wszystkich”, w 2020 r. odbyły się jego konsultacje i powstała zaktualizowana wersja.
Przyjęto następujące założenia: wdrożenie opartej na modelu biopsychospołecznym oceny funkcjonalnej potrzeb rozwojowych i edukacyjnych dzieci i uczniów jako podstawy do planowania i ewaluacji wsparcia skierowanego zarówno do uczniów, ich rodziców, jak i nauczycieli oraz koordynację działań międzyresortowych ukierunkowanych na udzielanie wsparcia w środowisku lokalnym. Dlatego w prace włączone zostały resorty zdrowia i rodziny, a wraz z nimi takie zagadnienia, jak zadania i systemowa rola Centrum Dziecka i Rodziny, a także kwestia dostosowania rozwiązań dotyczących orzekania o niepełnosprawności.
Wspomniane centrum byłoby instytucją międzyresortową, odpowiadającą za wspieranie dziecka i rodziny, w tym za jego włączenie w życie społeczne i rynek pracy. Miałoby zapewniać koordynację usług specjalistycznych na poziomie powiatu, korzystając z doświadczenia i potencjału poradni psychologiczno-pedagogicznych. Prace mają zakończyć się sformułowaniem szczegółowych propozycji zmian legislacyjnych oraz sposobu i terminu ich wdrażania, w tym dotyczących utworzenia centrów dziecka i rodziny, zatrudnienia ich pracowników oraz sposobów ich finansowania. A potem znów nastąpią konsultacje społeczne i dalsze uzgodnienia.
Celem działań jest zapewnienie jak najlepszych warunków do nauki i włączenia społecznego wszystkich dzieci i uczniów, w tym z niepełnosprawnościami, oraz stworzenie rodzicom, nauczycielom i specjalistom możliwości rozwoju w zakresie rozpoznawania i efektywnego reagowania na indywidualne i społeczne potrzeby swoich podopiecznych, z zachowaniem pełnego prawa każdego ucznia do uczestnictwa we wszystkich działaniach edukacyjnych – deklaruje MEiN.
Małgorzata Tabaszewska – specjalistka prawa oświatowego
