Z dniem 01.09.2021 r. wchodzi w życie rozporządzenie MEiN z dn. 11.08.2021 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad kierowania, przyjmowania, przenoszenia, zwalniania i pobytu nieletnich w młodzieżowym ośrodku wychowawczym (Dz.U. z 2021 r. poz. 1502), mające m.in. zwiększyć bezpieczeństwo wychowanków przebywających w tych placówkach.

W § 2 ust. 1 rozp. podstawowego wprowadzono zapis, zgodnie z którym w celu zapewnienia sprawności postępowania w zakresie kierowania i przyjmowania nieletnich do ośrodków oraz przenoszenia i zwalniania nieletnich z ośrodków właściwi starostowie, ośrodki oraz organy prowadzące ośrodki współpracują z ORE (Ośrodki Rozwoju Edukacji) za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, o którym mowa w art. 3 pkt 3 ustawy z dn. 17.02.2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (t. jedn. Dz.U. z 2021 r. poz. 670, z późn. zm.). Uchylono natomiast ust. 4 ww. regulacji, który dotyczył obowiązku zgłaszania zbiorów danych osobowych dotyczących nieletnich kierowanych do MOW-ów (Młodzieżowe Ośrodki Wychowawcze) do GIODO (Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych), na podstawie nieobowiązującej już ustawy o ochronie danych osobowych.

Uaktualnione zostały także zapisy § 3 rozp. podstawowego (ust. 2 pkt 4 i ust. 6 pkt 3), które wymagają uwzględnienia opinii opiniodawczego zespołu sądowych specjalistów (a nie jak dotąd: opinii rodzinnego ośrodka diagnostyczno-konsultacyjnego; 01.01.2016 r. rodzinne ośrodki diagnostyczno-konsultacyjne stały się opiniodawczymi zespołami sądowych specjalistów).

Zgodnie z nowym brzmieniem § 3 ust. 7 rozp. podstawowego w okresie pobytu nieletniego w ośrodku dyrektor ośrodka jest obowiązany do uzupełniania dokumentacji nieletniego o dokumenty w zakresie określonym w § 3 ust. 6 pkt 5 i 6 cyt. rozp., a ponadto o dokumenty zawierające informacje o efektach działań resocjalizacyjnych, edukacyjnych lub terapeutycznych, które zostały zastosowane wobec nieletniego, oraz informacje o zaobserwowanych zmianach postawy nieletniego.

Mając na względzie fakt, że nieletni może zostać doprowadzony do placówki w różnych godzinach, w tym także nocnych, znowelizowano § 4 ust. 1 i 2 rozp. podstawowego, tak by niezwłocznie po przybyciu nieletniego do ośrodka dyrektor ośrodka lub inny pracownik pedagogiczny, w obecności wychowawcy lub innego pracownika ośrodka, przeprowadził z potencjalnym wychowankiem rozmowę na temat jego praw, obowiązków i zasad pobytu w ośrodku – zapoznanie się z nimi nieletni potwierdza własnoręcznym podpisem, a jeśli odmówi jego złożenia, dyrektor ośrodka lub inny pracownik pedagogiczny w dokumentacji nieletniego umieści adnotację o tej odmowie.

Doprecyzowano też, że w przypadku niedoprowadzenia nieletniego do ośrodka w ciągu miesiąca od dnia wskazania tego ośrodka przez ORE dyrektor ośrodka powiadamia o tym właściwego starostę oraz ORE, za pośrednictwem systemu teleinformatycznego, a ponadto – sąd rodzinny, za pośrednictwem poczty (§ 4 ust. 4 cyt. rozp.). Korespondencja z sądami jest bowiem realizowana za pośrednictwem tradycyjnej poczty.

Uaktualniono regulację § 5 ust. 1 rozp. podstawowego zobowiązującą ośrodek do opracowania i zrealizowania dla każdego nieletniego indywidualnego programu edukacyjno-terapeutycznego, o którym mowa odpowiednio w przepisach wydanych na podstawie art. 127 ust. 19 pkt 2 u.P.o. oraz przepisach wydanych na podstawie art. 71b ust. 7 pkt 2 u.s.o.

Nowe brzmienie otrzymały § 6 i 7 rozp. podstawowego. Pierwsza z tych regulacji została znacznie rozbudowana, ponieważ określono w niej katalog wydarzeń nadzwyczajnych, które mogą występować w tego typu ośrodkach, a którym mają one obowiązek zapobiegać. Zgodnie z § 6 ust. 3 cyt. rozp. są to m.in. próba samobójcza nieletniego, agresja fizyczna wśród nieletnich pociągająca za sobą konieczność leczenia ambulatoryjnego lub szpitalnego lub wymagająca interwencji policji. Poza tymi wymienionymi z nazwy są to także inne zdarzenia z udziałem nieletniego, które spowodowały zagrożenie lub naruszenie bezpieczeństwa ośrodka, zagrożenie dla zdrowia lub życia nieletniego, innych nieletnich przebywających w ośrodku lub pracownika ośrodka lub naruszenie przepisów prawa przez nieletniego ścigane z urzędu. Wydarzenia te muszą być dokumentowane w księdze ewidencji wydarzeń nadzwyczajnych, zgodnie z wytycznymi § 6 ust. 5 cyt. rozp.

W dalszych przepisach § 6 określono sposób postępowania w przypadku wystąpienia ww. wydarzeń, w tym obowiązki informacyjne wobec organów nadzoru pedagogicznego, którego rolą jest badanie przyczyn oraz podjęcie odpowiednich działań, oraz konsekwencje dla ośrodka. Jeśli ośrodek nie usunie uchybień i nie będzie zapewniał nieletnim bezpiecznych warunków pobytu, kurator oświaty, we współpracy z właściwym starostą i ORE, podejmuje działania związane z przenoszeniem nieletnich do innych ośrodków.

I o tym jest właśnie § 7 rozp. podstawowego. W nowym brzmieniu stanowi on, że przeniesienie nieletniego do innego ośrodka może nastąpić w szczególnie uzasadnionych przypadkach, mających znaczenie dla skuteczności procesu resocjalizacyjnego, edukacyjnego lub terapeutycznego, na podstawie oceny zasadności dalszego pobytu nieletniego w ośrodku, której dokonuje zespół opracowujący indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny. Przeniesienie następuje na uzasadniony wniosek dyrektora ośrodka, w którym przebywa nieletni, samego nieletniego lub jego rodziców (opiekunów), a procedurę określają dalsze przepisy tej regulacji.

Jeżeli przeniesienie dojdzie do skutku, to dyrektor dotychczasowego ośrodka odpowiada za doprowadzenie nieletniego do nowego ośrodka wskazanego przez ORE oraz powiadomienie sądu rodzinnego, który sprawuje nadzór nad wykonywaniem orzeczeń o umieszczeniu nieletniego w ośrodku. Dyrektor przekazuje także nowemu ośrodkowi dokumentację nieletniego (w szczególności tę, o której mowa w § 3 ust. 6 i 7 cyt. rozp.) wraz – to nowość wprowadzona na wniosek ministra rodziny i polityki społecznej – z informacją potwierdzającą okres pobytu w ośrodku na potrzeby ustalenia prawa do pomocy mającej na celu życiowe usamodzielnienie i integrację ze środowiskiem, o której mowa w art. 88 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej. Zgodnie z tym przepisem pomoc pieniężna na usamodzielnienie i pomoc pieniężna na kontynuowanie nauki przysługuje osobie, która przebywała w MOW co najmniej rok. Ale jej wysokość jest różna w zależności od okresu pobytu w ośrodku (najwyższa dla osób przebywających w MOW powyżej 3 lat). Omawiany przepis ma zatem ułatwić osobom, które przebywały w kilku różnych ośrodkach, udokumentowanie całego okresu pobytu.

Nowym przepisem jest natomiast § 10 ust. 3 cyt. rozp., zgodnie z którym ucieczki nieletnich są dokumentowane w księdze ewidencji ucieczek, w sposób określony w tym przepisie.

Małgorzata Tabaszewska – specjalistka prawa oświatowego