Obowiązki pracodawcy w zakresie grupowego zwolnienia – w tym dotyczące konieczności konsultacji podejmowanych działań oraz zawarcia stosownego porozumienia – określono w odpowiednich zapisach ustawy z dnia 13.03.2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz.U. z 2018 r. poz. 1969), zwanej dalej „ustawą o zwolnieniach grupowych”.

Obowiązek konsultacji zamiaru dokonania grupowego zwolnienia

Jak stanowi art. 2 ust. 1 ustawy o zwolnieniach grupowych, pracodawca jest obowiązany skonsultować zamiar przeprowadzenia grupowego zwolnienia:

• z zakładowymi organizacjami związkowymi działającymi u tego pracodawcy, albo
• z przedstawicielami pracowników wyłonionymi w trybie przyjętym
  u danego pracodawcy – jeżeli w danym zakładzie pracy nie działają zakładowe organizacje związkowe.

Zakres spraw, które powinny zostać rozpatrzone w trakcie powyższych konsultacji obejmuje w szczególności:

• kwestie dotyczące możliwości uniknięcia lub zmniejszenia rozmiaru grupowego zwolnienia,
• problematykę spraw pracowniczych związanych z tym zwolnieniem, w tym zwłaszcza w obrębie możliwości przekwalifikowania lub przeszkolenia zawodowego, a także uzyskania innego zatrudnienia przez zwolnionych pracowników.

Wymóg pisemnego powiadomienia organizacji związkowych lub reprezentantów załogi w kwestiach dotyczących zwolnienia grupowego

Zgodnie z brzmieniem art. 2 ust. 3 cyt. ustawy, pracodawca jest obowiązany zawiadomić na piśmie odpowiednio zakładowe organizacje związkowe lub przedstawicieli pracowników o kwestiach dotyczących:

• przyczyn zamierzonego grupowego zwolnienia,
• liczby zatrudnionych pracowników i grupach zawodowych, do których oni należą,
• grup zawodowych pracowników objętych zamiarem grupowego zwolnienia,
• okresu, w ciągu którego nastąpi zwolnienie grupowe,
• proponowanych kryteriów doboru pracowników do grupowego zwolnienia,
• kolejności dokonywania zwolnień pracowników,
• propozycji rozstrzygnięć spraw pracowniczych związanych z zamierzonym grupowym zwolnieniem, a jeżeli obejmują one świadczenia pieniężne, pracodawca jest obowiązany dodatkowo przedstawić sposób ustalania ich wysokości.

Ustawa o zwolnieniach grupowych nie określa w ścisły sposób terminu przekazania powyższych informacji zakładowym organizacjom związkowym lub reprezentantom wyłonionym przez załogę, w razie gdy organizacje związkowe nie działają u danego pracodawcy. Wspomniany termin określono pośrednio, tzn. pracodawca powinien przekazać pisemną informację w terminie umożliwiającym organizacjom związkowym lub przedstawicielom wybranym przez pracowników zgłoszenie w ramach konsultacji propozycji dotyczących:

• możliwości uniknięcia lub zminimalizowania rozmiaru grupowego zwolnienia,
• spraw pracowniczych związanych ze zwolnieniem grupowym, w tym zwłaszcza możliwości przekwalifikowania lub przeszkolenia zawodowego oraz uzyskania innego zatrudnienia przez zwolnionych pracowników.

Uwaga!

W trakcie konsultacji pracodawca jest obowiązany przekazać organizacjom związkowym lub przedstawicielom pracowników także inne informacje niż określone w art. 2 ust. 3 cyt. ustawy, jeżeli mogą one mieć wpływ na przebieg konsultacji oraz treść porozumienia określającego zasady postępowania w sprawach dotyczących pracowników objętych zamiarem grupowego zwolnienia.

Obowiązek pracodawcy pisemnego powiadomienia PUP o kwestiach dotyczących zamierzonego grupowego zwolnienia

Stosownie do treści art. 2 ust. 6 ustawy o zwolnieniach grupowych, pracodawca przekazuje w formie pisemnej właściwemu powiatowemu urzędowi pracy (PUP) informacje, o których mowa w art. 2 ust. 3 cyt. ustawy, z wyłączeniem jednak informacji, które dotyczą sposobu ustalania wysokości świadczeń pieniężnych przysługujących pracownikom.

W przypadku zamiaru przeprowadzenia grupowego zwolnienia dotyczącego członków załogi statku morskiego o polskiej przynależności pracodawca przekazuje informacje, o których wyżej mowa w art. 2 ust. 6 cyt. ustawy, PUP właściwemu ze względu na siedzibę armatora.

Porozumienie w sprawach dotyczących pracowników objętych zamiarem grupowego zwolnienia

W myśl postanowień zawartych w art. 3 ust. 1 i 2 ustawy o zwolnieniach grupowych, w terminie nie dłuższym niż 20 dni od dnia pisemnego powiadomienia przez pracodawcę odpowiednio zakładowych organizacji związkowych lub przedstawicieli pracowników o kwestiach dotyczących zamierzonego zwolnienia grupowego określonych w art. 2 ust. 3 cyt. ustawy, pracodawca i zakładowe organizacje związkowe zawierają porozumienie, w którym określa się:

• zasady postępowania w sprawach dotyczących pracowników objętych zamiarem grupowego zwolnienia,
• obowiązki pracodawcy w zakresie niezbędnym do rozstrzygnięcia innych spraw pracowniczych związanych z zamierzonym grupowym zwolnieniem.

Jeżeli nie ma możliwości uzgodnienia treści porozumienia z wszystkimi zakładowymi organizacjami związkowymi, pracodawca uzgadnia treść porozumienia z organizacjami związkowymi reprezentatywnymi w rozumieniu art. 25³ ust.1 lub 2 ustawy z dnia 23.05.1991 r. o związkach zawodowych (Dz.U. z 2015 r. poz. 1881, ze zm.), z których każda zrzesza co najmniej 5% pracowników zatrudnionych u pracodawcy.

Należy wyjaśnić, że status reprezentatywności organizacji związkowej został uregulowany – począwszy od dnia 1 stycznia 2019 r. – wyłącznie w przepisach Rozdziału 3a ustawy z dnia 23.05.1991 r. o związkach zawodowych (dotychczas odpowiednie unormowania w tym zakresie zawarte były w k.p.).

Wspomniana modyfikacja legislacyjna wynika z postanowień ustawy z dnia 05.07.2018 r. o zmianie ustawy o związkach zawodowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1608), w ramach której znowelizowano m.in. zapisy ustawy o zwolnieniach grupowych oraz k.p. dotyczące pojęcia „reprezentatywna organizacja związkowa”.

Oznacza to zatem, że – zgodnie z art. 25³ ust. 1 lub 2 ustawy związkowej – reprezentatywną organizacją związkową jest zakładowa organizacja związkowa:

• będąca jednostką organizacyjną albo organizacją członkowską ponadzakładowej organizacji związkowej uznanej za reprezentatywną w rozumieniu ustawy o Radzie Dialogu Społecznego, zrzeszająca co najmniej 8% osób wykonujących pracę zarobkową zatrudnionych u pracodawcy lub
• zrzeszająca co najmniej 15% osób wykonujących pracę zarobkową zatrudnionych u pracodawcy.

Jeżeli jednak żadna z zakładowych organizacji związkowych nie spełnia powyżej wskazanych kryteriów, reprezentatywną zakładową organizacją związkową jest organizacja zrzeszająca największą liczbę osób wykonujących pracę zarobkową zatrudnionych u pracodawcy.

Regulamin w sprawach dotyczących pracowników objętych zamiarem grupowego zwolnienia

Ustawa o zwolnieniach grupowych przewiduje dwa przypadki, w których zamiast zawarcia porozumienia, o którym była wyżej mowa, ustalenie zasad postępowania w sprawach dotyczących pracowników objętych zamiarem grupowego zwolnienia następuje w drodze regulaminu określonego przez pracodawcę.

Zgodnie z art. 3 ust. 4 cyt. ustawy, pracodawca ustala regulamin,
w razie gdy nie jest możliwe zawarcie porozumienia pomiędzy pracodawcą a zakładowymi organizacjami związkowymi określającego zasady postępowania w sprawach dotyczących pracowników objętych zamiarem grupowego zwolnienia.

W regulaminie pracodawca uwzględnia – w miarę możliwości – propozycje przedstawione w ramach konsultacji przez zakładowe organizacje związkowe.

W drugim przypadku, obowiązek wydania przez pracodawcę regulaminu formułującego zasady postępowania w sprawach dotyczących pracowników objętych zamiarem grupowego zwolnienia powstaje wówczas, gdy u danego pracodawcy nie działają zakładowe organizacje związkowe.

W powyższych okolicznościach pracodawca ustala regulamin po konsultacji z przedstawicielami pracowników wyłonionymi w trybie przyjętym u danego pracodawcy.

Powiadomienie PUP o przyjętych ustaleniach dotyczących grupowego zwolnienia

Ostatnim obowiązkiem pracodawcy niezbędnym do wykonania w ramach procedury poprzedzającej wypowiedzenie pracownikom stosunków pracy w trybie grupowego zwolnienia jest tzw. notyfikacja, czyli powiadomienie właściwego PUP o ustaleniach dotyczących zwolnienia grupowego.

Pracodawca dokonuje notyfikacji jeżeli uprzednio zawarł z zakładowymi organizacjami związkowymi porozumienie określające zasady postępowania wobec pracowników objętych zwolnieniem grupowym albo jeśli ustalił regulamin zawierający sposób postępowania w stosunku do zwalnianych.

Stosownie do treści art. 4 ust. 1 ustawy o zwolnieniach grupowych, pracodawca zawiadamia na piśmie właściwy PUP w zakresie dotyczącym:

• przyjętych ustaleń odnoszących się do grupowego zwolnienia, w tym o liczbie zatrudnionych i zwalnianych pracowników oraz o przyczynach ich zwolnienia i okresie, w ciągu którego ma być dokonane zwolnienie, a także
• przeprowadzonej konsultacji zamierzonego grupowego zwolnienia
  z zakładowymi organizacjami związkowymi lub z przedstawicielami pracowników wyłonionymi w trybie przyjętym u danego pracodawcy.

W przypadku zamiaru przeprowadzenia grupowego zwolnienia dotyczącego członków załogi statku morskiego o polskiej przynależności pracodawca przekazuje wyżej wskazane informacje PUP właściwemu ze względu na siedzibę armatora.

Kopię powyższego zawiadomienia pracodawca przekazuje zakładowym organizacjom związkowym albo reprezentantom wybranym przez załogę, jeżeli u danego pracodawcy nie działają organizacje związkowe. Zarówno organizacje związkowe, jak i przedstawiciele wyłonieni przez pracowników mogą przedstawić właściwemu PUP własną opinię w sprawie grupowego zwolnienia.

W razie zakończenia działalności pracodawcy wskutek prawomocnego orzeczenia sądowego zawiadomienie przez pracodawcę urzędu pracy jest wymagalne, gdy z takim wnioskiem wystąpi właściwy PUP.

Maciej Ofierski