W art. 229 § 4 k.p. sformułowano zasadę mającą bezwzględnie obowiązujący charakter, zgodnie z którą pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie.

Kwestię statusu orzeczenia lekarskiego – w kontekście aktualności tego dokumentu – rozstrzygnięto w wyroku SN z dnia 18.12.2002 r. Skład orzekający uznał, że aktualnym orzeczeniem lekarskim w rozumieniu art. 229 § 4 k.p. jest orzeczenie stwierdzające stan zdrowia pracownika w dacie, w której ma być dopuszczony do pracy. Zachowuje ono aktualność w okresie w nim wymienionym, jednak staje się nieaktualne w przypadku wystąpienia w tym okresie zdarzeń, które mogą wskazywać na zmianę stanu zdrowia pracownika (I PK 44/02, OSNAPiUS 2004/12/209). Oznacza to, że każde zdarzenie mogące wpłynąć na kondycję zdrowotną pracownika przerywa ważność orzeczenia lekarskiego i powoduje konieczność przeprowadzenia nowych badań lekarskich.

Umowa o świadczenia zdrowotne na rzecz pracowników zawierana między pracodawcą a służbą medycyny pracy

W obecnym stanie prawnym – wynikającym z przepisów ustawy z dnia 27.06.1997 r. o służbie medycyny pracy (Dz.U. z 2019 r. poz. 1175) – świadczenia zdrowotne na rzecz pracowników, w tym badania profilaktyczne pracowników, powinny być realizowane na podstawie pisemnej umowy zawartej przez określony podmiot z podstawową jednostką służby medycyny pracy, zwaną dalej „zleceniobiorcą”.

W myśl art. 12 ust. 1 ustawy o służbie medycyny pracy, badania wstępne, okresowe i kontrolne pracowników oraz inne świadczenia zdrowotne są wykonywane są wykonywane na podstawie pisemnej umowy zawartej przez podmiot obowiązany do ich zapewnienia, określony w art. 5 ust. 2 cyt. ustawy, ze zleceniobiorcą.

 

Przez podmiot obowiązany do zapewnienia świadczeń medycznych – zwany dalej „zleceniodawcą”– o którym mowa w art. 5 ust. 2 cyt. ustawy należy rozumieć:

• pracodawcę – w odniesieniu do pracowników, osób pozostających
  w stosunku służbowym oraz osób wykonujących pracę na podstawie umowy o pracę nakładczą,
• szkołę lub szkołę wyższą albo organizatora kwalifikacyjnych kursów zawodowych – w stosunku do kandydatów do szkół ponadpodstawowych lub wyższych i na kwalifikacyjne kursy zawodowe, uczniów i słuchaczy tych szkół, studentów oraz słuchaczy kwalifikacyjnych kursów zawodowych, którzy w trakcie praktycznej nauki zawodu lub stażu uczniowskiego są narażeni na działanie czynników szkodliwych, uciążliwych lub niebezpiecznych dla zdrowia,
• podmiot uprawniony do prowadzenia szkoły doktorskiej – w odniesieniu do doktorantów, którzy w trakcie kształcenia są narażeni na działanie czynników szkodliwych, uciążliwych lub niebezpiecznych dla zdrowia,
• podmiot zatrudniający – w odniesieniu do osób świadczących pracę w czasie odbywania kary pozbawienia wolności w zakładach karnych, przebywania w aresztach śledczych lub wykonujących pracę
  w ramach kary ograniczenia wolności.

Warto jednocześnie podkreślić, że w świetle brzmienia art. 2 ust. 2 pkt 1 ustawy o służbie medycyny podstawowymi jednostkami służby medycyny pracy są podmioty wykonujące działalność leczniczą w celu sprawowania profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracującymi, z wyłączeniem pielęgniarek i położnych wykonujących zawód w formach określonych odrębnymi przepisami.

Stosownie do brzmienia art. 12 ust. 2 ustawy o służbie medycyny pracy, umowa zawarta przez zleceniodawcę ze zleceniobiorcą powinna określać w szczególności:

• strony umowy oraz osoby objęte świadczeniami z tytułu umowy;
• zakres opieki zdrowotnej, który w odniesieniu do pracowników powinien obejmować co najmniej te rodzaje świadczeń, do których zapewniania zleceniodawca jest obowiązany na podstawie k.p., ustawy
  o służbie medycyny pracy i przepisów wydanych w oparciu o te ustawy;
• warunki i sposób udzielania świadczeń zdrowotnych, a zwłaszcza sposób rejestracji osób objętych umową, organizację udzielania świadczeń, tryb przekazywania zaświadczeń lekarskich o zdolności do pracy bądź nauki oraz sposób podania tych informacji do wiadomości zainteresowanych;
• sposób kontrolowania przez zleceniodawcę wykonania postanowień umowy;
• obowiązki zleceniodawcy wobec zleceniobiorcy dotyczące:
  • przekazywania informacji o występowaniu czynników szkodliwych dla zdrowia lub warunków uciążliwych wraz z aktualnymi wynikami badań i pomiarów tych czynników,
  • zapewnienia udziału w komisji bhp działającej na terenie zakładu pracy,
  • zapewnienia możliwości przeglądu stanowisk pracy w celu dokonania oceny warunków pracy,
  • udostępniania dokumentacji wyników kontroli warunków pracy, w części odnoszącej się do ochrony zdrowia;
    • wysokość należności, sposób jej ustalania, terminy płatności oraz tryb rozliczeń finansowych,
    • dopuszczalność zlecenia osobom trzecim przez zleceniobiorcę niektórych obowiązków wynikających z umowy, zgodnie z art. 14 ustawy o służbie medycyny pracy;
    • okres, na który została zawarta umowa, z tym że okres ten nie może być krótszy niż rok,
    • sposób rozwiązywania umowy za wypowiedzeniem i przypadki stanowiące podstawę rozwiązywania umowy ze skutkiem natychmiastowym,
    • tryb rozstrzygania sporów związanych z realizacją i rozliczeniem finansowym umowy, zwłaszcza w przypadku uchybień stwierdzonych w trybie określonym w art. 18 ustawy o służbie medycyny pracy.

Zleceniobiorca informuje właściwą inspekcję o niewywiązywaniu się przez zleceniodawcę z zobowiązań w zakresie przekazywania informacji o czynnikach szkodliwych dla zdrowia, zapewnienia udziału w komisji bhp i możliwości przeglądu stanowisk pracy (w celu dokonania oceny warunków pracy) oraz udostępniania dokumentacji wyników kontroli warunków pracy (w części odnoszącej się do ochrony zdrowia).

Zleceniodawca, działając w porozumieniu z przedstawicielami pracowników, ma prawo wyboru podstawowej jednostki służby medycyny pracy (art. 13 ustawy o służbie medycyny pracy).

Wstępne badania lekarskie

Aby ustalić, czy dana osoba może zostać zatrudniona na określonym stanowisku pracy, pracodawca jest obowiązany skierować tę osobę na wstępne badania profilaktyczne.

Zgodnie z art. 229 § 1 k.p. wstępnym badaniom lekarskim – z zastrzeżeniem art. 229 § 1¹ k.p. – podlegają:

• osoby przyjmowane do pracy,
• pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy i inni pracownicy przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia lub warunki uciążliwe.

W przytoczonym przepisie zawarto odniesienie do art. 229 § 1¹ k.p., wskazującego okoliczności, których zaistnienie powoduje brak obowiązku kierowania kandydatów do pracy na wstępne badania lekarskie. Oznacza to zatem, że wstępnym badaniom lekarskim nie podlegają osoby:

• przyjmowane ponownie do pracy u tego samego pracodawcy na to samo stanowisko lub na stanowisko o takich samych warunkach pracy w ciągu 30 dni po rozwiązaniu bądź wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy z tym pracodawcą,
• przyjmowane do pracy u innego pracodawcy na dane stanowisko pracy w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy, jeżeli przedstawią pracodawcy aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie, a pracodawca ten stwierdzi, że warunki te odpowiadają warunkom występującym na danym stanowisku pracy, z wyłączeniem osób przyjmowanych do wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych.

Drugi z wariantów przewidzianych w powyższym wyliczeniu stosuje się odpowiednio w przypadku przyjmowania do pracy osoby pozostającej jednocześnie w stosunku pracy z innym pracodawcą (art. 229 § 1² k.p.).

Pracodawca żąda od osoby przyjmowanej do pracy u innego pracodawcy na dane stanowisko w ciągu 30 dni po rozwiązaniu lub wygaśnięciu poprzedniego stosunku pracy, jeżeli posiada aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badanie lekarskie i pracodawca ten twierdzi, że warunki te odpowiadają warunkom występującym na danym stanowisku pracy, z wyłączeniem osób przyjmowanych do wykonywania prac szczególnie niebezpiecznych, oraz odpowiednio od osoby przyjmowanej do pracy pozostającej jednocześnie w stosunku pracy z innym pracodawcą, aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na danym stanowisku pracy oraz skierowania na badania będące podstawą wydania tego orzeczenia.

Wynik przeprowadzonego badania wstępnego dokumentuje się w zaświadczeniu lekarskim wg wzoru określonego w zał. nr 2 do rozp. MZiOS z dnia 30.05.1996 r. w sprawie przeprowadzania badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy (Dz.U. z 2016 r. poz. 2067).

Okresowe i kontrolne badania lekarskie

Zgodnie z art. 229 § 2 k.p. pracownik podlega:

• okresowym badaniom lekarskim,
• kontrolnym badaniom lekarskim – w przypadku gdy niezdolność do pracy spowodowana chorobą trwa dłużej niż 30 dni; badanie kontrolne służy ustaleniu zdolności do wykonywania pracy na dotychczasowym stanowisku.

Ponadto pracodawca zatrudniający pracowników w warunkach narażenia na działanie substancji i czynników rakotwórczych lub pyłów zwłókniających jest obowiązany zapewnić tym pracownikom okresowe badania lekarskie także:

• po zaprzestaniu pracy w kontakcie z tymi substancjami, czynnikami lub pyłami,
• po rozwiązaniu stosunku pracy, jeżeli zainteresowana osoba zgłosi wniosek o objęcie takimi badaniami.

Okresowe i kontrolne badania lekarskie przeprowadza się w miarę możliwości w godzinach pracy. Za czas niewykonywania pracy w związku z dokonywanymi badaniami pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia. W razie konieczności przejazdu na te badania do innej miejscowości przysługują mu należności na pokrycie kosztów przejazdów wg zasad obowiązujących przy podróżach służbowych.

Wyniki badań kontrolnych i okresowych dokumentuje się w zaświadczeniu lekarskim wg wzoru określonego w zał. nr 2 do rozp. MZiOS z dnia 30.05.1996 r.

Jeżeli w wyniku badania lekarskiego i oceny narażeń występujących na stanowisku pracy ustalono:

• konieczność przeniesienia pracownika do innej pracy ze względu na ujawnienie szkodliwego wpływu wykonywanej pracy na zdrowie pracownika (art. 55 § 1 k.p.),
• że dana praca zagraża zdrowiu młodocianego (art. 201 § 2 k.p.),
• że u pracownika stwierdzono objawy wskazujące na powstawanie choroby zawodowej (art. 230 § 1 k.p.),
• niezdolność do wykonywania dotychczasowej pracy u pracownika, który uległ wypadkowi przy pracy lub u którego stwierdzono chorobę zawodową, i nie został on uznany za niezdolnego do pracy w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (art. 231 k.p.)

–   orzeczenia lekarskie są wydawane w formie zaświadczeń wg wzoru określonego w zał. nr 3 do rozp. MZiOS z dn. 30.05.1996 r.

Zaświadczenia lekarskie, o których mowa w zał. nr 2 i 3 cyt. rozp., w tym także dotyczące wstępnych badań lekarskich, lekarz przeprowadzający badanie profilaktyczne przekazuje osobie badanej i pracodawcy.

Zaświadczenie lekarskie stwierdzające przeciwwskazania zdrowotne do wykonywania dotychczasowej pracy przez pracownicę w ciąży lub karmiącą dziecko piersią wystawia się wg zasad określonych w rozp. MZ z dnia 03.03.2006 r. w sprawie sposobu i trybu wydawania zaświadczenia lekarskiego stwierdzającego przeciwwskazania zdrowotne do wykonywania dotychczasowej pracy przez pracownicę w ciąży lub karmiącą dziecko piersią (Dz.U. Nr 42, poz. 292).

Skierowanie na badanie profilaktyczne

Stosownie do brzmienia art. 229 § 4a k.p. wstępne, okresowe i kontrolne badania lekarskie przeprowadza się na podstawie skierowania wydanego przez pracodawcę. Jak wynika z treści § 4 ust. 2 rozp. MZiOS z dnia 30.05.1996 r., skierowanie na badanie lekarskie powinno zawierać:

1)  określenie badania profilaktycznego, jakie ma być wykonane,

2)  w przypadku osób przyjmowanych do pracy lub pracowników przenoszonych na inne stanowiska pracy – określenie stanowiska pracy, na którym osoba ta ma być zatrudniona; w tym przypadku pracodawca może wskazać w skierowaniu dwa lub więcej stanowisk pracy, w kolejności odpowiadającej potrzebom zakładu,

3)  w przypadku pracowników – określenie stanowiska pracy, na którym pracownik jest zatrudniony,

4)  opis warunków pracy uwzględniający informacje o występowaniu na stanowisku lub stanowiskach pracy, o których mowa w pkt 2 i 3, czynników niebezpiecznych, szkodliwych dla zdrowia lub czynników uciążliwych i innych wynikających ze sposobu wykonywania pracy, z podaniem wielkości narażenia oraz aktualnych wyników badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, wykonanych na tych stanowiskach.

 

Urzędowy wzór skierowania na badania lekarskie został określony w załączniku nr 3a do rozp. MZiOS z dnia 30.05.1996 r. Ministerialny wzór skierowania na badania lekarskie zamieszczono w Dziale 5 zbioru „Wzory druków z komentarzem”, w części Druki „ogólne”, pod poz. 2.

Skierowanie na badania lekarskie jest wydawane w dwóch egzemplarzach, z których jeden otrzymuje osoba kierowana na badania.

Koszty badań profilaktycznych oraz obowiązek przechowywania orzeczeń wydanych na ich podstawie

Badania wstępne, kontrolne i okresowe są przeprowadzane na koszt pracodawcy. Pracodawca ponosi ponadto inne koszty profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami, niezbędnej z uwagi na warunki pracy. W ramach tej opieki pracodawca pokrywa koszty:

• badań lekarskich przeprowadzonych poza terminami wynikającymi
  z częstotliwości wykonywania badań okresowych i orzekania o możliwości wykonywania dotychczasowej pracy – w przypadku konieczności przeniesienia pracownika do innej pracy ze względu na stwierdzenie szkodliwego wpływu wykonywanej pracy na zdrowie pracownika lub w przypadku stwierdzenia u pracownika objawów choroby zawodowej albo stwierdzenia niezdolności do wykonywania dotychczasowej pracy u pracownika, który uległ wypadkowi przy pracy lub u którego stwierdzono chorobę zawodową, i nie został on uznany za niezdolnego do pracy w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach z FUS,
• wykonania u pracowników – zatrudnionych na stanowiskach pracy stwarzających podobne zagrożenie – badań celowanych lub testów ekspozycyjnych, ukierunkowanych na wczesną diagnostykę ewentualnych zmian chorobowych u tych pracowników – w razie wystąpienia przypadku choroby zawodowej,
• wprowadzenia monitorowania stanu zdrowia pracowników i szkolenia pracowników w zakresie ochrony przed zagrożeniami i możliwości ograniczenia ryzyka zawodowego, jakie wiąże się z pracą wykonywaną w określonych warunkach – w razie gdy pracownicy świadczą pracę w warunkach występowania przekroczeń NDS i NDN,
• uczestniczenia lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad pracownikami w komisji bhp, powołanej w trybie określonym w art. 237¹²p.

Pracodawca jest obowiązany przechowywać orzeczenia wydane na podstawie wstępnych, okresowych i kontrolnych badań lekarskich, o których mowa w art. 229 § 1, 2 i 5 k.p. W zależności od rodzaju przeprowadzonego badania profilaktycznego, konkretne orzeczenia lekarskie umieszcza się w części A, B lub C akt osobowych pracownika.

Warto dodać, że zgodnie z art. 22 pkt 2 ustawy o służbie medycyny pracy, pracodawcy finansują wybrane przez siebie świadczenia zdrowotne z zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej, należące do zadań służby medycyny pracy określonych w art. 6 ust. 1 wymienionej ustawy.

Zasady oraz tryb przeprowadzania badań profilaktycznych

Zgodnie z § 2 ust. 1 cyt. rozp. MZiOS z dnia 30.05.1996 r. zakres i częstotliwość badań profilaktycznych określają wskazówki metodyczne w sprawie przeprowadzania badań profilaktycznych pracowników, stanowiące zał. nr 1 do nin. rozp.

Lekarz wykonujący badanie profilaktyczne może poszerzyć jego zakres o dodatkowe specjalistyczne badania konsultacyjne, w zależności od wskazań, w szczególności: otolaryngologiczne, neurologiczne, okulistyczne, dermatologiczne, alergologiczne lub psychologiczne, oraz badania dodatkowe, a także wyznaczyć krótszy termin następnego badania, niż to określono we wskazówkach metodycznych, jeżeli stwierdzi, że jest to konieczne dla prawidłowej oceny stanu zdrowia osoby przyjmowanej do pracy bądź pracownika. Specjalistyczne badania konsultacyjne oraz badania dodatkowe stanowią część badania profilaktycznego.

Lekarz przeprowadzający badanie profilaktyczne korzysta z zaleceń dotyczących postępowania lekarskiego w stosunku do pracowników poddanych określonym narażeniom, upowszechnianych przez instytuty badawcze w dziedzinie medycyny pracy, a w odniesieniu do osób zatrudnionych w transporcie kolejowym także przez Centrum Naukowe Medycyny Kolejowej.

Badania profilaktyczne kończą się orzeczeniem lekarskim stwierdzającym:

• brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku albo
• istnienie przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku

–   w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania profilaktyczne wydanym przez pracodawcę.

 

W sprawach dotyczących stwierdzenia zdolności danej osoby do wykonywania pracy na określonym stanowisku lekarz orzeka na podstawie wyników przeprowadzonego badania lekarskiego oraz oceny zagrożeń dla zdrowia i życia pracownika, występujących na stanowis-ku pracy.

Oceny zagrożeń, o których wyżej mowa, lekarz dokonuje na podstawie przekazywanej przez pracodawcę informacji o występowaniu czynników szkodliwych dla zdrowia lub warunków uciążliwych, w tym również o aktualnych wynikach badań i pomiarów czynników szkodliwych dla zdrowia, występujących na stanowiskach pracy. Wskazane jest, aby lekarz uzupełnił informacje pracodawcy o spostrzeżenia z przeprowadzonych wizytacji stanowisk pracy.

Lekarz przeprowadzający badanie profilaktyczne dokonuje w dokumentacji medycznej pracownika opisu badania oraz wpisu treści orzeczenia.

Lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne wydaje orzeczenie lekarskie – według wzoru określonego odpowiednio w zał. nr 2 lub zał. nr 3 do rozp. MZiOS z dnia 30.05.1996 r. – osobie badanej oraz pracodawcy.

Postępowanie w zakresie odwołania od orzeczenia lekarskiego

Postępowanie odwoławcze w odniesieniu do orzeczenia lekarskiego uregulowano w § 5 rozp. MZiOS z dnia 30.05.1996 r.

Od orzeczenia lekarskiego wydanego po przeprowadzeniu badań profilaktycznych stwierdzającego brak przeciwwskazań lub istnienie przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku w warunkach opisanych przez pracodawcę w skierowaniu na te badania – przysługuje odwołanie wnoszone na piśmie.

Odwołanie przysługuje osobie badanej oraz pracodawcy, który wydał skierowanie na badania lekarskie.

Zgodnie z § 5 ust. 3 rozp. MZiOS z dnia 30.05.1996 r. odwołanie wraz z jego uzasadnieniem wnosi się w terminie 7 dni od dnia otrzymania orzeczenia lekarskiego, za pośrednictwem lekarza, który je wydał, do jednego z podmiotów odwoławczych, którymi są:

1) wojewódzkie ośrodki medycyny pracy właściwe ze względu na miejsce świadczenia pracy lub siedzibę jednostki organizacyjnej, w której jest zatrudniony pracownik;

2) instytuty badawcze w dziedzinie medycyny pracy lub Uniwersyteckie Centrum Medycyny Morskiej i Tropikalnej w Gdyni, jeżeli odwołanie dotyczy orzeczenia lekarskiego wydanego przez lekarza zatrudnionego w wojewódzkim ośrodku medycyny pracy;

3) Centrum Naukowe Medycyny Kolejowej, jeżeli odwołanie dotyczy orzeczenia lekarskiego wydanego przez Kolejowy Zakład Medycyny Pracy;

4) podmioty lecznicze utworzone i wyznaczone przez Ministra Obrony Narodowej.

Lekarz, za pośrednictwem którego jest składane odwołanie, w terminie 7 dni od dnia otrzymania odwołania, przekazuje je wraz z dokumentacją stanowiącą podstawę wydanego orzeczenia lekarskiego do właściwego podmiotu odwoławczego (patrz: instytucje wskazane powyżej w wyliczeniu).

Badania w trybie odwołania przeprowadza w terminie 14 dni od dnia otrzymania odwołania właściwy podmiot odwoławczy.

Orzeczenie lekarskie wydane w trybie odwołania jest ostateczne (§ 5 ust. 6 rozp. MZiOS z dnia 30.05.1996 r.).

Dokumentacja medyczna badań profilaktycznych

Lekarze przeprowadzający badania profilaktyczne prowadzą doku-mentację medyczną, która obejmuje:

• kartę badania profilaktycznego,
• rejestr wydanych orzeczeń.

Karta badania profilaktycznego powinna zawierać:

1) identyfikator jednostki wykonującej badanie profilaktyczne (nazwa, adres, numer identyfikacyjny REGON) oraz lekarza udzielającego świadczeń (imię i nazwisko oraz symbole cyfrowe i literowe umieszczone na pieczęci, o której mowa w § 8 ust. 2 cyt. rozp.), a w przypadku lekarza prywatnie praktykującego — imię i nazwisko lekarza, adres, numer identyfikacyjny REGON oraz symbole cyfrowe i literowe umieszczone na pieczęci, o której mowa w § 8 ust. 2 cyt. rozp.,

2) dane identyfikacyjne osoby objętej badaniami (imię i nazwisko, datę urodzenia, adres zamieszkania),

3) dane identyfikacyjne miejsca pracy osoby objętej badaniami (nazwa, adres, numer identyfikacyjny REGON),

4) dane o przebiegu zatrudnienia osoby badanej,

5) ocenę zagrożeń dla zdrowia pracownika lub stwierdzenie ich braku, wynikającą z informacji pracodawcy o występowaniu czynników szkodliwych lub uciążliwych na stanowisku pracy zajmowanym przez osobę badaną,

6) dane z wywiadu lekarskiego i badania przedmiotowego,

7) wyniki badań diagnostycznych i (lub) konsultacyjnych,

8) uzasadnienie poszerzenia zakresu lub skrócenia częstotliwości wykonania badania profilaktycznego w stosunku do ustaleń zawartych we wskazówkach metodycznych,

9) treść orzeczenia.

Wzór rejestru wydanych orzeczeń został określony w zał. nr 7 do rozp. MZiOS z dnia 30.05.1996 r.

Konsekwencje nieprawidłowości w zakresie badań profilaktycznych pracowników

Niedopełnienie lub niewłaściwe wykonanie przez pracodawcę obowiązków w zakresie badań profilaktycznych pracowników stanowi przesłankę zastosowania środków prawnych na zasadach ogólnych dotyczących odpowiedzialności pracodawcy (patrz: rozdz. XIX komentarza).

Zawinione (z winy umyślnej lub rażącego niedbalstwa) niewykonanie przez pracownika zgodnego z prawem polecenia poddania się kontrolnym badaniom lekarskim, jako naruszające obowiązek wykonania polecenia dotyczącego pracy (art. 100 i art. 211 pkt 5 k.p.), może stanowić podstawę niezwłocznego rozwiązania umowy o pracę na podstawie art. 52 § 1 pkt 1 k.p. (wyrok SN z dnia 10.05.2000 r., I PKN 642/99, OSNAPiUS 2001/20/619).

Szczególne rozwiązania dotyczące przeprowadzania badań lekarskich pracowników przewidziane w ustawie o COVID-19

W związku z działaniami podejmowanymi w celu zapobiegania i zwalczania zakażenia wirusem SARS-CoV-2 wprowadzono specjalne, tymczasowe rozwiązania prawne dotyczące przeprowadzania badań lekarskich pracowników. Odpowiednie zapisy w tym zakresie zostały zawarte w art. 12a ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz.U. z 2020 r. poz. 1842, z późn. zm.), zwanej dalej „ustawą o COVID-19”.

Zgodnie z art. 12a ust. 1 pkt 1 ustawy o COVID-19 w przypadku ogłoszenia stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, od dnia ogłoszenia danego stanu, zawiesza się wykonywanie obowiązków wynikających z przepisów art. 229 § 2 zdanie pierwsze, § 4a w zakresie badań okresowych i § 5 k.p.

Po odwołaniu stanu zagrożenia epidemicznego, w przypadku gdy nie zostanie ogłoszony stan epidemii albo po odwołaniu stanu epidemii, pracodawca i pracownik są obowiązani niezwłocznie podjąć wykonywanie zawieszonych obowiązków, o których wyżej była mowa, i wykonać je w okresie nie dłuższym niż 180 dni od dnia odwołania danego stanu.

W przypadku braku dostępności do lekarza uprawnionego do przeprowadzania badania wstępnego lub kontrolnego, badanie takie może przeprowadzić i wydać odpowiednie orzeczenie lekarskie inny lekarz. Orzeczenie lekarskie wydane przez innego lekarza traci moc po upływie 180 dni od dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego, w przypadku gdy nie zostanie ogłoszony stan epidemii, albo od dnia odwołania epidemii. Lekarz ten może przeprowadzić badanie i wydać orzeczenie lekarskie w trybie określonym w art. 2 ust. 4 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Do orzeczenia lekarskiego stosuje się odpowiednio art. 2 pkt 6 ustawy z dnia 28 kwietnia 2011 r. o systemie informacji w ochronie zdrowia (Dz.U. z 2020 r. poz. 702, z późn. zm.). Orzeczenie lekarskie wydane przez innego lekarza włącza się do akt osobowych pracownika (art. 12a ust. 3 ustawy o COVID-19).

W trakcie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii:

• w stosunku do osoby zatrudnianej na stanowisko pracy inne niż administracyjno-biurowe okresy, o których mowa w art. 229 § 1¹ pkt 1 i 2 k.p., zostają wydłużone do 180 dni,
• wstępnym badaniom lekarskim nie podlegają osoby zatrudniane na stanowisko administracyjno-biurowe, jeżeli posiadają aktualne orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na badania lekarskie i pracodawca stwierdzi, że warunki te odpowiadają warunkom występującym na danym stanowisku pracy.

Badania lekarskie oraz psychologiczne przewidziane w przepisach o promocji zatrudnienia

Zgodnie z art. 2 ust. 3 ustawy z dnia 20.04.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2020 r. poz. 1409), koszty badań lekarskich lub psychologicznych mających na celu:

• stwierdzenie zdolności bezrobotnego do wykonywania pracy, uczestnictwa w szkoleniu lub przygotowaniu zawodowym dorosłych, odbywania stażu, wykonywania prac społecznie użytecznych,
• określenie szczególnych predyspozycji psychofizycznych wymaganych do wykonywania zawodu

–   przeprowadzanych na wniosek powiatowego urzędu pracy, są finansowane z Funduszu Pracy.

Maciej Ofierski