Na stronie Ministerstwa Edukacji Narodowej dostępny jest projekt rozporządzenia w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19.

Interwencja MEN

Rozporządzenie to stanowi wykonanie przepisu art. 30c Prawa oświatowego, zgodnie z którym w przypadku zawieszenia zajęć minister właściwy do spraw oświaty i wychowania, w drodze rozporządzenia, może wyłączyć stosowanie niektórych przepisów Prawa oświatowego, ustawy o systemie oświaty oraz ustawy o finansowaniu zadań oświatowych w odniesieniu do wszystkich lub niektórych jednostek systemu oświaty, o których mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 30b, w szczególności w zakresie przeprowadzania postępowania rekrutacyjnego, oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów, przeprowadzania egzaminów, organizacji roku szkolnego i organizacji pracy tych jednostek, a także wprowadzić w tym zakresie odrębne unormowania, tak aby zapewnić prawidłową realizację celów i zadań tych jednostek.

Nowe obowiązki dla dyrektorów szkół

Nowe rozporządzenie ma zacząć obowiązywać od 25.03.2020 r. (od tej środy) i zgodnie z uzasadnieniem do tego aktu wobec wzrastającej liczby zachorowań wywołanych rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 Minister Edukacji Narodowej zdecydował o podjęciu działań profilaktycznych, zapobiegających rozprzestrzenianiu się wirusa wśród dzieci i młodzieży.

MEN interweniuje i zauważa, że wobec braku możliwości określenia do jakiego momentu konieczne będzie utrzymanie ograniczeń w funkcjonowaniu szkół i placówek niezbędne jest przygotowanie rozwiązań umożliwiających szkołom i placówkom pracę w zmienionych warunkach kształcenia, z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość. Warto jednak zwrócić tu uwagę na te rozwiązania, bowiem praktycznie wszystkie obowiązki w zakresie przygotowania zasad kształcenia na odległość zostały przerzucone na dyrektora szkoły. Zgodnie z § 1 projektu dyrektora zobowiązano do:

• przekazania uczniom, rodzicom i nauczycielom informacji o sposobie i trybie realizacji zadań szkoły/placówki w okresie czasowego ograniczenia jej funkcjonowania,
• koordynowania współpracy nauczycieli z uczniami lub rodzicami,
• ustalenia, we współpracy z nauczycielami, tygodniowego zakresu treści nauczania do zrealizowania w poszczególnych oddziałach klas (semestrów) oraz na zajęciach realizowanych w formach pozaszkolnych,
• ustalenia, we współpracy z nauczycielami, sposobu monitorowania postępów uczniów oraz sposobu weryfikacji wiedzy i umiejętności uczniów, w tym również informowania uczniów lub rodziców o postępach ucznia w nauce, a także uzyskanych przez niego ocenach;
• ustalenia warunków i sposobu przeprowadzania egzaminu klasyfikacyjnego, egzaminu poprawkowego, egzaminu semestralnego i sprawdzianu wiadomości i umiejętności oraz warunków i sposobu ustalania rocznej oceny klasyfikacyjnej zachowania w przypadku wniesienia zastrzeżenia do trybu ustalenia tej oceny, o których mowa w rozdziale 3a ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, a także warunków i sposobu zaliczania zajęć realizowanych w formach pozaszkolnych;
• ustalenia warunków, sposobu i terminu przeprowadzania egzaminów dyplomowych w szkołach artystycznych, w których przeprowadzane są te egzaminy,
• ustalenia sposobu dokumentowania realizacji zadań jednostki systemu oświaty;
• wskazania, we współpracy z nauczycielami, źródeł i materiałów niezbędnych do realizacji zajęć, w tym materiałów w postaci elektronicznej, z których uczniowie lub rodzice mogą korzystać;
• zapewnienia każdemu uczniowi lub rodzicom możliwość konsultacji z nauczycielem prowadzącym zajęcia oraz przekazania im informacji o formie i terminach tych konsultacji;
• ustalenia z nauczycielami potrzeby modyfikacji odpowiednio zestawu programów wychowania przedszkolnego i szkolnego zestawu programów nauczania.

Dyrektor szkoły organizujący pracę zdalną uczniów musi uwzględnić zasady bezpiecznego i higienicznego korzystania przez uczniów z urządzeń umożliwiających komunikację elektroniczną. Dzienny rozkład zajęć uczniów oraz dobór narzędzi pracy zdalnej powinny uwzględniać możliwości psychofizyczne ucznia, jego wiek i etap edukacyjny oraz zalecenia medyczne odnoszące się do czasu korzystania z urządzeń umożliwiających pracę zdalną. W szczególności uwzględnić należy:

• równomierne obciążenie uczniów w poszczególnych dniach tygodnia,
• zróżnicowanie zajęć w każdym dniu,
• możliwości psychofizyczne uczniów podejmowania intensywnego wysiłku umysłowego w ciągu dnia,
• łączenie przemienne kształcenia z użyciem monitorów ekranowych i bez ich użycia,
• ograniczenia wynikające ze specyfiki zajęć.

Zajęcia z zakresu kształcenia zawodowego będą prowadzone w sposób zdalny przede wszystkim w zakresie teoretycznych przedmiotów zawodowych, a w ograniczonym stopniu również w zakresie zajęć praktycznych – wyłącznie wtedy, gdy z programu nauczania danego zawodu wynika możliwość realizacji wybranych efektów kształcenia z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość.

Ponadto szkoły te mogą zmodyfikować program nauczania zawodu w taki sposób, że część kształcenia niemożliwa do realizacji z wykorzystaniem tych metod i technik może być zrealizowana w klasach (semestrach) programowo wyższych w następnych latach szkolnych, a część kształcenia przewidzianego do realizacji w klasach (semestrach) programowo wyższych, może być zrealizowana w roku szkolnym 2019/2020 z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość.

Praktyki zawodowe realizowane przez uczniów technikum i szkoły policealnej zaplanowane w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty, powinny zostać zrealizowane do końca roku szkolnego 2019/2020.

W przypadku uczniów branżowych szkół I stopnia będących młodocianymi pracownikami, zajęcia praktyczne mogą być, w uzgodnieniu z pracodawcą, zrealizowane do końca bieżącego roku szkolnego lub w klasach programowo wyższych. Obecnie uczniowie mogą realizować z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość zajęcia z zakresu kształcenia zawodowego teoretycznego lub z zakresu kształcenia ogólnego przewidziane do realizacji w tej samej klasie lub w klasach programowo wyższych.

W związku z czasowym ograniczeniem funkcjonowania jednostek systemu oświaty, pracodawcom, którzy zawarli z uczniami umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego, okres czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty, w którym uczniowie ci nie uczęszczali na zajęcia praktyczne, wlicza się do okresu, za który przysługuje dofinansowanie, o którym mowa w art. 122 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe.

Wszystkie formy kształcenia ustawicznego w formach pozaszkolnych, w tym również zajęcia realizowane dotychczas w formie turnusu dokształcania teoretycznego młodocianych pracowników, mogą być realizowane z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość, z tym że kształcenie praktyczne niemożliwe do zrealizowania w ten sposób, uzupełnia się po zakończeniu czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty.

Rozporządzenie nie zawiera zatem żadnych praktycznych wytycznych dla dyrektora, umożliwiających mu zorganizowanie zajęć w warunkach pracy zdalnej. Trudno sobie w chwili obecnej wyobrazić, jak takie zajęcia mają zostać zorganizowane skoro nie istnieje powszechny obowiązek korzystania z łączności internetowej przez rodziców i uczniów, nie ma również żadnych podstaw do tego, aby taki obowiązek na rodziców i uczniów nałożyć. Wszelkie obowiązki na obywateli mogą być nakładane wyłącznie aktami o randze ustawowej, tymczasem dyrektor może wydawać w opisywanych sprawach jedynie zarządzenia, które co do zasady nie mogą zawierać norm ogólnych wiążących rodziców w sposób wykraczający poza regulacje ustawowe. Z tej perspektywy rozwiązania zaproponowane przez MEN należy zatem ocenić negatywnie.

Dodać natomiast należy, że przepisy § 7 projektu rozporządzenia określają zasady rozliczania czasu pracy nauczycieli przeznaczonego na realizowanie zajęć z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość lub innego sposobu kształcenia. Zajęcia te będą realizowane przez nauczycieli w ramach obowiązującego ich dotychczas tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, prowadzonych bezpośrednio z uczniami albo na ich rzecz. Po przekroczeniu tego wymiaru zajęcia te będą mogły być realizowane w ramach godzin ponadwymiarowych. Zasady zaliczania do wymiaru godzin poszczególnych zajęć realizowanych z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość lub innego sposobu kształcenia określa dyrektor jednostki systemu oświaty.

W projekcie rozporządzenia określając warunki organizowania zajęć z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość uwzględniono kształcenie specjalne, zajęcia rewalidacyjno-wychowawcze i wczesne wspomaganie rozwoju dziecka.

W realizacji zajęć z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość nauczyciele i specjaliści uwzględniają specjalne potrzeby edukacyjne uczniów, dostosowują sposoby i metody pracy do potrzeb i możliwości uczniów, w tym wynikające z indywidualnych programów edukacyjno-terapeutycznych uczniów objętych kształceniem specjalnym.

W przypadku niepełnosprawności intelektualnej w stopniu umiarkowanym lub znacznym oraz niepełnosprawności intelektualnej w stopniu głębokim, nauczyciele przygotują dla rodziców informację o dostępnych materiałach i możliwych formach ich realizacji. Podobnie w przypadku dziecka objętego zajęciami wczesnego wspomagania rozwoju.

Uzasadnienie do rozporządzenia wskazuje również, że aby wesprzeć realizację zajęć z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość, w rozporządzeniu proponuje się również wprowadzenie przepisu (§ 8) uprawniającego ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania do udostępnienia szkołom i placówkom narzędzia informatycznego (obecnie znajdującego się pod adresem epodreczniki.pl). Zgodnie z projektowanymi przepisami minister właściwy do spraw oświaty i wychowania będzie mógł zlecić realizację tego zadania lub jego części jednostce organizacyjnej jemu podległej albo przez niego nadzorowanej.

Narzędzie informatyczne oraz zamieszczone na nim elektroniczne materiały edukacyjne są publiczne, a korzystanie z nich jest powszechne i bezpłatne dla szkół, placówek, uczniów, nauczycieli i rodziców.

Projekt rozporządzenia zakłada, że dyrektor szkoły lub placówki, który zdecyduje się na wykorzystanie narzędzia informatycznego w celu zorganizowania procesu dydaktycznego w szkole lub placówce będzie miał możliwość utworzenia kont dla uczniów i nauczycieli szkoły lub placówki, w tym celu będzie mógł przetwarzać dane ucznia i nauczycieli szkoły lub placówki. W celu usprawnienia i uporządkowania korzystania z narzędzia informatycznego w procesie przetwarzania danych dyrektor szkoły lub placówki będzie mógł skorzystać z Systemu Informacji Oświatowej.

Projekt rozporządzenia zawiera również zasady szczególne dotyczące zasad udzielania dotacji dla szkół niesamorządowych. Zgodnie z przepisami art. 26 ust. 2 i art. 41 ust. 2 ustawy z dnia 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych (Dz. U. z 2020 r. poz. 17, z późn. zm.), udzielenie dotacji niepublicznym szkołom dla dorosłych, szkołom policealnym oraz niepublicznym szkołom artystycznym o uprawnieniach publicznych szkół artystycznych realizującym wyłącznie kształcenie artystyczne, jest uzależnione od obecności uczniów na obowiązkowych zajęciach edukacyjnych w danym miesiącu. Przepisy § 10 zawieszają stosowanie przepisów określających powyższe zasady. Niepubliczne szkoły dla dorosłych, szkoły policealne oraz ww. niepubliczne szkoły artystyczne już za miesiąc marzec otrzymają dotację niezależnie od uzyskania przez ich uczniów 50% frekwencji na obowiązkowych zajęciach edukacyjnych i poświadczenia jej na listach obecności własnoręcznym podpisem.

Wyłączono również stosowanie przepisów dotyczących przeprowadzania egzaminu klasyfikacyjnego, egzaminu poprawkowego, egzaminu semestralnego i sprawdzianu wiadomości i umiejętności oraz warunków i sposobu ustalania rocznej oceny klasyfikacyjnej zachowania w przypadku wniesienia zastrzeżenia do trybu ustalenia tej oceny, zawarte w rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 3 sierpnia 2017 r. w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych (Dz. U. poz. 1534), rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 22 lutego 2019 r. w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych (Dz. U. poz. 373), rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 10 czerwca 2015 r. w sprawie szczegółowych warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy w szkołach publicznych (Dz. U. poz. 843, z późn.zm.), a także rozporządzeniu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 24 sierpnia 2015 r. w sprawie szczegółowych warunków i sposobu oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów w publicznych szkołach artystycznych (Dz. U. poz. 1258 z późn. zm.) i rozporządzeniu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 28 sierpnia 2019 r. w sprawie oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów w publicznych szkołach artystycznych (Dz. U. poz.1674).

Do kompetencji dyrektora szkoły będzie należało ustalenie warunków i sposobu w jaki – w zależności od posiadanych możliwości – zostaną zrealizowane te zadania.

Michał Łyszczarz – specjalista prawa oświatowego

Podstawa prawna:

1. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dn. 20.03.2020 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 – Dz.U. 2020 poz. 492.
2. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dn. 20.03.2020 r. w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 – Dz.U. 2020 poz. 493.
3. Ustawa z dn. 14.12.2016 r. Prawo oświatowe – Dz.U. z 2019 r. poz. 1148 z późn. zm.

Źródło: men.gov.pl

oprac. \m/ \mos/