Od 1 stycznia 2024 r. wchodzą w życie przepisy, zgodnie z którymi osoba, która nie będzie podejmowała zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej ze względu na potrzebę udzielenia wsparcia osobie pobierającej świadczenie wspierające (zwana dalej „osobą sprawującą opiekę”), będzie mogła złożyć wniosek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) i zgłosić siebie z tego tytułu do ubezpieczeń:

• emerytalnego i rentowych oraz,
• zdrowotnego.

Warunki, jakie należy spełnić, aby zostać zgłoszonym do ubezpieczeń

Do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych oraz ubezpieczenia zdrowotnego może zostać zgłoszona osoba, która:

• nie podejmuje zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej ze względu na potrzebę udzielenia wsparcia osobie pobierającej świadczenie wspierające,
• wspólnie mieszka i gospodaruje z osobą pobierającą świadczenie wspierające,
• nie jest objęta obowiązkiem ubezpieczeń emerytalnego i rentowych z innego tytułu oraz nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty (w tym w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego [KRUS]) – są to okoliczności wyłączające możliwość zgłoszenia do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych,
• nie jest zgłoszona do obowiązkowego ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu (w tym w KRUS) – jest to okoliczność wyłączająca możliwość zgłoszenia do ubezpieczenia zdrowotnego,
• złożyła wniosek o zgłoszenie jej do tych ubezpieczeń.

Ważne!
Zgłoszenie do ubezpieczeń przysługuje jednocześnie tylko jednej osobie sprawującej opiekę nad osobą pobierającą świadczenie wspierające. W przypadku gdy dana osoba sprawuje opiekę nad więcej niż jedną osobą pobierającą świadczenie wspierające, prawo do ubezpieczeń przysługuje jej tylko w odniesieniu do opieki nad jedną osobą.

Wniosek o zgłoszenie do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych oraz ubezpieczenia zdrowotnego

Aby osoba sprawująca opiekę została zgłoszona do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych oraz ubezpieczenia zdrowotnego, powinna złożyć wniosek USW-1 „Wniosek o zgłoszenie do ubezpieczeń emerytalnego i rentowych oraz ubezpieczenia zdrowotnego”. Jest on dostępny wyłącznie w postaci elektronicznej. O zgłoszeniu lub o przyczynie uniemożliwiającej zgłoszenie osoba sprawująca opiekę zostanie poinformowana na Platformie Usług Elektronicznych (PUE) ZUS.

Okres objęcia ubezpieczeniami

Objęcie ubezpieczeniami z tytułu sprawowania opieki następuje na okres:

• od dnia, który został wskazany we wniosku o zgłoszenie do ubezpieczeń jako dzień rozpoczęcia sprawowania opieki nad osobą pobierającą świadczenie (nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został złożony, i nie wcześniej niż od dnia, od którego przysługuje prawo do świadczenia wspierającego osoby, nad którą sprawowana jest opieka),
• do dnia wskazanego w tym wniosku jako dzień zakończenia sprawowania opieki nad taką osobą (nie później niż do dnia, w którym prawo do świadczenia wspierającego ustało).

Jeśli osoba sprawująca opiekę będzie chciała zmienić okres, w którym sprawuje opiekę, powinna złożyć wniosek USW-3 „Wniosek o zmianę daty sprawowania opieki nad osobą pobierającą świadczenie wspierające”. Jest on dostępny wyłącznie w postaci elektronicznej.

Podstawa wymiaru składek

Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz na ubezpieczenie zdrowotne będą naliczane i opłacane przez ZUS od kwoty odpowiadającej wysokości pobieranego świadczenia wspierającego przez osobę, nad którą sprawowana jest opieka. Składki te są finansowane z budżetu państwa.

Zakończenie sprawowania opieki

W przypadku gdy osoba sprawująca opiekę przestanie spełniać warunki do zgłoszenia do ubezpieczeń, w tym przestanie sprawować opiekę (jeśli dzień zakończenia opieki nie został wskazany na wniosku o zgłoszenie do ubezpieczeń), musi ona poinformować ZUS o tych okolicznościach na formularzu USW-4 „Informacja o zaprzestaniu spełniania warunków do zgłoszenia do ubezpieczeń”. Jest on dostępny wyłącznie w postaci elektronicznej.

Zgłoszenie członka rodziny do ubezpieczenia zdrowotnego

Osoba, która zostanie zgłoszona do ubezpieczenia zdrowotnego z tytułu sprawowania opieki nad osobą pobierającą świadczenie wspierające, będzie mogła zgłosić do tego ubezpieczenia także członków swojej rodziny. Służy do tego formularz USW-5 „Wniosek o zgłoszenie członka rodziny do ubezpieczenia zdrowotnego”. Jest on dostępny wyłącznie w postaci elektronicznej.

ZUS sporządzi zgłoszenie członka rodziny do ubezpieczenia zdrowotnego, jeśli:

• zgłaszany członek rodziny nie będzie zgłoszony do ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu do ubezpieczeń (np. z tytułu umowy zlecenia),
• zgłaszany członek rodziny nie będzie już zgłoszony do ubezpieczenia zdrowotnego jako członek rodziny przez inną osobę.

Jeśli osoba sprawująca opiekę będzie chciała zmienić lub skorygować dane członka rodziny, może to zrobić na formularzu USW-6 „Wniosek o zmianę/korektę danych członka rodziny zgłoszonego do ubezpieczenia zdrowotnego”. Jest on dostępny wyłącznie w postaci elektronicznej.

Wyrejestrowanie członka rodziny z ubezpieczenia zdrowotnego

Osoba sprawująca opiekę, która zgłosiła członka rodziny do ubezpieczenia zdrowotnego, ma obowiązek go wyrejestrować, jeśli przestanie on spełniać warunki do zgłoszenia jako członek rodziny. W szczególności dotyczy to sytuacji gdy:

• członek rodziny zostanie zgłoszony do tego ubezpieczenia z innego tytułu (m.in. zawarł umowę o pracę lub umowę zlecenia, podjął działalność gospodarczą albo zarejestrował się w urzędzie pracy jako osoba bezrobotna),
• dziecko po ukończeniu 18 lat zakończy naukę w szkole, na uczelni lub w szkole doktorskiej, a nie ma orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności lub równoważnego,
• dziecko skończyło 26 lat, chyba że ma orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności lub równoważne.

Służy do tego formularz USW-7 „Wniosek o wyrejestrowanie członka rodziny z ubezpieczenia zdrowotnego”. Jest on dostępny wyłącznie w postaci elektronicznej.

Podstawa prawna

• Ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2023 r. poz. 1230, z późn. zm.).
• Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 2561, z późn. zm.).

ZUS