W art. 53 ustawy z dnia 20.04.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2021 r. poz. 1100), zwanej dalej „ustawą o promocji zatrudnienia”, uregulowano ogólne zasady odbywania stażu w miejscu pracy przez skierowanych bezrobotnych.

W rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 34 wymienionej ustawy staż oznacza nabywanie przez bezrobotnego umiejętności praktycznych do świadczenia pracy przez wykonywanie zadań w miejscu pracy bez nawiązania stosunku pracy z pracodawcą.

Na gruncie przepisów wykonawczych właściwym aktem prawnym obowiązującym w tym zakresie jest rozp. MPiPS z dnia 20.08.2009 r. w sprawie szczegółowych warunków odbywania stażu przez bezrobotnych (Dz.U. Nr 142, poz. 1160).

Bezrobotni uprawnieni do odbywania stażu oraz podmioty organizujące staż i maksymalny okres trwania stażu

W art. 53 ustawy z dnia 20.04.2004 r. o promocji zatrudnienia
i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2021 r. poz. 1100), zwanej dalej „ustawą o promocji zatrudnienia”, uregulowano ogólne zasady odbywania stażu w miejscu pracy przez skierowanych bezrobotnych.

W rozumieniu art. 2 ust. 1 pkt 34 wymienionej ustawy staż oznacza nabywanie przez bezrobotnego umiejętności praktycznych do świadczenia pracy przez wykonywanie zadań w miejscu pracy bez nawiązania stosunku pracy z pracodawcą.

Na gruncie przepisów wykonawczych właściwym aktem prawnym obowiązującym w tym zakresie jest rozp. MPiPS z dnia 20.08.2009 r. w sprawie szczegółowych warunków odbywania stażu przez bezrobotnych (Dz.U. Nr 142, poz. 1160).

Wniosek o zawarcie umowy o zorganizowanie stażu

Zgodnie z § 1 ust. 1 rozp. MPiPS z dnia 20.08.2009 r. w sprawie szczegółowych warunków odbywania stażu przez bezrobotnych (Dz.U. Nr 142, poz. 1160), uprawniony podmiot, zwany dalej „organizatorem”, zamierzający zorganizować staż dla bezrobotnych, składa do starosty wniosek o zorganizowanie stażu, zawierający:

1)  dane organizatora: firmę lub imię i nazwisko, siedzibę i miejsce prowadzenia działalności oraz imię i nazwisko osoby upoważnionej do reprezentowania organizatora,

2)  liczbę pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy,

3)  liczbę przewidywanych miejsc pracy, na których bezrobotni będą odbywać staż,

4)  imię i nazwisko oraz stanowisko opiekuna bezrobotnego odbywającego staż,

5)  proponowany okres odbywania stażu, nie krótszy niż 3 miesiące,

6)  opis zadań, jakie będą wykonywane podczas stażu przez bezrobotnego, w tym nazwę zawodu lub specjalności, zgodnie z klasyfikacją zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy, nazwę komórki organizacyjnej i stanowiska pracy oraz zakres zadań zawodowych,

7)  wymagania dotyczące predyspozycji psychofizycznych i zdrowotnych, poziomu wykształcenia oraz minimalnych kwalifikacji niezbędnych do podjęcia stażu przez bezrobotnego na danym stanowisku pracy.

Organizator może we wniosku wskazać także imię i nazwisko bezrobotnego, którego przyjmuje na staż.

Stosownie do treści § 2 ust. 1 cyt. rozp., u organizatora stażu, który:

• jest pracodawcą – staż mogą odbywać jednocześnie bezrobotni
  w liczbie nieprzekraczającej liczby pracowników zatrudnionych
  u organizatora w dniu składania wniosku w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy,
• nie jest pracodawcą – staż może odbywać jednocześnie jeden bezrobotny.

 

Bezrobotny nie może odbywać ponownie stażu u tego samego organizatora na tym samym stanowisku pracy, na którym wcześniej odbywał staż, przygotowanie zawodowe w miejscu pracy lub przygotowanie zawodowe dorosłych.

Starosta przed skierowaniem bezrobotnego do odbycia stażu może zobowiązać go do poddania się badaniom lekarskim (finansowanym z FP), o których mowa w art. 2 ust. 3 ustawy o promocji zatrudnienia, mającym na celu stwierdzenie zdolności bezrobotnego do odbywania stażu.

Starosta w terminie miesiąca od dnia otrzymania wniosku organizatora informuje go pisemnie o sposobie rozpatrzenia wniosku.

Umowa o zorganizowanie stażu

Staż odbywa się na podstawie umowy zawartej przez starostę
z organizatorem. Jak wynika z brzmienia § 5 ust. 1 cyt. rozp., umowa taka powinna określać w szczególności:

• firmę lub imię i nazwisko organizatora,
• imię i nazwisko osoby upoważnionej do reprezentowania organizatora,
• siedzibę organizatora,
• miejsce odbywania stażu,
• dane bezrobotnego odbywającego staż: imię i nazwisko, datę urodzenia, adres,
• imię i nazwisko oraz zajmowane stanowisko opiekuna bezrobotnego odbywającego staż,
• datę rozpoczęcia i zakończenia stażu,
• program stażu,
• zobowiązanie organizatora do zapewnienia należytej realizacji stażu zgodnie z ustalonym programem.

Obowiązek zawarcia powyżej wskazanej umowy nie dotyczy orga-nizowania stażu w PUP i starostwach powiatowych, z tym że jednostki te sporządzają program stażu i realizują staż zgodnie z przyjętym programem.

Program stażu

Zgodnie z art. 53 ust. 4 ustawy o promocji zatrudnienia, staż odbywa się według programu określonego w umowie o zorganizowanie stażu. Przy ustalaniu programu powinny być uwzględnione predyspozycje psychofizyczne i zdrowotne, poziom wykształcenia oraz dotychczasowe kwalifikacje zawodowe bezrobotnego. Program powinien określać:

• nazwę zawodu lub specjalności, której program dotyczy,
• zakres zadań wykonywanych przez bezrobotnego,
• rodzaj uzyskiwanych kwalifikacji lub umiejętności zawodowych,
• sposób potwierdzania nabytych kwalifikacji lub umiejętności zawodowych,
• opiekuna osoby objętej programem stażu.

Obowiązki organizatora stażu wobec bezrobotnego

Zakres obowiązków organizatora stażu w stosunku do skierowanego bezrobotnego uregulowano w § 6 ust. 1 cyt. rozp.; stosownie do brzmienia tego przepisu, organizator stażu:

• zapoznaje bezrobotnego z programem stażu,
• zapoznaje bezrobotnego z jego obowiązkami oraz uprawnieniami,
• zapewnia bezrobotnemu bezpieczne i higieniczne warunki odbywania stażu na zasadach przewidzianych dla pracowników,
• zapewnia bezrobotnemu profilaktyczną ochronę zdrowia w zakresie przewidzianym dla pracowników,
• szkoli bezrobotnego na zasadach przewidzianych dla pracowników
  w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów przeciwpożarowych oraz zapoznaje go z obowiązującym regulaminem pracy,
• przydziela bezrobotnemu, na zasadach przewidzianych dla pracowników, odzież i obuwie robocze, środki ochrony indywidualnej oraz niezbędne środki higieny osobistej,
• zapewnia bezrobotnemu, na zasadach przewidzianych dla pracowników, bezpłatne posiłki i napoje profilaktyczne,
• niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 7 dni, informuje starostę o przypadkach przerwania odbywania stażu, o każdym dniu nieusprawiedliwionej nieobecności bezrobotnego oraz o innych zdarzeniach istotnych dla realizacji programu,
• niezwłocznie, nie później jednak niż w terminie 7 dni, po zakończeniu realizacji programu stażu wydaje bezrobotnemu opinię, o której mowa w art. 53 ust. 5 ustawy,
• dostarcza staroście w terminie 5 dni po zakończeniu każdego miesiąca stażu listę obecności podpisywaną przez bezrobotnego.

Obowiązki bezrobotnego skierowanego do odbycia stażu

Jak wynika z treści § 6 ust. 2 cyt. rozp., bezrobotny skierowany do odbycia stażu:

1)  przestrzega ustalonego przez organizatora rozkładu czasu pracy,

2)  sumiennie i starannie wykonuje zadania objęte programem stażu oraz stosuje się do poleceń organizatora i opiekuna, o ile nie są one sprzeczne z prawem,

3)  przestrzega przepisów i zasad obowiązujących u organizatora,
w szczególności regulaminu pracy, tajemnicy służbowej, zasad bezpieczeństwa i higieny pracy oraz przepisów przeciwpożarowych,

4)  sporządza sprawozdanie z przebiegu stażu zawierające informacje o wykonywanych zadaniach oraz uzyskanych kwalifikacjach lub umiejętnościach zawodowych.

Opiekun bezrobotnego odbywającego staż udziela bezrobotnemu wskazówek i pomocy w wypełnianiu powierzonych zadań oraz poświadcza własnym podpisem prawdziwość informacji zawartych w sprawozdaniu, o którym mowa powyżej w pkt 4.

Opiekun bezrobotnego odbywającego staż może jednocześnie sprawować opiekę nad nie więcej niż 3 osobami bezrobotnymi realizującymi staż.

Czas pracy stażysty oraz zasady udzielania dni wolnych

Czas pracy bezrobotnego odbywającego staż nie może przekroczyć 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo, a bezrobotnego będącego osobą niepełnosprawną zaliczoną do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności – 7 godzin na dobę oraz 35 godzin w tygodniu.

Bezrobotny nie może odbywać stażu w niedziele i święta, w porze nocnej, w systemie pracy zmianowej ani w godzinach nadliczbowych (§ 7 ust. 2 cyt. rozp.).

Na zasadzie wyjątku starosta może wyrazić zgodę na realizację stażu w okolicznościach przewidzianych w § 7 ust. 2 cyt. rozp., o ile charakter pracy w danym zawodzie wymaga takiego rozkładu czasu pracy.

Bezrobotnemu stażyście przysługuje prawo do okresów odpoczynku na zasadach przewidzianych dla pracowników (por. art. 132–134 k.p.).

Na wniosek bezrobotnego odbywającego staż pracodawca jest obowiązany do udzielenia dni wolnych w wymiarze 2 dni za każde 30 dni kalendarzowych odbywania stażu. Za dni wolne przysługuje stypendium. Ponadto za ostatni miesiąc odbywania stażu pracodawca jest obowiązany udzielić dni wolnych przed upływem terminu zakończenia stażu (art. 53 ust. 7a ustawy o promocji zatrudnienia).

Na wniosek bezrobotnego odbywającego staż pracodawca jest obowiązany do udzielenia dni wolnych w wymiarze 2 dni za każde 30 dni kalendarzowych odbywania stażu. Za dni wolne przysługuje stypendium. Ponadto za ostatni miesiąc odbywania stażu pracodawca jest obowiązany udzielić dni wolnych przed upływem terminu zakończenia stażu (art. 53 ust. 7a ustawy o promocji zatrudnienia).

Prawo stażysty do równego traktowania na zasadach przewidzianych dla pracowników

Bezrobotnemu odbywającemu staż przysługuje prawo do równego traktowania na zasadach przewidzianych w art. 18^3a–18^3e k.p.

Stypendium przysługujące bezrobotnemu w okresie odbywania stażu

Bezrobotny w okresie realizacji stażu ma prawo do stypendium wypłacanego przez starostę.

Bezrobotnemu w okresie odbywania stażu przysługuje stypendium w wysokości 120% kwoty zasiłku dla bezrobotnych w podwyższonej kwocie (czyli należnego w okresie pierwszych 90 dni posiadania prawa do tego świadczenia). Od dnia 01.06.2021 r. wysokość zasiłku dla bezrobotnych w podwyższonej kwocie wynosi 1240,80 zł (art. 72 ust. 1 pkt 1 ustawy o promocji zatrudnienia).

Bezrobotny, który z własnej winy nie ukończył stażu, jest obowiązany do zwrotu kosztów stażu, z wyjątkiem sytuacji, gdy powodem nieukończenia stażu było podjęcie zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej.

Ponadto bezrobotny zachowuje prawo do stypendium za okres udokumentowanej niezdolności do pracy, przypadający w czasie odbywania stażu, za który na podstawie odrębnych przepisów pracownicy zachowują prawo do wynagrodzenia bądź przysługują im zasiłki z ubezpieczenia społecznego w razie choroby lub macierzyństwa. Bezrobotni, z wyjątkiem odbywających leczenie w zamkniętych ośrodkach odwykowych, są zobowiązani do przedstawienia zaświadczeń o niezdolności do pracy wskutek choroby na druku określonym odrębnymi przepisami. Nieprzedstawienie zaświadczenia w wymaganej formie skutkuje pozbawieniem statusu bezrobotnego z pierwszym dniem niezdolności do pracy.

Postępowanie dotyczące wypłaty stypendium określono w rozp. MPiPS z dn. 18.08.2009 r. w sprawie szczegółowego trybu przyznawania zasiłku dla bezrobotnych, stypendium i dodatku aktywizacyjnego (Dz.U. z 2014 r. poz. 1189). Zgodnie z § 3 ust. 1 wymienionego rozp., stypendium za okres stażu nie przysługuje za dni nieobecności na stażu, z tym że bezrobotny zachowuje prawo do stypendium w przypadku gdy nieobecność zostanie usprawiedliwiona obowiązkiem stawiennictwa przed sądem lub organem administracji publicznej.

Z kolei bezrobotnemu uprawnionemu do stypendium – w przypadku czasowej niezdolności do pracy z powodu choroby lub pobytu w stacjonarnym ZOZ albo konieczności osobistego sprawowania opieki nad członkiem rodziny w okolicznościach, o których mowa w ustawie z dnia 25.06.1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz.U. z 2020 r. poz. 870), PUP wypłaca stypendium po przedstawieniu odpowiedniego zaświadczenia lekarskiego. Bezrobotny zawiadamia PUP o niezdolności do pracy w terminie 2 dni od dnia wystawienia zaświadczenia lekarskiego, oraz dostarcza to zaświadczenie w terminie 7 dni od dnia jego wystawienia.

W uzasadnionych przypadkach starosta może wyrazić zgodę na dostarczenie zaświadczenia z przekroczeniem 7-dniowego terminu.

Stypendium za okres odbywania stażu – za niepełny miesiąc – ustala się, dzieląc kwotę stypendium przez 30 i mnożąc przez liczbę dni kalendarzowych przypadających w okresie, za który świadczenie przysługuje.

Okoliczności uzasadniające przerwanie stażu

Starosta na wniosek bezrobotnego odbywającego staż lub z urzędu może rozwiązać z organizatorem umowę o odbycie stażu w przypadku niezrealizowania przez organizatora programu stażu lub niedotrzymania warunków jego odbywania, po wysłuchaniu organizatora stażu.

Ponadto starosta na wniosek organizatora lub z urzędu, po zasięgnięciu opinii organizatora i wysłuchaniu bezrobotnego, może pozbawić bezrobotnego możliwości kontynuowania stażu w przypadku:

• nieusprawiedliwionej nieobecności podczas więcej niż jednego dnia stażu,
• naruszenia podstawowych obowiązków określonych w regulaminie pracy, w szczególności stawienia się do odbycia stażu w stanie wskazującym na spożycie alkoholu, narkotyków lub środków psychotropowych lub spożywania w miejscu pracy alkoholu, narkotyków lub środków psychotropowych,
• usprawiedliwionej nieobecności uniemożliwiającej zrealizowanie programu stażu.

Obowiązki bezrobotnego oraz starosty związane z zakończeniem stażu

Bezrobotny w terminie 7 dni od dnia otrzymania od pracodawcy opinii zawierającej informacje o zadaniach realizowanych przez bezrobotnego i umiejętnościach praktycznych pozyskanych w trakcie stażu przedkłada tę opinię staroście oraz załącza sprawozdanie z przebiegu stażu (sporządzone przez bezrobotnego). Starosta po zapoznaniu się z treścią sprawozdania i wydaniu zaświadczenia o odbyciu stażu, zwraca bezrobotnemu opinię oraz wspomniane sprawozdanie wraz z kopią programu stażu.

Maciej Ofierski