Jej celem jest wskazanie, w jakim kierunku powinna rozwijać się oferta szkolnictwa branżowego. Na podstawie prognozy szkoły i organy prowadzące podejmują decyzje o uruchomieniu kształcenia w zawodach w kolejnym roku szkolnym, a te, które kształcą w zawodach szczególnie poszukiwanych na krajowym rynku pracy, otrzymują zwiększoną subwencję oświatową.
Prognoza jest podzielona na dwie części: krajową i wojewódzką. Określa ułożone alfabetycznie zapotrzebowanie na pracowników w poszczególnych zawodach, w części wojewódzkiej – zawody o istotnym lub umiarkowanym zapotrzebowaniu na wojewódzkim rynku pracy.
Kogo najczęściej poszukują pracodawcy?
Prognoza krajowa zawiera …
Automatyk, betoniarz-zbrojarz, cieśla, monter konstrukcji budowlanych, monter stolarki budowalnej, technik dekarstwa, technik programista, technik robotyk, technik spawalnictwa to wybrane zawody szkolnictwa branżowego, na które prognozowane jest szczególne zapotrzebowanie na krajowym rynku pracy.
Już po raz czwarty Minister Edukacji i Nauki ogłosił prognozę zapotrzebowania na pracowników w zawodach szkolnictwa branżowego na krajowym i wojewódzkim rynku pracy. Jej celem jest wskazanie, w jakim kierunku powinna rozwijać się oferta szkolnictwa branżowego.
Monter konstrukcji targowo-wystawienniczych, Technik obsługi przemysłu targowo-wystawienniczego, Technik montażu i automatyki stolarki budowlanej, Technik izolacji przemysłowych, Technik elektroautomatyk okrętowy i Technik przemysłu jachtowego to 6 nowych zawodów wprowadzonych do klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego. Minister Edukacji i Nauki podpisał rozporządzenie w tej sprawie. Wprowadzenie nowych zawodów to odpowiedź na potrzeby rynku pracy.
Odpowiedź na potrzeby rynku pracy
Z propozycją wprowadzenia nowych zawodów Monter konstrukcji targowo-wystawienniczych oraz Technik obsługi przemysłu targowo-wystawienniczego do ministra właściwego do spraw do spraw budownictwa, planowania i zagospodarowania przestrzennego oraz mieszkalnictwa wystąpiła Polska Izba Przemysłu Targowego, wskazując na niedobór pracowników w branży targowo-wystawienniczej. Kształcenie przyszłych fachowców i specjalistów w zakresie budowy konstrukcji stoisk targowo-wystawienniczych oraz scen widowiskowych będzie prowadzone na potrzeby firm zajmujących się techniczną obsługą targów, konferencji, a także koncertów oraz innych wydarzeń o charakterze artystycznym. W zawodzie montera kształcenie będzie odbywało się w branżowej szkole I stopnia, a w zawodzie technika – w technikum, a w przyszłości również w branżowej szkole II stopnia.
Niewystarczające dofinansowanie kosztów kształcenia ponoszonych przez pracodawców oraz niskie wynagrodzenia młodocianych pracowników – to zdaniem posłów czynniki, które hamują rozwój szkolnictwa zawodowego. Resort edukacji odpiera te zarzuty i twierdzi, że zainteresowanie młodzieży taką ścieżką edukacji wciąż rośnie, do czego przyczyniają się m.in. wprowadzone w ostatnim czasie zmiany systemowe.
Według danych MEiN w latach szkolnych 2020/2021 i 2021/2022, mimo pandemii, odnotowano wysoki odsetek absolwentów szkół podstawowych wybierających kształcenie zawodowe: ponad 55% w stosunku do około 45% w kształceniu ogólnym. Odsetek absolwentów wybierających branżową szkołę I stopnia to obecnie ponad 16%, podczas gdy kilka lat temu nie przekraczał 15%.
Od 2009 r. pracodawcy otrzymują …
Dnia 01.09.2021 r. weszły w życie cztery rozporządzenia wprowadzające zmiany programowe w zawodach szkolnictwa branżowego:
- rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dn. 13.08.2021 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie podstaw programowych kształcenia w zawodach szkolnictwa branżowego oraz dodatkowych umiejętności zawodowych w zakresie wybranych zawodów szkolnictwa branżowego (Dz.U. z 2021 r. poz. 1562) – będące konsekwencją zmian w klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego wprowadzonych rozp. MEiN z dn. 04.06.2021 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie ogólnych celów i zadań kształcenia w zawodach szkolnictwa branżowego oraz klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego (Dz.U. z 2021 r. poz. 1036);
- MEiN z dn. 28.05.2021 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie podstaw programowych kształcenia w zawodach szkolnictwa branżowego oraz dodatkowych umiejętności zawodowych w zakresie wybranych zawodów szkolnictwa branżowego (Dz.U. z 2021 r. poz. 1087) – będące konsekwencją zmian w klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego, wprowadzonych rozp. MEiN z dn. 27.01.2021 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie ogólnych celów i zadań kształcenia w zawodach szkolnictwa branżowego oraz klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego (Dz.U. z 2021 r. poz. 211).
Zmiany w klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego oraz w programach kształcenia zostały wprowadzone na wniosek ministrów właściwych dla danych zawodów.
Gazownictwo i spawalnictwo
Pierwsza ze wskazanych par rozporządzeń dotyczy przede wszystkim dwóch zawodów:
- technika gazownictwa oraz technika spawalnictwa.
Zmiana w zawodzie technik gazownictwa obejmuje zarówno symbole, jak i nazwy obu kwalifikacji wyodrębnionych w tym zawodzie. W celu dostosowania układu kwalifikacji do specyfiki zadań zawodowych wykonywanych przez pracowników budowy sieci i instalacji gazowych wyodrębnione zostały nowe kwalifikacje w zawodzie: BUD.28. „Organizacja i wykonywanie robót związanych z budową i eksploatacją sieci gazowych” oraz BUD.29. „Organizacja i wykonywanie robót związanych z budową i eksploatacją instalacji gazowych”. Uwzględniają one oddzielenie umiejętności związanych z budową i eksploatacją sieci gazowych od umiejętności związanych z budową i eksploatacją instalacji gazowych.
Zmiana w zakresie kształcenia w zawodzie technik spawalnictwa polega na dodaniu kolejnej „podbudowy” dla tego zawodu, którą jest kwalifikacja MEC.04. „Montaż systemów rurociągowych”, wyodrębniona w zawodzie monter systemów rurociągowych. Głównym adresatem tej zmiany są monterzy systemów rurociągowych, którzy należą do deficytowej grupy zawodowej na rynku pracy, co jednak nie przekłada się na zainteresowanie wyborem tej ścieżki kształcenia przez absolwentów szkół podstawowych. Uznano, że przyczyną braku zainteresowania nauką tego zawodu jest zamknięcie ścieżki kształcenia w systemie szkolnictwa branżowego po uzyskaniu kwalifikacji zawodowych w zawodzie monter systemów rurociągowych. Zmiana umożliwi absolwentom branżowych szkół I stopnia, którzy kształcili się w zawodzie monter systemów rurociągowych, kontynuowanie nauki w branżowej szkole II stopnia i uzyskanie dyplomu zawodowego w zawodzie technik spawalnictwa, tym bardziej że opisane w podstawach programowych efekty kształcenia dla obu zawodów, w szczególności dotyczące wykonywania prac związanych z procesem przygotowawczym rur, prefabrykacją elementów rurociągowych oraz montażem systemów rurociągowych w zakresie cięcia i spawania, wskazują na spójny profil zadań zawodowych w zakresie wiedzy i umiejętności.
W konsekwencji odpowiedniej modyfikacji uległa podstawa programowa kształcenia w zawodzie technik gazownictwa, a wraz z nią efekty kształcenia i kryteria ich weryfikacji określone dla obu ww. kwalifikacji. Określono nową, czwartą podstawę programową kształcenia w zawodzie technik spawalnictwa z wyodrębnionymi kwalifikacjami: MEC.04. „Montaż systemów rurociągowych” oraz MEC.10. „Organizacja i wykonywanie prac spawalniczych”, co umożliwi kształcenie w tym zawodzie również absolwentom branżowej szkoły I stopnia kształcącym się w zawodzie monter systemów rurociągowych. Zmianie uległa również dotychczasowa podstawa programowa kształcenia w zawodzie monter systemów rurociągowych w zakresie liczby godzin kształcenia.
Technik dekarstwa, technik stylista, technik robotyk i podolog
Druga ze wskazanych par rozporządzeń otworzyła drogę do uruchomienia – od roku szkolnego 2021/2022 – kształcenia w czterech nowych zawodach szkolnictwa branżowego:
- technik dekarstwa (branża budowlana) – w technikum i branżowej szkole II stopnia, na „podbudowie” zawodu dekarz;
- technik robotyk (branża elektroniczno-mechatroniczna) – w technikum;
- technik stylista (branża przemysłu mody) – w technikum i branżowej szkole II stopnia, na „podbudowie” zawodu krawiec;
- podolog (branża fryzjersko-kosmetyczna) – w dwuletniej szkole policealnej, w formie dziennej lub stacjonarnej.
Dla kwalifikacji wyodrębnionych w zawodach technik dekarstwa, technik robotyk i technik stylista możliwe jest także prowadzenie kwalifikacyjnych kursów zawodowych i kursów umiejętności zawodowych. Natomiast w zawodzie podolog kształcenie możliwe jest wyłącznie w szkole policealnej, bez możliwości prowadzenia kwalifikacyjnych kursów zawodowych lub kursów umiejętności zawodowych.
Opiekun medyczny
Od roku szkolnego 2021/2022 obowiązują też zmiany w kształceniu w zawodzie opiekun medyczny. Na wniosek ministra zdrowia w miejsce dotychczasowej kwalifikacji wyodrębnionej w tym zawodzie MED.03. „Świadczenie usług pielęgnacyjno-opiekuńczych osobie chorej i niesamodzielnej” wprowadzono kwalifikację MED.14. „Świadczenie usług medyczno-pielęgnacyjnych i opiekuńczych osobie chorej i niesamodzielnej”, wydłużono okres nauki z jednego roku do półtora roku oraz ustalono, że kształcenie w tym zawodzie jest możliwe tylko w szkole policealnej w formie dziennej lub stacjonarnej, bez możliwości prowadzenia kształcenia na kwalifikacyjnych kursach zawodowych lub kursach umiejętności zawodowych.
Małgorzata Tabaszewska – specjalistka prawa oświatowego
MEiN wydało rozporządzenie, które wprowadza do klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego cztery nowe specjalności. To odpowiedź na potrzeby rynku pracy.
Przepisy rozporządzenia MEiN z dn. 27.01.2021 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ogólnych celów i zadań kształcenia w zawodach szkolnictwa branżowego oraz klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego (Dz.U. z 2021 r. poz. 211) zaczną obowiązywać od roku szkolnego 2021/2022.
Nowe zawody
W branży budowlanej nowym zawodem będzie technik dekarstwa, o którego wprowadzenie wnioskowało Polskie Stowarzyszenie Dekarzy, wskazując, że obecnie ścieżka edukacyjna po zakończeniu kształcenia w zawodzie dekarz nie ma kontynuacji. Po tej zmianie możliwe będzie kształcenie w zawodzie technik dekarstwa w technikum oraz w branżowej szkole II stopnia (na podbudowie zawodu dekarz). Ma to rozwiązać problem braku pracowników w branży dekarskiej, w tym wykwalifikowanej kadry średniego szczebla technicznego.
Branża elektroniczno-mechatroniczna zyska na wprowadzeniu zawodu technik robotyk, w którym kształcenie będzie się odbywało w technikum. Ta zmiana to z kolei odpowiedź na oczekiwania pracodawców związane z informatyzacją, automatyzacją i robotyzacją procesów produkcyjnych.
Nowy zawód w branży przemysłu mody to technik stylista. Będzie nauczany w technikum oraz branżowej szkole II stopnia na podbudowie zawodu krawiec. Ma przygotowywać wykwalifikowaną kadrę o interdyscyplinarnych umiejętnościach.
Ostatni z nowych zawodów – podolog – przypisany jest do branży fryzjersko-kosmetycznej. Jest wynikiem rosnącego zapotrzebowania na usługi podologiczne, spowodowanego m.in. rozwojem chorób cywilizacyjnych (cukrzyca, otyłość) oraz starzeniem się społeczeństwa, i brakiem profesjonalnej kadry mogącej zapewnić świadczenie takich zabiegów. Nauka w zawodzie podologa będzie możliwa wyłącznie w dwuletniej szkole policealnej prowadzącej kształcenie w formie dziennej lub stacjonarnej. Nie będą w tym zakresie organizowane ani kwalifikacyjne kursy zawodowe, ani kursy umiejętności zawodowych.
Natomiast w trzech pierwszych nowych zawodach – technik dekarstwa, technik stylista i technik robotyk – możliwe będzie prowadzenie kwalifikacyjnych kursów zawodowych oraz kursów umiejętności zawodowych.
Inne zmiany
Na wniosek ministra zdrowia wprowadzone zostały także zmiany w zawodzie opiekun medyczny – wynikające z potrzeby wykształcenia odpowiednio przygotowanego personelu wspierającego w zadaniach zawodowych pielęgniarki i lekarzy. Dokonano zmiany wyodrębnionej w tym zawodzie kwalifikacji ze „świadczenia usług pielęgnacyjno-opiekuńczych osobie chorej i niesamodzielnej” na „świadczenie usług medyczno-pielęgnacyjnych i opiekuńczych osobie chorej i niesamodzielnej”, wydłużono okres kształcenia z jednego roku do półtora roku oraz zmodyfikowano formy kształcenia w zawodzie. Będzie ono możliwe tylko w szkole policealnej prowadzącej kształcenie w formie dziennej lub stacjonarnej (bez możliwości prowadzenia kwalifikacyjnych kursów zawodowych i kursów umiejętności zawodowych).
Ostatni nabór do szkół policealnych kształcących w zawodzie opiekun medyczny, w którym wyodrębniono kwalifikację „świadczenie usług pielęgnacyjno-opiekuńczych osobie chorej i niesamodzielnej”, jest jeszcze możliwy w roku szkolnym 2020/2021. Słuchacze szkół policealnych i kwalifikacyjnych kursów zawodowych oraz uczestnicy kursów umiejętności zawodowych, którzy przed 01.09.2021 r. rozpoczną naukę w dotychczasowym zawodzie opiekun medyczny, będą kształcić się na dotychczasowych zasadach do zakończenia cyklu kształcenia.
Zmianie uległo przypisanie niektórych zawodów do resortów. Ministrem właściwym dla poszczególnych zawodów przyporządkowanych do branży górniczo-wiertniczej będzie minister właściwy do spraw gospodarki złożami kopalin. Wyjątkami są zawód technik geolog, dla którego ministrem właściwym pozostaje minister właściwy do spraw środowiska, oraz zawody wiertacz i technik wiertnik, dla których minister właściwy do spraw gospodarki złożami kopalin jest jednym z dwóch ministrów właściwych dla tych zawodów obok ministra właściwego do spraw środowiska.
Małgorzata Tabaszewska – specjalistka prawa oświatowego
Podstawa prawna:
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dn. 15.02.2019 r. w sprawie ogólnych celów i zadań kształcenia w zawodach szkolnictwa branżowego oraz klasyfikacji zawodów szkolnictwa branżowego – Dz.U. z 2019 r. poz. 316 z późn. zm.
Na początku każdego roku MEiN publikuje w formie obwieszczenia prognozę zapotrzebowania na pracowników w zawodach szkolnictwa branżowego na krajowym i wojewódzkim rynku pracy. Najnowsza prognoza została ogłoszona 27.01.2021 r. i zamieszczona w Monitorze Polskim pod poz. 122.
Celem prognozy jest wskazanie, w jakim kierunku powinna kształtować się oferta szkolnictwa branżowego w odniesieniu do potrzeb krajowego i wojewódzkiego rynku pracy. Prognoza jest podzielona na dwie części: krajową i wojewódzką. Część krajowa zawiera alfabetyczny wykaz zawodów, dla których ze względu na znaczenie dla rozwoju państwa prognozowane jest szczególne zapotrzebowanie na rynku pracy. W części wojewódzkiej prognoza określa alfabetyczny wykaz zawodów o istotnym lub umiarkowanym zapotrzebowaniu na wojewódzkim rynku pracy.
Jakie zawody tym razem wybijają się na pierwszy plan?
Zawody deficytowe
Na liście zawodów, dla których prognozuje się szczególne zapotrzebowanie na pracowników w skali kraju, znalazły się następujące specjalności: automatyk, dekarz, elektromechanik, elektronik, elektryk, kierowca mechanik, mechanik-monter maszyn i urządzeń, mechatronik, monter nawierzchni kolejowej, murarz-tynkarz, operator maszyn i urządzeń do przetwórstwa tworzyw sztucznych, operator maszyn i urządzeń do robót ziemnych i drogowych, operator obrabiarek skrawających, ślusarz, technik automatyk, technik automatyk sterowania ruchem kolejowym, technik budowy dróg, technik dekarstwa, technik elektroenergetyk transportu szynowego, technik elektronik, technik elektryk, technik energetyk, technik mechanik, technik mechatronik, technik programista, technik robotyk, technik spawalnictwa, technik transportu kolejowego.
Nowe zawody
W tym roku na liście krajowej pojawiły się po raz pierwszy cztery zawody. Są to:
- dekarz – aktualne i przewidywane zapotrzebowanie na pracowników znacznie przekracza liczbę kształconych obecnie osób i wynika z potrzeb rynkowych zidentyfikowanych w branży dekarskiej;
- technik dekarstwa (nowy zawód od września 2021 r.) – analizy rynku wykazały konieczność dalszego rozwoju kwalifikacji w zawodzie dekarz poprzez umożliwienie uzyskania bardziej zaawansowanych kwalifikacji i zapewnienie perspektyw rozwoju dla absolwentów zawodu;
- technik robotyk (nowy zawód od września 2021 r.) – zmiany technologiczne powodują zasadność, a nawet konieczność wprowadzenia tego zawodu; odpowiednie zaawansowanie kwalifikacji i innowacyjny charakter zawodu będą stanowić o jego atrakcyjności wśród potencjalnych uczniów;
- monter nawierzchni kolejowej – zawód został dodany ze względu na planowany rozwój infrastruktury kolejowej, m.in. w związku z budową Centralnego Portu Komunikacyjnego, a także z planami rządu w zakresie rozwoju sieci kolejowej w Polsce.
Ważne dla szkół
W ramach znowelizowanych przepisów prawa oświatowego samorządy na 2022 rok otrzymają zwiększoną subwencję oświatową na szkoły kształcące w zawodach, na które prognozowane jest szczególne zapotrzebowanie na krajowym rynku pracy, wskazane w prognozie z roku 2021.
Dzięki prognozie szkoły i organy prowadzące mogą zaplanować zawody, które będą uruchamiane w nowym roku szkolnym 2021/2022. Co istotne, decyzje podejmowane w tym zakresie uwzględnią zróżnicowany sposób finansowania tych zawodów.
Prognoza zapotrzebowania na krajowym rynku pracy jest uwzględniana przy podziale subwencji, co roku dotyczy uczniów rozpoczynających naukę w danym zawodzie i ma zastosowanie przez cały cykl ich kształcenia. Takie rozwiązanie zapewnia stabilność finansową samorządów w kształceniu zawodowym. Mają one dzięki temu pewność, że decyzja o uruchomieniu kształcenia w zawodzie z listy zawodów o szczególnym znaczeniu dla rozwoju państwa przełoży się na wyższe finansowanie w ramach subwencji przez wszystkie lata nauki.
Małgorzata Tabaszewska – specjalistka prawa oświatowego