„Ponowne rozpoczęcie nauczania domowego. Czy uczeń szkoły podstawowej mieszkający poza granicą Polski realizujący nauczanie domowe w polskim systemie oświaty, który przerwał nauczanie domowe (otrzymał decyzję cofającą zezwolenie) z powodu usprawiedliwionego nie przystąpienia do egzaminów klasyfikacyjnych w ustalonym termie z ważnych powodów, może w kolejnym roku kontynuować nauczanie domowe? Nie może powrócić do nauczania stacjonarnego, ponieważ nie ma takiej możliwości w kraju w którym przebywa (nie ma polskiej szkoły).”
Dyrektor szkoły może wydać zezwolenie na spełnianie obowiązku szkolnego poza szkołą, tzw. nauczanie domowe, po spełnieniu warunków określonych w przepisach uregulowanych w …
Rodzicu, planujesz wyjazd lub przebywasz z rodziną za granicą? Chcesz, aby Twoje dziecko kształciło się w języku polskim i sprawnie się nim posługiwało? Zapisz je do szkół w systemie kształcenia na odległość (on-line) koordynowanych przez Ośrodek Rozwoju Polskiej Edukacji za Granicą (ORPEG). Rekrutacja trwa.
Szkoły w systemie kształcenia na odległość
Szkoły w systemie kształcenia na odległość (szkoła podstawowa i liceum ogólnokształcące) są koordynowane przez Ośrodek Rozwoju Polskiej Edukacji za Granicą. W roku szkolnym 2020/2021 w kształceniu na odległość uczestniczyło blisko 1.500 uczniów w 84 krajach na całym świecie.
Dziecko ma do wyboru jeden z dwóch planów nauczania:
- uczniowie polscy spełniający obowiązek szkolny w szkołach lokalnych za granicą realizują ramy programowe kształcenia uzupełniającego (przedmioty: edukacja wczesnoszkolna, język polski i wiedza o Polsce);
- uczniom, którzy z uzasadnionych względów nie są w stanie realizować obowiązku szkolnego w miejscu swojego pobytu za granicą, system kształcenia na odległość umożliwia naukę w ramowym planie nauczania.
Korzyści z kształcenia na odległość
Kształcenie w szkołach koordynowanych przez ORPEG jest bezpłatne. Zajęcia są prowadzone przez wykwalifikowaną kadrę pedagogiczną. Istotne miejsce w programie szkół zajmują obchody świąt państwowych i rocznic historycznych, co pozwala uczniom lepiej zrozumieć własną tożsamość. Doskonalenie znajomości języka polskiego umożliwia także utrzymywanie stałego kontaktu z dziadkami, rodziną i rówieśnikami, którzy mieszkają na co dzień w Polsce.
Korzyści z kształcenia na odległość to m.in.:
- możliwość otrzymania świadectwa szkolnego oraz legitymacji, które są ważne na terenie Polski;
- dostęp do materiałów dydaktycznych – uczniowie szkoły podstawowej mają możliwość wypożyczenia podręczników szkolnych; w klasach 1-3 szkoły podstawowej wydawane są również bezzwrotne zeszyty ćwiczeń;
- możliwość przystąpienia do egzaminu ósmoklasisty oraz egzaminu maturalnego – uczniowie realizujący ramowy plan nauczania przystępują do egzaminu ósmoklasisty oraz egzaminu maturalnego;
- bezproblemowy powrót do polskiego systemu edukacyjnego, np. na czas studiów;
- możliwość udziału w Konkursie Literatury i Języka Polskiego – Konkurs jest przepustką do udziału w Olimpiadzie Literatury i Języka Polskiego; zdobycie tytułu finalisty bądź laureata uprawnia m.in. do zwolnienia z egzaminu maturalnego z języka polskiego oraz przewiduje szereg udogodnień w procesie rekrutacyjnym na wybrane uczelnie wyższe; tytuł laureata Olimpiady upoważnia do uzyskania stypendium Ministra Edukacji i Nauki.
Szczegółowe informacje na stronie ORPEG (zakładka „Kształcenie na odległość”).
Źródło: Ministerstwo Edukacji i Nauki
Szykują się zmiany w rozporządzeniu MEN z dn. 25.05.2017 r. w sprawie warunków i sposobu wspomagania nauczania języka polskiego, historii, geografii, kultury polskiej i innych przedmiotów nauczanych w języku polskim wśród Polonii i Polaków zamieszkałych za granicą oraz dzieci pracowników migrujących (Dz.U. poz. 1042). Celem jest m.in. zmiana sposobu realizacji ministerialnego zadania, jakim jest organizowanie kolonii, obozów i innych form letniego wypoczynku dzieci i młodzieży polonijnej.
Obecnie MEiN może zlecić organizacjom pozarządowym i podmiotom wymienionym w art. 3 ust. 3 ustawy z dn. 24.04.2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz.U. z 2020 r. poz. 1057, z późn. zm.) organizowanie w Polsce kolonii, obozów lub innych form letniego wypoczynku dla dzieci i młodzieży polonijnej. Po nowelizacji minister będzie mógł organizować ten wypoczynek nie tylko w Polsce, ale również w innych krajach. Na przykład w sytuacji, gdy przyjazd dzieci i młodzieży polonijnej do Polski nie będzie możliwy w związku z wystąpieniem stanu epidemii lub innych zdarzeń losowych o znaczącej skali.
Program wypoczynku dzieci i młodzieży polonijnej – w Polsce i poza jej granicami – będzie uwzględniał elementy związane z nauczaniem języka polskiego i wiedzy o Polsce.
Druga zmiana umożliwi nauczycielowi ubiegającemu się o skierowanie do pracy za granicą złożenie jednostce kierującej pozytywnej oceny realizacji planu rozwoju zawodowego, o której mowa w art. 9q ust. 2 Karty Nauczyciela, uzyskanej w związku z awansem zawodowym nauczycieli szkół za granicą, w sytuacji gdy nauczyciel nie posiada oceny pracy.
Związane jest to z wejściem w życie 01.01.2021 r. przepisów rozdziału 3b KN, regulujących awans zawodowy nauczycieli szkół za granicą. Chodzi o nauczycieli języka polskiego, historii, geografii oraz innych przedmiotów nauczanych w języku polskim w szkołach funkcjonujących w systemach oświaty innych państw lub nauczanych w innych formach prowadzonych przez organizacje społeczne zarejestrowane za granicą. Zgodnie z art. 9j KN nauczyciele szkół za granicą mogą ubiegać się o nadanie stopni awansu zawodowego. Warunkiem nadania nauczycielowi stopnia awansu zawodowego jest m.in. odbycie stażu zakończonego pozytywną oceną realizacji planu rozwoju zawodowego nauczyciela. Po nowelizacji nauczyciele ubiegający się o skierowanie do pracy za granicą będą składać jednostce kierującej ostatnią ocenę pracy, a jeżeli nie posiadają tej oceny – ostatnią pozytywną ocenę realizacji planu rozwoju zawodowego uzyskaną w związku z awansem zawodowym nauczycieli szkół za granicą.
Inne zmiany mają charakter porządkujący – wiążą się z wejściem w życie ustawy z dn. 20.07.2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz.U. z 2020 r. poz. 85, z późn. zm.), która zastąpiła m.in. dotychczasową ustawę z dn. 27.07.2005 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym (Dz.U. z 2016 r. poz. 1842, z późn. zm.). W omawianym rozp. określenie „szkoła wyższa” zostanie zastąpione określeniem „uczelnia”, zmienione zostaną też odpowiednie odesłania.
Małgorzata Tabaszewska – specjalistka prawa oświatowego
Czy nauczyciele pracujący w polskich szkołach przy placówkach dyplomatycznych – a więc mieszkający i świadczący pracę na terenie innego kraju – mogą zostać objęci systemem ubezpieczeń społecznych w kraju pobytu, według lokalnych stawek, i tam korzystać ze świadczeń? Czy przeciwnie: obowiązkowo podlegają systemowi ubezpieczeń w Polsce, skoro są zatrudniani przez polski organ państwowy?
Przypomnijmy, że szkoły polskie przy przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych i przedstawicielstwach wojskowych RP zakłada i prowadzi minister edukacji, a zgodnie z …
Resort edukacji i nauki przygotował projekt rozporządzenia zmieniającego zakres i warunki przyznawania świadczeń nauczycielom skierowanym lub delegowanym do pracy za granicą. Nowe rozwiązania, m.in. urealnienie wysokości ryczałtu, mają przysługiwać takim osobom od 01.09.2020 r.
W tym roku do pracy za granicą skierowanych zostało 115 nauczycieli. Pracują w Europie (np. na Łotwie, Białorusi i Ukrainie, w Mołdawii i Rumunii), jak i poza starym kontynentem (m.in. w Argentynie, azjatyckiej części Rosji, Uzbekistanie czy Kazachstanie). Wspomagają tam nauczanie języka polskiego, historii, geografii, kultury polskiej i innych przedmiotów wykładanych w języku polskim wśród Polonii i Polaków zamieszkałych za granicą, w tym dzieci pracowników migrujących. Uczą też dzieci obywateli polskich czasowo przebywających za granicą.
Zgodnie z rozporządzeniem MEN w sprawie zakresu i warunków przyznawania świadczeń przysługujących nauczycielom polskim skierowanym lub delegowanym do pracy za granicą, nauczycielom wykonującym te obowiązki za granicą przysługują różne świadczenia. Jednym z nich jest ryczałt na pokrycie części kosztów utrzymania i zakwaterowania, a także kosztów składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, Fundusz Pracy oraz dobrowolne ubezpieczenie zdrowotne. Aby dostosować ryczałt do faktycznych kosztów utrzymania i zakwaterowania ponoszonych w miejscu wykonywania pracy, MEN zaproponował podniesienie jego wysokości:
- z 275% do 285% dodatku zagranicznego bazowego dla nauczycieli kierowanych lub delegowanych do państwa europejskiego;
- z 285% do 300% dodatku zagranicznego bazowego dla nauczycieli kierowanych lub delegowanych do państwa pozaeuropejskiego.
Urealnienie stawek ryczałtu ma również wzmocnić pozycję nauczycieli polonijnych i zachęcić innych do podejmowania tego wyzwania.
Druga zamiana polega na przyznaniu prawa do ryczałtu również tym nauczycielom, którzy realizują zajęcia poza miejscem skierowania lub delegowania z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość, zgodnie z przepisami prawa obowiązującymi w danym miejscu. Chodzi więc o nauczycieli, którzy z przyczyn od siebie niezależnych musieli opuścić miejsce skierowania lub delegowania, ale nadal świadczą pracę na rzecz pracodawcy zagranicznego, prowadząc zajęcia na odległość. Powodem przejścia na zdalne nauczanie może być zarówno pandemia COVID-19, jak i inne zdarzenie, które wystąpiło w miejscu skierowania lub delegowania – np. niestabilna w niektórych rejonach świata sytuacja geopolityczna.
Małgorzata Tabaszewska – specjalistka prawa oświatowego
Podstawa prawna:
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dn. 26.07.2018 r. w sprawie zakresu i warunków przyznawania świadczeń przysługujących nauczycielom polskim skierowanym lub delegowanym do pracy za granicą – Dz.U. z 2018 r. poz. 1494.
Dane z bazy SIO pokazują, że w ostatnim dziesięcioleciu liczba uczniów cudzoziemców objętych kształceniem w polskim systemie oświaty wzrosła z 9.610 osób w 2009 r. do 51.363 osób w 2019 r. Najliczniejszą grupę w szkołach dla dzieci i młodzieży stanowią uczniowie z Ukrainy – to aż 30.777 osób. Zajęcia dla uczniów cudzoziemców były prowadzone w roku szkolnym 2019/2020 w 7.318 szkołach dla dzieci i młodzieży (wobec 1.571 szkół w roku szkolnym 2009/2010).
Z kolei Polacy wyjeżdżają na dłuższe, kilkuletnie pobyty za granicę, przede wszystkim w celach zarobkowych. Po powrocie ich dzieci często zmagają się z trudnościami adaptacyjnymi związanymi z niewystarczającą znajomością języka polskiego oraz koniecznością odnalezienia się w innych warunkach szkolnych i środowiskowych niż za granicą.
Najwyższa Izba Kontroli sprawdziła, czy uczniowie obcokrajowcy oraz dzieci polskie powracające z zagranicy mają zapewnione możliwości kształcenia w Polsce, w tym odpowiednie warunki do nauki języka polskiego.
Kontrola objęła lata szkolne 2017/2018–2019/2020 oraz następujące jednostki: Ministerstwo Edukacji Narodowej i 24 publiczne szkoły podstawowe i ponadpodstawowe. Nauczyciele kontrolowanych szkół uczących dzieci z zagranicy oraz rodzice uczniów cudzoziemców i rodzice uczniów, którzy powrócili do kraju, wypełniali specjalne kwestionariusze.
Resort edukacji pod lupą
Najsłabiej w wynikach kontroli wypadło Ministerstwo Edukacji Narodowej, a najlepiej – nauczyciele pracujący bezpośrednio z dziećmi i uczniami, którzy brak instytucjonalnego wsparcia starają się równoważyć swoim zaangażowaniem.
Resortowi edukacji NIK zarzuciła, że nie planuje ani nie organizuje działań związanych z kształceniem dzieci przybywających z zagranicy, mimo rosnącej skali tego zjawiska, poza tym nie monitoruje sytuacji, nie wykonuje odpowiednich analiz, nie gromadzi danych o liczbie takich uczniów. „Minister nie ma wiedzy na temat efektywności kształcenia tych uczniów, ponieważ nie podejmował czynności nadzoru nad organizacją i warunkami ich kształcenia. W szczególności nie dokonywał kontroli i ewaluacji nad wykonywaniem nadzoru pedagogicznego przez kuratorów oświaty” – stwierdziła NIK. Minister edukacji nie analizował też potrzeb związanych z doskonaleniem zawodowym nauczycieli pracujących z uczniami oraz z ukierunkowanym na ich rzecz doradztwem metodycznym.
Nauczyciele i problemy, z którymi się stykają
Do podstawowych problemów, z jakimi się borykają, nauczyciele ankietowani przez NIK zaliczyli trudności w komunikacji i prowadzeniu zajęć, wynikające ze zróżnicowanego poziomu znajomości języka polskiego przez uczniów posługujących się na co dzień różnymi językami, oraz brak podręczników i odpowiednich materiałów dydaktycznych do nauki języka polskiego jako języka obcego. Inne trudności wiążące się z tym zadaniem to według nauczycieli różnice programowe wynikające z nauki w innych systemach edukacyjnych, problemy adaptacyjne i integracyjne, utrudniony kontakt z rodzicami uczniów lub nawet jego brak, niewielka motywacja uczniów.
W ocenie NIK nie wszyscy dyrektorzy skontrolowanych szkół publicznych w wystarczającym stopniu zapewniali warunki służące prawidłowości i skuteczności kształcenia dzieci przybywających z zagranicy. Świadczy to również o braku skutecznego nadzoru. Jak się okazało, powszechnym problemem jest nieudzielanie uczniom przybywającym z zagranicy odpowiedniego do ich potrzeb wsparcia psychologiczno-pedagogicznego w postaci zajęć edukacyjnych i specjalistycznych, co wynika z braku diagnozy na początku procesu kształcenia. Zdarzało się, że dyrektorzy organizowali zajęcia w szkole bez porozumienia z organem prowadzącym, co często prowadziło do zaniżania tygodniowego wymiaru godzin zajęć z języka polskiego, w niektórych szkołach stwierdzono brak zajęć wyrównawczych z innych przedmiotów i nierzetelne prowadzenie dokumentacji przebiegu nauczania. W innych nie został spełniony warunek przyjęcia do szkoły uczniów przybywających z zagranicy bez wymaganych dokumentów. Stwierdzono też nieprzestrzeganie procedur dostosowania warunków lub formy zdawania egzaminów zewnętrznych do potrzeb uczniów przybywających z zagranicy.
W 15 skontrolowanych szkołach dyrektorzy nierzetelnie prowadzili bazę Systemu Informacji Oświatowej dotyczącą liczby uczniów przybywających z zagranicy i uczęszczających na dodatkowe zajęcia z języka polskiego. Skutkiem takiej praktyki było szacunkowe zaniżenie lub zawyżenie subwencji oświatowej organom prowadzącym skontrolowane szkoły.
Ponad połowa szkół w ogóle nie podejmowała działań związanych z integracją uczniów cudzoziemców, uwzględniających ich specyficzne potrzeby kulturowe. W innych działania takie były incydentalne.
Rodzice i ich odczucia
Mimo to rodzice w większości pozytywnie ocenili proces przystosowania i włączenia ich dzieci do środowiska szkolnego. W badaniu kwestionariuszowym przeprowadzonym w szkołach w trakcie kontroli NIK 23% rodziców uczniów cudzoziemców podało, że ich dzieci doświadczają zachowania nietolerancyjnego w szkole sporadycznie, natomiast 4% respondentów stwierdziło, że jest ono częste.
Jednocześnie proces przystosowania i włączania dziecka do środowiska szkolnego „dobrze” i „bardzo dobrze” oceniło odpowiednio 83 i 91% rodziców dzieci obywateli polskich powracających do kraju oraz rodziców uczniów cudzoziemców, natomiast „negatywnie” i „bardzo negatywnie” – odpowiednio 2 i 3% badanych rodziców.
Rekomendacje
W rekomendacjach dla Ministerstwa Edukacji Narodowej NIK zwróciła uwagę na potrzebę:
- podjęcia działań zmierzających do wykorzystania środków wyodrębnianych corocznie w budżecie MEN na centralne programy dokształcania i doskonalenia zawodowego nauczycieli prowadzących zajęcia z uczniami przybywającymi z zagranicy, na podstawie rozpoznanych potrzeb,
- uwzględnienia obszaru kształcenia dzieci przybywających z zagranicy w ramach zadań z zakresu nadzoru pedagogicznego sprawowanego przez kuratorów oświaty,
- zainicjowania współpracy z instytucjami i organami centralnymi w obszarze kształcenia dzieci przybywających z zagranicy w ramach koordynacji i realizacji polityki oświatowej państwa,
- wzmocnienia nadzoru nad realizacją projektów dotowanych w ramach realizowanych zadań publicznych poprzez prowadzenie bezpośrednich kontroli oraz żądania od beneficjentów stosownych dokumentów przy rozliczaniu zadania.
W rekomendacjach dla kuratorów oświaty NIK zwróciła uwagę na konieczność rozpoznania potrzeb w zakresie doradztwa metodycznego dla nauczycieli kształcących dzieci przybywające z zagranicy i powołania odpowiednich nauczycieli doradców metodycznych.
W rekomendacjach dla organów prowadzących szkoły publiczne NIK zwróciła uwagę na potrzebę:
- ustalenia z dyrektorami prowadzonych szkół, w których uczą się dzieci przybywające z zagranicy, pisemnego sposobu uzgadniania organizacji zajęć edukacyjnych dla nich przeznaczonych,
- objęcia kontrolą organizacji w szkołach dodatkowych bezpłatnych zajęć z języka polskiego oraz zajęć wyrównawczych z innych przedmiotów obowiązkowych edukacyjnych prowadzonych z uczniami przybywającymi z zagranicy, w tym kontrolowanie rzetelności danych wprowadzanych do szkolnej bazy SIO o liczbie uczniów w nich uczestniczących.
W rekomendacjach dla dyrektorów szkół NIK zwróciła uwagę na potrzebę:
- rzetelnego informowania organów prowadzących szkoły o zakresie potrzeb związanych z organizacją dodatkowych zajęć z języka polskiego i zajęć wyrównawczych z innych przedmiotów obowiązkowych,
- zapewnienia diagnozowania poziomu osiągnięć edukacyjnych uczniów przybywających z zagranicy po przyjęciu do szkoły w zakresie poziomu znajomości języka polskiego jako obcego i różnic programowych z innych przedmiotów obowiązkowych oraz ich potrzeb psychofizycznych,
- rozważenia wystąpienia z wnioskiem do samorządów o dofinansowywanie udziału nauczycieli języka polskiego w studiach podyplomowych z języka polskiego jako języka obcego oraz innych form doskonalenia odnoszących się do obszaru kształcenia uczniów przybywających z zagranicy zgodnie ze stwierdzonymi potrzebami szkoły,
- uwzględniania w ramach tematyki form sprawowanego nadzoru pedagogicznego zagadnień odnoszących się do kształcenia uczniów przybywających z zagranicy, jeśli uczęszczają oni do szkoły.
Małgorzata Tabaszewska – specjalistka prawa oświatowego
Od 01.01.2021 r. nauczyciele szkół za granicą będą mogli przystępować do awansu zawodowego – i na zasadach określonych w Karcie Nauczyciela – ubiegać się o uzyskanie wyższego stopnia awansu zawodowego. Resort edukacji skierował do konsultacji i uzgodnień przepisy wykonawcze regulujące szczegółowo tę procedurę – projekt …
Ostatnia zmiana Dz.U. 2022.2097