Niżej przedstawiamy najważniejsze zmiany dla osób ubezpieczonych, płatników składek i świadczeniobiorców.
Zmiany obowiązujące od 18 września 2021 r.
Przepisy wprowadzają istotną zmianę dla osób współpracujących. Przed zmianą przepisów osoby współpracujące z przedsiębiorcą korzystającym z ulgi na start nie podlegały dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. Od 18 września mogą przystąpić do tego ubezpieczenia i korzystać ze świadczeń w razie choroby i macierzyństwa.
Korzystna zmiana dotyczy również warunków nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Umożliwia przyznanie renty osobom, które stały się niezdolne do pracy w okresach pobierania świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego lub zasiłku dla opiekuna, nawet jeśli nie było obowiązku opłacenia składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Oczywiście osoby te muszą spełnić pozostałe warunki do uzyskania renty z tytułu niezdolności do pracy.
Nowelizacja rozwiązuje definitywnie problem tzw. emerytur czerwcowych. Przejście na emeryturę w czerwcu nie może być mniej korzystne niż w pozostałych miesiącach II kwartału danego roku. Dlatego do przepisów wprowadzono zasadę, że przy ustalaniu wysokości emerytury w czerwcu uwzględnia się waloryzacje roczną lub kwartalne. Jest to zmiana bardzo korzystna dla przyszłych emerytów. Będą oni mogli bez obaw o wysokość swojego świadczenia składać wnioski w czerwcu. Jeśli ZUS przyznał prawo do emerytury w czerwcu 2021 r., to przeliczy jej wysokość na korzystniejszych zasadach bez składania wniosku w tej sprawie.
Korzystne zmiany dotyczą również płatników składek. Nowe przepisy przewidują możliwość sporządzania protokołu kontroli oraz aneksu do protokołu kontroli także w formie elektronicznej. Do tej pory protokół kontroli mógł być sporządzony wyłącznie w formie pisemnej. Zmiana przepisów umożliwia płatnikom składek przekazywanie zastrzeżeń do protokołu kontroli elektronicznie.
Kolejna zmiana dotyczy zwolnienia z naliczania i opłacania odsetek za zwłokę. Od wpłat dokonanych po 18 września 2021 r. nie trzeba naliczać i opłacać odsetek za zwłokę, jeżeli ich wysokość nie przekracza 1% minimalnego wynagrodzenia za pracę (w 2021 r. – 28 zł , w 2022 r. – 30,10 zł). Przed 18 września przepisy pozwalały nie naliczać i nie opłacać odsetek, jeśli ich wysokość nie przekraczała 6,60 zł.
Po 18 września 2021 r. ZUS musi zawiadomić płatnika składek o kwocie nienależnie opłaconych składek, jeżeli ich wysokość przekroczy dziesięciokrotność kwoty kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym (obecnie 116 zł). Zwrot nastąpi w formie bezgotówkowej na rachunek bankowy.
Zmiany, które wejdą 1 stycznia 2022 r.
Od nowego roku ustawodawca uchyli zasadę, że nieterminowe opłacenie składek powoduje ustanie dobrowolnych ubezpieczeń. Jest to bardzo korzystne dla ubezpieczonych (w szczególności osób objętych dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym) – nie będą otrzymywali odmowy prawa do świadczenia z powodu stwierdzenia ustania ubezpieczenia chorobowego na skutek nieterminowego opłacania składek i nie będą musieli składać wniosków o wyrażenie zgody na opłacenie składek po terminie. Ubezpieczony dobrowolnie będzie objęty ubezpieczeniami od dnia zgłoszenia do dnia wyrejestrowania. W konsekwencji nie będzie również obowiązywała zasada obejmowania dobrowolnymi ubezpieczeniami na podstawie tzw. dorozumianego wniosku, czyli opłacania i rozliczania składek na ubezpieczenia bez aktualnego zgłoszenia do nich.
Kolejna korzystna zmiana dotyczy zawieszania renty socjalnej z powodu uzyskiwania dodatkowych przychodów. Do renty socjalnej będą stosowane te same zasady co do renty z tytułu niezdolności do pracy. Dla wielu rencistów będzie to oznaczało możliwość pobierania renty w pełnej lub zmniejszonej wysokości.
Ważna zmiana dotyczy osób dorabiających do emerytur i rent z tytułu niezdolności do pracy. Przepisy ujednolicają zasady przeliczania wysokości świadczeń przyznanych na nowych i starych zasadach, aby żadna z grup pracujących emerytów i rencistów nie była w uprzywilejowanej sytuacji. Od nowego roku osoby, które dorabiają do świadczeń przyznanych na starych zasadach będą mogły tylko raz w roku wystąpić (tak jak obecnie osoby otrzymujące tzw. nowe emerytury) o doliczenie okresów składkowych przebytych po przyznaniu renty lub emerytury, czyli o przeliczenie świadczenia (podniesienie jego wysokości). Oczywiście przeliczenie świadczeń (przyznanych na starych i nowych zasadach) jest także możliwe po ustaniu ubezpieczenia, czyli np. rozwiązaniu umowy o pracę.
Istotne zmiany dotyczą również zasiłku chorobowego. Zasiłek chorobowy za okres pobytu w szpitalu będzie wyższy – będzie wynosił 80% podstawy wymiaru. Natomiast zasiłek chorobowy po ustaniu ubezpieczenia (np. po rozwiązaniu umowy o pracę) będzie przysługiwał przez krótszy okres – do 91 dni. Ten skrócony okres pobierania zasiłku nie będzie dotyczył niezdolności do pracy spowodowanej gruźlicą, występującej w czasie ciąży lub powstałej wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianych dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów.
Ustawodawca rozszerzył krąg osób uprawnionych do zasiłku macierzyńskiego i zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego. Ze świadczeń tych będą mogły korzystać osoby, które z przyczyn od siebie niezależnych (tj. śmierci pracodawcy) utraciły prawo do ubezpieczenia chorobowego i urodziły dziecko po ustaniu tego ubezpieczenia.
Z uwagi, że egzekucja sądowa i administracyjna jest kosztowna i jej koszty obciążają dłużnika zwiększając jego zadłużenie, ZUS będzie mógł potrącać należności z tytułu składek z wypłacanych świadczeń. Pozwoli to zminimalizować koszty dochodzenia roszczeń. Takie potrącanie ZUS będzie mógł stosować do tych swoich dłużników, którzy jednocześnie są świadczeniobiorcami (emerytami, rencistami lub pobierają zasiłki z ubezpieczeń społecznych).
Od nowego roku zniesione będą nieograniczone w czasie korekty dokumentów rozliczeniowych. Przez 5 lat będzie można składać korekty dokumentów za styczeń 2022 r. i kolejne miesiące. Po tym terminie zmiany na koncie ubezpieczonego będą możliwe tylko na skutek wyroku sądu lub prawomocnej decyzji. Dokumenty rozliczeniowe korygujące za okresy od stycznia 1999 r. do grudnia 2021 r. będzie można złożyć do 1 stycznia 2024 r.
Zmiany, które wejdą 1 kwietnia 2022 r.
Od 1 kwietnia 2022 r. zmieni się forma zawiadomienia przez ZUS płatnika o wysokości obowiązującej go stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe. Zamiast informacji w formie papierowej płatnicy otrzymają ją w formie elektronicznej na Platformie Usług Elektronicznych ZUS.
Zmiany, które wejdą 1 stycznia 2023 r.
Płatnik składek będzie musiał założyć profil informacyjny na Platformie Usług Elektronicznych (PUE) ZUS i przekazać ZUS swój adres elektroniczny.
