Obowiązek opłacania składki na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (FGŚP) ustanowiony został zapisem art. 9 ustawy z dnia 13.07.2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (Dz.U. z 2020 r. poz. 7), zwanej dalej „ustawą o ochronie roszczeń pracowniczych”. Wspomniany obowiązek dotyczy pracodawców wymienionych w art. 2 ust. 1 powołanej ustawy – nieobjętych jednocześnie wyłączeniem zawartym w art. 2 ust. 2. Chodzi zatem w szczególności o pracodawcę będącego przedsiębiorcą w rozumieniu art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 06.03.2018 r. – Prawo przedsiębiorców (Dz.U. z 2021 r. poz. 162). Tak więc obowiązek opłacania składek na FGŚP spoczywa na:

• przedsiębiorcach, o których mowa w art. 2 ust. 1 cyt. ustawy, prowadzących działalność gospodarczą wyłącznie na terytorium RP,
• przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą również na terytorium innych państw członkowskich UE lub państw członkowskich EFTA – stron umowy o EOG w odniesieniu do działalności prowadzonej na terytorium RP,
• oddziale banku zagranicznego,
• oddziale lub przedstawicielstwie przedsiębiorcy zagranicznego.

Składki należy opłacać za osoby zatrudnione – wymienione w art. 10 ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych – czyli za osoby fizyczne podlegające na mocy art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2020 r. poz. 266, z późn. zm.), zwanej dalej „u.s.u.s.”, obowiązkowi ubezpieczeń emerytalno-rentowych z poniżej wymienionych tytułów:

• stosunku pracy,
• wykonywania pracy nakładczej, umowy zlecenia, umowy agencyjnej lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z k.c. stosuje się przepisy dotyczące zlecenia,
• wykonywania pracy zarobkowej na innej podstawie niż stosunek pracy na rzecz rolniczej spółdzielni produkcyjnej, spółdzielni kółek rolniczych lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną, z wyjątkiem pomocy domowej zatrudnionej przez osobę fizyczną.

Wyłączenie lub ustanie obowiązku opłacania składek na FGŚP

Pracodawca obowiązany na podstawie art. 9 ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych do opłacania składek na FGŚP nie opłaca tych składek za pracowników powracających z urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego lub urlopu wychowawczego w okresie 36 miesięcy począwszy od pierwszego miesiąca po powrocie z jednego z powyżej wymienionych urlopów. Czasowe zwolnienie z obowiązku opłacania składek na FGŚP za pracowników powracających do pracy po okresie korzystania z urlopów związanych z rodzicielstwem przewiduje art. 9a ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych.

Kolejne ulgi w opłacaniu składek na FGŚP wynikają z brzmienia art. 9b ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych. Oznacza to zatem, że pracodawca nie opłaca składek na FGŚP:

• przez okres 12 miesięcy, począwszy od pierwszego miesiąca po zawarciu umowy o pracę, za osoby zatrudnione, które ukończyły 50 rok życia i w okresie 30 dni przed zatrudnieniem pozostawały w ewidencji bezrobotnych PUP,
• za pracowników, którzy osiągnęli wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn.

Ponadto, art. 9c cyt. ustawy przewiduje, że pracodawca nie opłaca składek na FGŚP przez okres 12 miesięcy, począwszy od pierwszego miesiąca po zawarciu umowy o pracę, za skierowanych zatrudnionych bezrobotnych, którzy nie ukończyli 30 roku życia.

Obowiązek opłacania składek na FGŚP ustaje po dacie niewypłacalno-ści pracodawcy (art. 28 ust. 2 ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych).

Podstawa wymiaru składki na FGŚP

Podstawą wymiaru składki na FGŚP jest podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (art. 29 ust. 1 ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych).

Obliczanie podstawy wymiaru składek emerytalno-rentowych uregulowano w art. 18–19 u.s.u.s. oraz w rozp. MPiPS z dnia 18.12.1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe (Dz.U. z 2017 r. poz. 1949).

Należy podkreślić, że składkę na FGŚP opłaca się nadal, mimo ustania obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe z powodu przekroczenia przez ubezpieczonego rocznego limitu kwotowego składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, o którym mowa w art. 19 ust. 1 u.s.u.s. (patrz: art. 29 ust. 1 ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych). W roku 2021 kwota tego limitu wynosi 157 770 zł (Obwieszczenie MRiPS z dnia 18.11.2020 r. w sprawie kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w roku 2021 oraz przyjętej do jej ustalenia kwoty prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia – M.P. z 2020 r. poz. 1061).

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe stanowi przychód (albo suma przychodów), w rozumieniu ustawy z dnia 26.07.1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2020 r. poz. 1426, z późn. zm.) – czyli:

• otrzymane lub pozostawione do dyspozycji pieniądze oraz wartości pieniężne (wynagrodzenia, dodatki, zwroty, ryczałty itp.) oraz
• wartość świadczeń otrzymanych w naturze (otrzymanych rzeczy, usług) i innych nieodpłatnych świadczeń.

W stosunku do osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej, umowy zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy k.c. dotyczące zlecenia podstawą wymiaru składek jest przychód z ww. umów, jeżeli w umowie odpłatność za jej wykonanie określono kwotowo – w stawce godzinowej lub akordowej, albo prowizyjnie. W razie gdy odpłatność z tytułu wymienionej umowy została ustalona w innej formie, podstawę wymiaru składki stanowi zadeklarowana kwota – nie niższa jednak od minimalnego wynagrodzenia za pracę.

W odniesieniu do osób uprawnionych do pobierania:

• zasiłku macierzyńskiego,
• świadczenia pielęgnacyjnego,
• świadczenia socjalnego, zasiłku socjalnego,
• świadczenia szkoleniowego

–   podstawą wymiaru jest kwota pobieranych świadczeń lub zasiłków.

W podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rento-we osób zatrudnionych w ramach stosunku pracy lub świadczących pracę nakładczą nie uwzględnia się:

• wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wskutek choroby (łącznie do 33 dni w roku kalendarzowym) lub odosobnienia
  w związku z chorobą zakaźną,
• zasiłków (np. zasiłku macierzyńskiego, opiekuńczego itd.),
• przychodów wyłączonych z podstawy oskładkowania wymienionych w § 2 ust. 1 wspomnianego wyżej rozp. MPiPS z dnia 18.02.1998 r.

Składki na FGŚP obciążają w całości koszty działalności pracodawców (art. 28 ust. 1 ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych).

Należy jednocześnie zauważyć, że pracodawca – po dacie jego niewypłacalności – nie ma obowiązku opłacania składek na FGŚP.

Ustalanie wysokości składki

Wysokość stopy procentowej składki na FGŚP określana jest corocznie w ustawie budżetowej (art. 29 ust. 2 ustawy o ochronie roszczeń pracowniczych).

Zgodnie z art. 28 USTAWY BUDŻETOWEJ NA ROK 2021 z dnia 20 stycznia 2021 r. (Dz.U. z 2021 r. poz. 190) w roku 2021 obowiązkowa składka na FGŚP wynosi 0,10% podstawy wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalno-rentowe.

Oznacza to zatem, że stopa procentowa składki na FGŚP nie uległa zmianie w stosunku do wysokości tej składki obowiązującej w ubiegłym roku.

Terminy opłacania oraz pobór składek

Poboru składek na FGŚP dokonuje ZUS i przekazuje na rachunek bankowy Funduszu, o którym mowa, niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 3 dni roboczych od ich rozliczenia.

W przypadku nieprzekazania składek na rachunek bankowy FGŚP w powyższych terminach, od ZUS należne są odsetki ustawowe za opóźnienie.

Jeżeli ostatni dzień przewidziany na dokonanie wpłaty przypada w dniu wolnym od pracy lub w sobotę, termin uiszczenia składek ulega przesunięciu na pierwszy następny dzień roboczy (art. 31 u.s.u.s. w związku z art. 12 § 5 ustawy z dnia 29.08.1997 r. – Ordynacja podatkowa – Dz.U. z 2020 r. poz. 1325, z późn. zm.).

W zakresie poboru składek na FGŚP, egzekucji tych składek, wymierzania odsetek za zwłokę oraz dodatkowej opłaty i grzywny z tytułu nieopłacenia składek w terminie stosuje się przepisy dotyczące składek na ubezpieczenia społeczne.

Maciej Ofierski