„Zgłaszam się do Państwa z prośbą o pomoc przy temacie: umowa sprzedaży ratalnej z prawem odzyskania własności, gdy klient nie spłaci jednej raty. Pytania nasze brzmią: a) czy można dodać taką klauzulę do umowy?; b) czy jeśli w okresie spłaty ratalnej danej sprzedaży skończy się ubezpieczenie pojazdu – to czy w takim przypadku kupujący może ubezpieczyć na siebie pojazd? Czy też obowiązek opłaty ubezpieczenia w dalszym ciągu spoczywa na sprzedającym do momentu całkowitego spłacenia, a więc zapłaty ostatniej raty? Na chwilę obecną zarówno sprzedający jak i kupujący jest osobą fizyczną, przy czym kupujący to obywatel Ukrainy. Sprzedający może jednak wprowadzić swoje pojazdy do firmy i wówczas sprzedającym może być firma – jednoosobowa działalność gospodarcza.”

Odpowiadając na pierwsze pytanie Czytelnika, należy …

(…) wskazać, iż w polskim prawie obowiązuje zasada swobody umów, co oznacza, że strony umowy mogą kształtować stosunek prawny wedle własnego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego.

Umowa pomiędzy osobami fizycznymi

Zasada swobody umów najmniej ograniczeń doznaje zwłaszcza wtedy, gdy nie mamy do czynienia z umową zawartą pomiędzy przedsiębiorcą a konsumentem, bowiem przepisy prawa cywilnego przewidują aktualnie dosyć silną ochronę konsumenta jako słabszej strony stosunku prawnego.

Jeśli jednak umowa jest zawierana między stronami, z których każda jest osobą fizyczną, tym bardziej treść umowy może być ułożona wedle uznania tych stron, a przepisy o ochronie konsumentów w takim przypadku nie znajdują zastosowania.

W ocenie Autora, nie ma zatem przeszkód, aby w umowie sprzedaży ratalnej wprowadzić postanowienie, że w razie zwłoki z zapłatą którejkolwiek z rat sprzedawca odzyskał prawo własności rzeczy sprzedanej. Oczywiście postanowienie to powinno być na tyle konkretnie sformułowane, by stan rzeczy i postępowanie w takim przypadku nie pozostawiało wątpliwości.

Posiadanie, a własność

Autor pragnie zwrócić uwagę, że nie każde posiadanie jest własnością i odwrotnie, a to oznacza, że sprzedający powinien dobrze zabezpieczyć swoje interesy w umowie, aby odzyskanie własności rzeczy nie było tylko iluzoryczne.

Odpowiadając na drugie pytanie, zgodnie z ustawą o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, to posiadacz pojazdu mechanicznego jest obowiązany zawrzeć umowę obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych za szkody powstałe w związku z ruchem posiadanego przez niego pojazdu. Podobnie sprawa wygląda w przypadku leasingu – wprawdzie to bank (finansujący leasing) widnieje w dowodzie rejestracyjnym jako właściciel, lecz to korzystający z pojazdu (posiadacz) w istocie ubezpiecza pojazd.

Zdaniem Autora, nie będzie nastręczało trudności, aby w umowie sprzedaży ratalnej nałożyć na posiadacza pojazdu (kupujący, który spłaca raty) obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia OC na kolejny okres.

Warto o takiej treści umowy poinformować również ubezpieczyciela. Należy przy tym pamiętać, iż sama treść umowy między stronami nie spowoduje, że w razie, gdyby kupujący nie wywiązał się z zawarcia polisy OC na siebie, ubezpieczyciel nie będzie dochodził zapłaty składki za kolejny okres od dotychczasowego właściciela. Dotychczasowy właściciel przed końcem trwania polisy powinien wypowiedzieć umowę ubezpieczenia OC, aby kolejna polisa nie odnowiła się na niego automatycznie.

Sandra Grzywocz-Nowak – adwokat

Podstawa prawna:

Ustawa z dn. 22.05.2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych – Dz.U. z 2018 r. poz. 473.