„Informacje dotyczące urlopu wychowawczego i macierzyńskiego. Począwszy od sytuacji, kiedy pracownica przynosi zwolnienie lekarskie w czasie ciąży, kto opłaca jej wszystkie świadczenia, do kiedy pracodawca, a kiedy już ZUS? Później jak urodzi ma 2 formy do wyboru albo płacone świadczenie przez 12 miesięcy jak urodzi w wysokości 80% albo przez pół roku 100% a później 60%? Czy to prawda i jakie są terminy, warunki itp.? Jak liczony jest ten okres 12 miesięcy z dzieckiem? Jak wygląda sytuacja urlopu wypoczynkowego, który się należy? Czy po tych 12 miesiącach on się należy i w jakim wymiarze i kto wtedy nam płaci wynagrodzenie? A co w momencie, kiedy przed zakończeniem tego 12 miesięcznego okresu trafi się przyczyna wykluczająca powrót do pracy i dostajemy 1 miesięczne bądź 2-4 miesięczne zwolnienie lekarskie czy jest ten okres zwolnienia przedłużony z ZUS i to ZUS opłaca nam ten czas? Czy należy się jakieś świadczenie gdyby po tych 12 miesiącach pracownica chciała zostać jeszcze z dzieckiem w domu? Czy jest to tylko bezpłatny okres?”

Na wstępie warto podkreślić, że w czasie ciąży pracownica jest pod szczególną ochroną prawa. Kobieta, która jest w ciąży, ma prawo do …

(…) wykorzystania 270 dni zwolnienia lekarskiego, co w praktyce daje 9 miesięcy, może się więc zdarzyć, że cały okres ciąży pracownica przebywa na zwolnieniu lekarskim. Co ważne, pracownica ma prawo do zwolnienia bez względu na to, czy choroba jest czy nie jest bezpośrednio związana z ciążą. Oznacza to, że zwolnienia lekarskiego nie musi wystawiać jedynie lekarz ginekolog. Równie dobrze może je wystawić internista, choćby z powodu przeziębienia. Jeżeli choroba przypada w trakcie ciąży, pracownica zachowuje prawo do 100% świadczenia chorobowego. Wypłacanie zasiłku odbywa się na takich samych zasadach, jak w przypadku innych powodów niezdolności do pracy.

Przez pierwsze 33 dni pracownica otrzymuje wynagrodzenie chorobowe od pracodawcy, natomiast od 34 dnia otrzyma zasiłek chorobowy wypłacany przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Jeżeli pracodawca zatrudnia więcej niż 20 pracowników, w dalszym ciągu to on wypłaca zasiłek. Zasiłek macierzyński za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz urlopu ojcowskiego, przysługuje w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku. Zasiłek macierzyński za okres ustalony przepisami Kodeksu pracy jako okres urlopu rodzicielskiego przysługuje w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku za okres do:

– 6 tygodni urlopu rodzicielskiego – w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie oraz w przypadku przyjęcia na wychowanie jednego dziecka;

– 8 tygodni urlopu rodzicielskiego – w przypadku urodzenia przy jednym porodzie dwojga lub więcej dzieci oraz w przypadku równoczesnego przyjęcia na wychowanie dwojga lub więcej dzieci.

Zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego przysługujący po upływie powyższych okresów wynosi 60% podstawy wymiaru zasiłku. Zasiłek macierzyński za okresy wszystkich wymienionych wyżej urlopów przysługuje w wysokości 80% podstawy wymiaru, a więc w wysokości „uśrednionej”, ale pod warunkiem, że pracownica nie później niż w ciągu 21 dni po porodzie, złoży pisemny wniosek o udzielenie po urlopie macierzyńskim albo urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze. Zgodnie z art. 163 § 3 Kodeksu pracy – „na wniosek pracownicy udziela się jej urlopu bezpośrednio po urlopie macierzyńskim”. Do urlopu rodzicielskiego stosuje się odpowiednio ww. przepis. Oznacza to, że po 12 miesiącach urlopu związanego z rodzicielstwem (liczonego od dnia porodu, który jest pierwszym dniem urlopu macierzyńskiego, pod warunkiem, że pracownica nie korzysta już z niego przed porodem (patrz art. 180 § 2 K.p.), pracownica ma prawo złożyć do pracodawcy wniosek o zaległy urlop wypoczynkowy i wniosek ten jest dla pracodawcy wiążący. Wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy płaci pracodawca.

W trakcie urlopu rodzicielskiego pracownica nie może skorzystać ze zwolnienia lekarskiego, w tym czasie przysługuje jej bowiem zasiłek macierzyński (nie może więc jednocześnie korzystać z zasiłku chorobowego). Po tzw. „rocznym” urlopie rodzicielskim pracownica jest uprawniona wystąpić do pracodawcy z wnioskiem o urlop wychowawczy, aby sprawować opiekę nad dzieckiem. Jednakże będzie to co do zasady okres bezpłatny. Natomiast istnieje możliwość uzyskania świadczenia w postaci dodatku z tytułu opieki nad dzieckiem, który przysługuje matce lub ojcu dziecka w okresie korzystania z urlopu wychowawczego. Uprawniony jest do niego także opiekun faktyczny albo opiekun prawny dziecka, jeżeli dziecko pozostaje pod jego faktyczną opieką. Maksymalny okres pobierania świadczenia to:

– 24 miesiące kalendarzowe,

– 36 miesięcy kalendarzowych – jeżeli osoba sprawuje opiekę nad więcej niż jednym dzieckiem urodzonym podczas jednego porodu,

– 72 miesiące kalendarzowe – jeżeli opieka sprawowana jest nad dzieckiem z orzeczeniem o niepełnosprawności albo o znacznym stopniu niepełnosprawności. Z dodatku wychowawczego mogą skorzystać tylko ci rodzice, którym przysługuje prawo do zasiłku rodzinnego. Decydujące jest więc głównie kryterium dochodowe.

Paweł Nowak – prawnik prawa pracy i prawa oświatowego

Podstawa prawna:

Ustawa z dn. 26.06.1974 r. Kodeks pracy – tekst jedn. Dz.U. z 2018 r. pod poz. 108 ze zm.; ost. zm. Dz.U. z 2018 r. poz. 305.