W poniższej publikacji, szczegółowo przedstawiamy zagadnienia dotyczące uprawnień pracowniczych związanych z urodzeniem dziecka i warunków stosowania urlopów: macierzyńskiego, rodzicielskiego i ojcowskiego, a także zasiłków i świadczeń rodzicielskich.

W związku z narodzinami dziecka Kodeks pracy przyznaje rodzicom prawo do skorzystania z urlopu …

(…) na czas sprawowania nad nim opieki – przepisy art. 175¹ – 189¹ K.p. W 2017 roku przepisy dotyczące uprawnień rodziców w związku z narodzinami dziecka kształtują się w poniższy sposób.

Urlop macierzyński

Urlop macierzyński przysługuje w wymiarze:

– 20 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka;
– 31 tygodni – w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie;
– 33 tygodni – w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie;
– 35 tygodni – w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie;
– 37 tygodni – w przypadku urodzenia pięciorga lub więcej dzieci przy jednym porodzie.

Pracownica może wykorzystać do 6 tygodni urlopu macierzyńskiego przed przewidywaną datą porodu. Pierwsze 14 tygodni urlopu macierzyńskiego przysługuje jedynie matce dziecka. Po jego wykorzystaniu może ona wrócić do pracy, rezygnując z pozostałej części urlopu, jeżeli wykorzysta ją ojciec dziecka posiadający status pracownika.

Jeżeli ojciec dziecka nie jest pracownikiem, matka dziecka może wrócić do pracy w przypadku, gdy spełnione zostaną następujące warunki:

– ojciec dziecka jest objęty ubezpieczeniem społecznym w razie choroby i macierzyństwa;
– będzie on sprawował osobistą opiekę nad dzieckiem przez cały okres pozostały do końca urlopu macierzyńskiego;
– ojciec dziecka przerwał działalność zarobkową w celu sprawowania tej opieki.

W określonych przypadkach z pozostałej części urlopu macierzyńskiego może skorzystać (poza rodzicami) także inny członek najbliższej rodziny. Sytuacja taka zachodzi m.in. w przypadku orzeczenia w stosunku do matki niezdolności do samodzielnej egzystencji, czy też w przypadku przebywania przez matkę w szpitalu lub innym zakładzie leczniczym.

Pracownica, która chce zrezygnować z części urlopu macierzyńskiego powinna przedłożyć pracodawcy pisemny wniosek, nie później niż 7 dni przed planowanym powrotem do pracy.

Z kolei pracownik (ojciec dziecka bądź inny członek najbliższej rodziny) chcąc skorzystać z pozostałej części urlopu macierzyńskiego, powinien złożyć swojemu pracodawcy pisemny wniosek nie później niż 14 dni przed rozpoczęciem urlopu.

Urlop rodzicielski

Po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego, pracownikowi przysługuje urlop rodzicielski w wymiarze:

– 32 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka;
– 34 tygodni – w przypadku urodzenia dwojga lub więcej dzieci przy jednym porodzie.

Urlop rodzicielski, z którego rodzice mogą skorzystać w tym samym czasie, przysługuje obojgu rodzicom wspólnie. Urlop taki nie może jednak łącznie przekraczać wymiaru wskazanego powyżej.

Urlop rodzicielski można wykorzystać jednorazowo, bądź maksymalnie w 4 częściach do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko skończy 6 lat. Co do zasady części te powinny przypadać bezpośrednio po sobie.

Wyjątkiem od tej reguły objęte są ostatnie 16 tygodni urlopu. Urlop rodzicielski w wymiarze do 16 tygodni może być udzielony w terminie nieprzypadającym bezpośrednio po poprzedniej części tego urlopu. W takim przypadku liczba części urlopu wykorzystana w tym trybie pomniejszy liczbę części przysługującego pracownikowi urlopu wychowawczego.

Aby skorzystać z urlopu rodzicielskiego należy przedłożyć pracodawcy na piśmie stosowny wniosek nie później niż 21 przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić taki wniosek.

Z urlopu rodzicielskiego można zrezygnować w każdym czasie, za zgodą pracodawcy.

Dozwolone jest również łączenie urlopu rodzicielskiego z pracą. Wymiar czasu pracy nie może być jednak wyższy od połowy etatu. Na pozostałą część wymiaru czasu pracy udziela się urlopu. W przypadku korzystania z powyższej możliwości wymiar urlopu rodzicielskiego ulega wydłużeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika, nie dłużej jednak niż do:

– 64 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka;
– 68 tygodni – w przypadku urodzenia dwojga lub więcej dzieci przy jednym porodzie.

Podjęcie pracy następuje na pisemny wniosek pracownika, który złożony powinien być w terminie nie krótszym niż 21 dni przed rozpoczęciem wykonywania pracy. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić taki wniosek, chyba że nie jest to możliwe ze względu na organizację pracy lub rodzaj pracy wykonywanej przez pracownika. O przyczynie odmowy uwzględnienia wniosku pracodawca powinien poinformować pracownika na piśmie.

Urlop ojcowski

Ojciec dziecka posiadający status pracownika ma prawo do 2–tygodniowego urlopu ojcowskiego. Urlop ojcowski można wykorzystać nie później niż do ukończenia przez dziecko 24 miesiąca życia. Urlop może być wykorzystany jednorazowo bądź w 2 częściach, każda w wymiarze 1 tygodnia. Urlop udzielany jest na pisemny wniosek pracownika, zgłoszony nie później niż na 7 dni przed jego rozpoczęciem. Pracodawca jest obowiązany uwzględnić wniosek pracownika.

Zasiłki za urlop macierzyński, ojcowski, rodzicielski

Za okres urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego oraz urlopu ojcowskiego przysługuje zasiłek macierzyński.

Zasiłek macierzyński za okres urlopu macierzyńskiego oraz urlopu ojcowskiego wynosi 100% podstawy wymiaru zasiłku. Za okres urlopu rodzicielskiego zasiłek macierzyński wynosi:

– 100% podstawy wymiaru zasiłku – za pierwsze 6 tygodni urlopu;
– 60% podstawy wymiaru zasiłku – za pozostałą część urlopu.

W przypadku wykorzystania urlopu rodzicielskiego w pełnym wymiarze bezpośrednio po wykorzystaniu urlopu macierzyńskiego, zasiłek za okres obu urlopów – macierzyńskiego i rodzicielskiego – będzie wynosił 80% podstawy wymiaru zasiłku. Aby skorzystać z tej możliwości, pracownica powinna w terminie 21 dni od porodu złożyć pracodawcy stosowny wniosek.

Świadczenia rodzicielskie

Osobom niepobierającym zasiłku macierzyńskiego przysługuje świadczenie rodzicielskie w wysokości 1.000 zł miesięcznie.

Świadczenie przysługuje przez okres:

– 52 tygodni – w przypadku urodzenia jednego dziecka;
– 65 tygodni – w przypadku urodzenia dwojga dzieci przy jednym porodzie;
– 67 tygodni – w przypadku urodzenia trojga dzieci przy jednym porodzie;
– 69 tygodni – w przypadku urodzenia czworga dzieci przy jednym porodzie;
– 71 tygodni – w przypadku urodzenia pięciorga lub więcej dzieci przy jednym porodzie.
Świadczenie jest niezależne od dochodu rodzica i nie podlega opodatkowaniu. Osobie uprawnionej do świadczenia przysługuje w tym samym czasie jedno świadczenie rodzicielskie bez względu na liczbę wychowywanych dzieci.

Aby skorzystać ze świadczenia rodzicielskiego należy złożyć wniosek we właściwym urzędzie gminy w terminie 3 miesięcy od urodzenia dziecka. W przypadku niedochowania powyższego terminu, świadczenie będzie przysługiwało dopiero od momentu złożenia wniosku, nie zaś od momentu narodzin dziecka.

Martyna Iwaniuk – Junior Legal Associate w Accace
Accace Sp. z o.o. Warszawa
www.accace.pl

Podstawa prawna:
Ustawa z dn. 26.06.1974 r. Kodeks pracy – tekst jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 1666 z późn. zm.; ost. zm. Dz.U. z 2017 r. poz. 962.