W ramach nowelizacji Kodeksu pracy wprowadzającej badanie stanu trzeźwości pracowników oraz pracę zdalną dokonano także zmian dotyczących badań profilaktycznych pracowników. Poniżej przedstawiono podstawowe założenia tych modyfikacji legislacyjnych w tym zakresie.

Nowe regulacje, zmierzające do uelastycznienia przeprowadzania badań profilaktycznych pracowników ustanowiono na mocy ustawa z dnia 1 grudnia 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2023 r. poz. 240). Przywołana nowela weszła w życie z dniem 21 lutego 2023 r.

Nowelizacja umożliwia pracownikowi, za jego zgodą, przeprowadzanie badań profilaktycznych w ramach programu zdrowotnego lub programu polityki zdrowotnej. Warunek jest taki, iż pracownik musi spełniać kryteria do objęcia takim programem – w takim przypadku badania pracownicze są finansowane na zasadach określonych w danym programie.

W razie gdy pracownik skierowany na wstępne, okresowe lub kontrolne badania lekarskie spełnia warunki objęcia programem zdrowotnym lub programem polityki zdrowotnej, lekarz przeprowadzający wstępne, okresowe lub kontrolne badania lekarskie kieruje pracownika, za jego zgodą, do udziału w programie zdrowotnym lub programie polityki zdrowotnej. Jeżeli pracownik wykona wstępne, okresowe lub kontrolne badania lekarskie zgodnie z programem zdrowotnym albo programem polityki zdrowotnej, badania te są finansowane na zasadach określonych w jednym z tych programów. 

Wykaz programów zdrowotnych lub programów polityki zdrowotnej realizowanych przez ministra właściwego do spraw zdrowia lub NFZ, uwzględnianych przez lekarza przy przeprowadzaniu badania wstępnego, badania okresowego albo badania kontrolnego pracownika, ogłasza, w drodze obwieszczenia, Minister Zdrowia (MZ). 

W sytuacji, w której zakres badań określonych w programie zdrowotnym lub programie polityki zdrowotnej nie odpowiada pełnemu zakresowi badań wymaganych w celu wydania orzeczenia lekarskiego dotyczącego przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku w warunkach pracy opisanych w skierowaniu na wstępne, okresowe lub kontrolne badania wystawionym przez pracodawcę, lekarz przeprowadzający badania wydaje pracownikowi również skierowanie na przeprowadzenie pozostałych badań wynikających z tych przepisów.

Lekarz wydaje orzeczenie lekarskie stwierdzające brak przeciwwskazań do pracy w warunkach pracy opisanych w skierowaniu wystawionym przez pracodawcę wyłącznie na podstawie wyników badań, których zakres odpowiada zakresowi badań określonych w przepisach wykonawczych dotyczących opieki profilaktycznej nad pracownikami wydanych przez (MZ).

Do przeprowadzania badań w zakresie wskazanym w programie zdrowotnym lub programie polityki zdrowotnej stosuje się odpowiednio przepisy kodeksowe określające zasady realizacji badań pracowniczych w „zwykłym” trybie. Wynika z tego, że okresowe i kontrolne badania lekarskie wykonuje się w miarę możliwości w godzinach pracy. Za okres niewykonywania pracy w związku z przeprowadzanymi badaniami pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, a w razie konieczności przejazdu na badania do innej miejscowości przysługują mu należności na pokrycie kosztów przejazdu według zasad obowiązujących przy podróżach służbowych.