Wykaz prac wzbronionych kobietom w ciąży oraz kobietom karmiącym dziecko piersią

Zgodnie z aktualnym brzmieniem art. 176 § 1 k.p. kobiety w ciąży i kobiety karmiące dziecko piersią nie mogą wykonywać prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia, mogących mieć niekorzystny wpływ na ich zdrowie, przebieg ciąży lub karmienie dziecka piersią. Obecnie obowiązujące zapisy odpowiadają wymogom dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2006/54/WE w sprawie wprowadzenia w życie zasady równości szans oraz równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zatrudnienia i pracy. W myśl postanowień tej dyrektywy ustanowienie wykazu prac wzbronionych wszystkim kobietom, stanowiło przeszkodę w zapewnieniu równouprawnienia płci, w szczególności w zakresie dostępu do zatrudnienia. Stąd też art. 176 § 1 k.p. odnosi się wyłącznie do rodzajów prac, które nie powinny być wykonywane przez kobiety w ciąży i kobiety karmiące dziecko piersią. Kolejnym krokiem na drodze do realizacji obowiązku ochrony zdrowia pracownic, o których mowa,, sformułowanego w art. 176 §1 k.p., było wydanie nowych przepisów wykonawczych odpowiadających wymaganiom określonym w art. 176 k.p.

Od dnia 01.05.2017 r. obowiązuje nowy wykaz prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią.

Powyższy wykaz został zawarty w załączniku do rozp. RM z dn. 03.04.2017 r. w sprawie wykazu prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią (Dz.U. poz. 796).

Aktualnie obowiązujący wykaz prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią został zawarty w załączniku do niniejszego rozdziału.

W związku z tym, że zasada określona w art. 176 k.p. ma bezwzględnie obowiązujący i powszechny charakter, pracodawca zatrudniający lub zamierzający zatrudnić kobiety powinien ustalić – w zakładowych przepisach prawa pracy – wykaz prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią – pod warunkiem oczywiście, że takie prace w danym zakładzie występują albo mają być stosowane.

W zależności od tego, jaki akt prawny reguluje kwestie prac wzbronionych kobietom w ciąży oraz kobietom karmiącym dziecko piersią (u.z.p., regulamin pracy, odrębne zarz.) w określonym dokumencie pracodawca dokonuje stosownych zapisów, przy czym:

• zapis powinien dotyczyć wyłącznie prac wykonywanych na terenie danej jednostki organizacyjnej (przeniesienie całego wykazu z rozporządzenia lub jego fragmentów bez uwzględnienia specyfiki występującej w procesach pracy jest działaniem nieprawidłowym),
• zapisów należy dokonać w precyzyjny sposób, inaczej mówiąc musi być wiadomo, na jakich konkretnych stanowiskach wykonywane są prace uciążliwe, niebezpieczne lub szkodliwe dla zdrowia kobiet
  w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią,
• w razie reorganizacji procesów pracy, wskutek czego zachodzi konieczność wprowadzenia nowych rodzajów prac uciążliwych, niebezpiecznych lub szkodliwych dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią pracodawca powinien niezwłocznie zmodyfikować odpowiednie zapisy w zakładowych przepisach prawa pracy.

Konsekwencje naruszenia zakazu zatrudniania kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią przy pracach wzbronionych tym pracownicom

Nieprzestrzeganie zakazu określonego w art. 176 k.p. stanowi naruszenie przepisów o uprawnieniach pracowników związanych z rodzicielstwem, co jest kwalifikowane jako wykroczenie z art. 281 pkt 5 k.p. podlegające karze grzywny. Wysokość grzywny wynosi od 1 000 do 30 000 zł.

Inspektorzy pracy mogą ponadto stosować adekwatne do określonej sytuacji środki prawne przewidziane w art. 11 ustawy z dn. 13.04.2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz.U. z 2017 r. poz. 786). W ramach swych kompetencji mogą również zgłaszać zastrzeżenia
inspektorzy SIP, komisje i służby bhp oraz organizacje związkowe.

Należy także podkreślić, że pracownica w ciąży lub karmiąca dziecko piersią ma prawo odmówić wykonywania danej pracy – bez obawy poniesienia negatywnych skutków swej decyzji – jeżeli ma uzasadnione podstawy przypuszczać, że powierzona jej praca jest uciążliwa, niebezpieczna lub szkodliwa dla jej zdrowia, w rozumieniu przepisów rozp. RM z dn. 03.04.2017 r.

Szczególne rozwiązania wobec kobiet w ciąży oraz w okresie karmienia piersią zawarto w art. 179 k.p.

Patrz również: WYKAZ PRAC UCIĄŻLIWYCH, NIEBEZPIECZNYCH LUB SZKODLIWYCH
DLA ZDROWIA KOBIET W CIĄŻY I KOBIET KARMIĄCYCH DZIECKO PIERSIĄ

Maciej Ofierski