W przypadku nieopłacenia w terminie należności za korzystanie z wychowania przedszkolnego i wyżywienie dziecka w przedszkolu publicznym jednostka samorządu terytorialnego (j.s.t.) powinna …

(…) naliczyć odsetki jak od zaległości podatkowych – wyjaśnia Regionalna Izba Obrachunkowa w Białymstoku.

W stanowisku wydanym 21.06.2021 r. białostocka Izba odniosła się do zasadności ustalania, a co za tym idzie – wymagalności odsetek od nieuregulowanych opłat za korzystanie z usług przedszkola i zapewnionego w placówce wyżywienia.

Jak zauważyła RIO, przepis art. 52 ust. 15 ustawa o finansowaniu zadań oświatowych (u.f.z.o.) rozstrzyga, że zarówno opłaty za korzystanie z wychowania przedszkolnego w publicznych placówkach wychowania przedszkolnego prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego, jak i opłaty za korzystanie z wyżywienia w takich placówkach stanowią niepodatkowe należności budżetowe o charakterze publicznoprawnym, o których mowa w art. 60 pkt 7 ustawy z dn. 27.08.2009 r. o finansach publicznych (t.jedn. Dz.U. z 2021 r. poz. 305), dalej „u.f.p.”. Na podstawie art. 60 pkt 7 u.f.p. środkami publicznymi stanowiącymi niepodatkowe należności budżetowe o charakterze publicznoprawnym są dochody pobierane przez państwowe i samorządowe jednostki budżetowe na podstawie odrębnych ustaw.

W świetle art. 67 ust. 1 u.f.p. do należności, o których mowa w art. 60 u.f.p., nieuregulowanych w u.f.p. stosuje się przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego i odpowiednio przepisy działu III ustawy – Ordynacja podatkowa. Skoro więc zagadnienia dotyczące naliczania odsetek od niezapłaconych w terminie opłat za korzystanie z wychowania przedszkolnego oraz opłat za wyżywienie dzieci w publicznych placówkach wychowania przedszkolnego nie są uregulowane w u.f.p., mają tu zastosowanie przepisy działu III Ordynacji podatkowej, zawierające w art. 53–56d regulacje w zakresie naliczania odsetek za zwłokę od zaległości podatkowych. Według RIO te przepisy należy stosować odpowiednio do zaległości powstałych z tytułu niewniesienia w terminie opłat za przedszkole i wyżywienie.

„Należy zwrócić uwagę, że zgodnie z art. 54 § 1 pkt 5 Ordynacji, odsetek za zwłokę nie nalicza się, jeżeli ich wysokość nie przekracza trzykrotności wartości opłaty pobieranej przez Pocztę Polską S.A. za traktowanie przesyłki listowej jako przesyłki poleconej. Obecnie opłata ta wynosi 2,90 zł. Wobec powyższego nie nalicza się odsetek, jeżeli nie przekraczają one pułapu 8,70 zł” – przypomina RIO.

Upoważnienie dla dyrektora przedszkola

W stanowisku MEN z dn. 01.03.2018 r. „Opłaty za publiczne przedszkola a umowy cywilnoprawne” wskazano, że dochodzenie należności budżetowych z tytułu nieuiszczonych opłat za korzystanie z wychowania przedszkolnego następuje na podstawie przepisów ustawy z dn. 17.06.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (t.jedn. Dz.U. z 2020 r. poz. 1427, z późn. zm.).

Na pytanie, czy organ wykonawczy j.s.t. (wójt, burmistrz, prezydent miasta) może udzielić dyrektorom przedszkoli upoważnień do podejmowania czynności egzekucyjnych na podstawie ww. ustawy, RIO we Wrocławiu odpowiedziała twierdząco. W wyjaśnieniach z 15.10.2019 r. wskazała, że zgodnie z art. 1a pkt 13 ww. ustawy przez wierzyciela rozumie się podmiot uprawniony do żądania wykonania obowiązku lub jego zabezpieczenia w administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym lub zabezpieczającym.

A skoro opłaty za korzystanie z przedszkola i wyżywienia stanowią dochody własne gminy, to wierzycielem jest wójt (burmistrz, prezydent miasta).

Zgodnie z przepisami cyt. ustawy, takie czynności, jak: podejmowanie działań informacyjnych wobec zobowiązanego, zmierzających do dobrowolnego wykonania przez niego obowiązku o charakterze pieniężnym, wszczynanie postępowań egzekucyjnych w administracji, wystawianie pisemnych upomnień zawierających wezwanie do wykonania obowiązku z zagrożeniem skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego czy wystawianie tytułów wykonawczych, należą do kompetencji wierzyciela. Jednakże obowiązki te mogą być delegowane na inne osoby.

Podstawę prawną takiego upoważnienia stanowi art. 17b ww. ustawy, zgodnie z którym właściwy organ j.s.t. może upoważnić kierownika nieposiadającej osobowości prawnej jednostki organizacyjnej tej j.s.t. do wykonywania w jego imieniu praw i obowiązków wierzyciela. Ponadto kierownik tej jednostki może zwrócić się do wójta (burmistrza, prezydenta miasta) z wnioskiem o udzielenie takiego upoważnienia również wskazanemu przez siebie pracownikowi jednostki.

Bez umów cywilnoprawnych i decyzji

Do charakteru prawnego opłat z tytułu wychowania przedszkolnego, na gruncie u.f.z.o., MEN odniósł się w ww. stanowisku z 2018 r. Wskazał, że ustalenie wysokości opłaty za korzystanie z wychowania przedszkolnego w przedszkolach prowadzonych przez gminę następuje w drodze uchwały rady gminy. Nie ma więc podstaw do zawierania przez dyrektorów publicznych przedszkoli umów cywilnoprawnych z rodzicami określających wysokość i zasady wnoszenia opłat. Z kolei wysokość opłat za korzystanie z wyżywienia w publicznych placówkach wychowania przedszkolnego ustala dyrektor przedszkola w porozumieniu z organem prowadzącym przedszkole.

„Uchwała w przedmiocie ustalenia opłat za korzystanie z wychowania przedszkolnego oraz warunków całkowitego lub częściowego zwolnienia z nich ma charakter aktu prawa miejscowego – nie ma zatem zastosowania reguła wynikająca z art. 61 ust. 1 ustawy o finansach publicznych, przewidująca ustalanie należności, o których mowa w art. 60 tej ustawy (tj. niepodatkowych należności budżetowych o charakterze publicznoprawnym), w drodze decyzji właściwych organów. Obowiązek ponoszenia opłat za korzystanie z wychowania przedszkolnego w wysokości określonej we wspomnianej wcześniej uchwale rady gminy (która ustala stawkę godzinową za korzystanie z wychowania przedszkolnego) wynika wprost z przepisów o charakterze powszechnie obowiązującym i aktualizuje się z chwilą rozpoczęcia korzystania z tego świadczenia. Natomiast dyrektor przedszkola, w drodze czynności materialno-technicznych, dokonuje stosownego obliczenia miesięcznej należności wynikającej z liczby godzin, w których dziecko korzystało w danym miesiącu z wychowania przedszkolnego” – zaznacza MEN.

Inaczej ma się sprawa z całkowitym lub częściowym zwolnieniem z tych opłat – rozstrzygnięcie w tym przedmiocie następuje w drodze decyzji wójta (burmistrza, prezydenta miasta) albo upoważnionego przez niego dyrektora przedszkola, na podstawie art. 52 ust. 9 u.f.z.o. Dzieje się tak dlatego, że w myśl art. 52 ust. 2 u.f.z.o. rada gminy określa jedynie warunki zwolnienia, natomiast samego zwolnienia dokonuje organ prowadzący placówkę (wójt, burmistrz, prezydent miasta).

Według RIO we Wrocławiu także w przypadku opłat za wyżywienie nie ma podstaw do wydawania decyzji, ponieważ wysokość opłat za posiłki ustala dyrektor przedszkola w porozumieniu z organem prowadzącym, przy czym ustalenie stawek następuje w formie wewnętrznego zarządzenia. Wyliczenie miesięcznej opłaty za wyżywienie powinno sprowadzać się do czynności materialno-technicznej. Jednakże, tak jak w przypadku opłat za wychowanie przedszkolne, zwolnienia z opłat za posiłki organ prowadzący dokonuje w drodze decyzji.

„Z tą jednak różnicą, że zwolnienie z opłat za wyżywienie ma charakter decyzji uznaniowej” – zaznacza RIO.

Małgorzata Tabaszewska – specjalistka prawa oświatowego

Podstawa prawna:

1. Ustawa z dn. 27.10.2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych – Dz.U. z 2021 r. poz. 1930.
2. Ustawa z dn. 27.08.2009 r. o finansach publicznych – Dz.U. z 2021 r. poz. 305 z późn. zm.
3. Ustawa z dn. 29.08.1997 r. Ordynacja podatkowa – Dz.U. z 2021 r. poz. 1540 ze zm.
4. Ustawa z dn. 17.06.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji – Dz.U. z 2020 r. poz. 1427 z późn. zm.