Finansowanie zadań państwa w zakresie promocji zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia oraz aktywizacji zawodowej, określonych w art. 108 ustawy z dn. 20.04.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2018 r. poz. 1265, z późn. zm.), zwanej dalej „ustawą o promocji zatrudnienia”, odbywa się w ramach środków Funduszu Pracy (dalej jako „FP”).

Szczegółowe zasady funkcjonowania FP zawierają przepisy rozdziału 18 ustawy o promocji zatrudnienia. Zgodnie z tymi regulacjami FP jest państwowym funduszem celowym tworzonym z przychodów wymienionych w art. 106 ust. 1 wymienionej ustawy. Dysponentem FP jest minister właściwy ds. pracy.

Podstawa wymiaru oraz wysokość składki na FP

Zgodnie z art. 104 ust. 1 ustawy o promocji zatrudnienia – obowiązkowe składki na FP ustala się od kwot stanowiących podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe wynoszących w przeliczeniu na okres miesiąca co najmniej minimalne wynagrodzenie za pracę (od 1 stycznia 2019 r. wynagrodzenie to wynosi 2250 zł, zgodnie z rozp. RM z dn. 11.09.2018 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej w 2019 r., Dz.U. poz. 1794).

Jeżeli kwoty stanowiące podstawę wymiaru składek pochodzą z różnych źródeł, obowiązek opłacania składek na FP powstaje wówczas, gdy łączna kwota będąca podstawą wymiaru składek ustalona zgodnie z art. 104 ust. 1 cyt. ustawy wynosi co najmniej minimalne wynagrodzenie.

Osoba uzyskująca przychody z kilku różnych źródeł składa stosowne oświadczenie:

• pracodawcy lub
• terenowej jednostce organizacyjnej ZUS – jeżeli sama opłaca składki na ubezpieczenia społeczne.

Przy ustalaniu składki na FP nie stosuje się ograniczenia, o którym mowa w art. 19 ust. 1 ustawy z dn. 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2017 r. poz. 1778, z późn. zm.). Oznacza to, że płatnik składek kontynuuje opłacanie składki na FP, mimo że nastąpiło przekroczenie rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe odpowiadającej trzydziestokrotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy.

Kwota ograniczenia rocznej podstawy oskładkowania w roku 2019 wynosi 142 950 zł (Obwieszczenie MRPiPS z dn. 23.11.2018 r. w sprawie kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w roku 2019 oraz przyjętej do jej ustalenia kwoty prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia (M.P. z 2018 r. poz. 1185).

Wysokość składki na FP określana jest corocznie w ustawie budżetowej. Składka na FP obowiązująca w 2019 r. uległa zmianie w stosunku do lat ubiegłych i wynosi 2,30% podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (art. 27 USTAWY BUDŻETOWEJ NA ROK  2019 z dnia 16 stycznia 2019 r., Dz.U. z 2019 r. poz. 198).

Podmioty zobowiązane do opłacania składek na FP oraz zwolnienia z obowiązku opłacania tych składek

Wypłacanie przez pracodawców oraz inne podmioty kwot, które wymieniono na poprzedniej stronie nin. punktu rodzi obowiązek odprowadzenia składek na FP.

W niżej zamieszczonej tabeli wymieniono podmioty objęte tym obowiązkiem.

 

Tab. 1. Podmioty zobowiązane do opłacania składek na FP

 

WYSZCZEGÓLNIENIE
Płatnik składek na FP	Osoby, za które opłaca się składkę na FP
Pracodawcy oraz inne jednostki organizacyjne	pozostające w stosunku pracy lub stosunku służbowym
	wykonujące pracę na podstawie umowy o pracę nakładczą
	wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami k.c. stosuje się regulacje dotyczące zlecenia, oraz osoby z nimi współpracujące, z wyłączeniem osób świadczących pracę na podstawie umowy uaktywniającej, o której mowa w ustawie z dn. 04.02.2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz.U. z 2018 r. poz. 603, z późn. zm.)
	wykonujące pracę w okresie odbywania kary pozbawienia wolności albo tymczasowego aresztowania
	pobierające stypendia sportowe
	otrzymujące świadczenie socjalne przysługujące na urlopie górniczym, świadczenie górnicze lub górniczy zasiłek socjalny albo wynagrodzenie należne w okresie świadczenia górniczego, stypendium na przekwalifikowanie bądź kontraktu górniczego – przewidziane w odrębnych przepisach
	żołnierze zawodowi oraz funkcjonariusze niespełniający warunków do nabycia prawa do emerytury lub renty inwalidzkiej określonych w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, ABW, AW, SKW, SWW, CBA, SG, SOP, PSP, Służby Celno-Skarbowej i SW oraz ich rodzin, za których, po zwolnieniu ze służby lub rozwiązaniu stosunku pracy, odprowadzono składkę na ubezpieczenie emerytalne i rentowe od uposażenia lub wynagrodzenia wypłaconego w okresie służby albo stosunku pracy na podstawie przepisów odrębnych
	funkcjonariusze, którzy w chwili zwolnienia ze służby spełniają jedynie warunki do nabycia prawa do policyjnej renty inwalidzkiej, w przypadku przekazania składek na ubezpieczenie emerytalne i rentowe
Rolnicze spółdzielnie produkcyjne (rsp), spółdzielnie kółek rolniczych (skr) lub spółdzielnie usług rol-niczych (sur)	członkowie rsp, skr lub sur, z wyjątkiem członków, którzy wnieśli wkład gruntowy o powierzchni użytków rolnych większej niż 2 ha przeliczeniowe
Inne niż wyżej wymienione w nin. tabeli osoby podlegające ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym lub zaopatrzeniu emerytalnemu, z wyjątkiem osób wymienionych w tab. 2, zwolnionych z opła-cania składek na FP na pod-stawie art. 104 ust. 1 pkt 3 ustawy o promocji zatrudnienia

 

Warto podkreślić, że w odniesieniu do osób wymienionych powyżej w Tab. 1, które osiągnęły określony wiek można zastosować zwolnienie z obowiązku odprowadzania składek na FP. Takie rozwiązanie przewiduje art. 104b ust. 2 ustawy o promocji zatrudnienia, zgodnie z którym obowiązkowe składki na FP opłaca się za osoby wymienione w art. 104 ust. 1 pkt 1–3 powołanej ustawy (patrz: osoby wskazane w Tab. 1, rubryka 2), jeśli nie osiągnęły wieku wynoszącego co najmniej 55 lat dla kobiet i co najmniej 60 lat dla mężczyzn.

Niektóre osoby, pomimo tego, że podlegają ubezpieczeniom emerytalnym i rentowemu, nie są objęte obowiązkiem opłacania składek na FP. Ponadto określone grupy przedsiębiorców – ze względu na rodzaj prowadzonej działalności – są zwolnione z wpłat na FP. W poniższej tabeli wymieniono podmioty nieobjęte obowiązkiem opłacania składek na FP.

 

Tab. 2. Podmioty nieobjęte obowiązkiem opłacania składek na FP

 

WYSZCZEGÓLNIENIE

Osoby nieobjęte obowiązkiem opłacania składek na FP na podstawie wyłączenia, o którym mowa w art. 104 ust. 1 pkt 3 ustawy o promocji zatrudnienia:

duchowni

pobierające na podstawie przepisów o pomocy społecznej zasiłek stały

pobierające na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy lub dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu samotnego wychowywania dziecka

pobierające na podstawie przepisów o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów zasiłek dla opiekuna

podlegające ubezpieczeniu społecznemu rolników

żołnierze niezawodowi w służbie czynnej

odbywające zastępcze formy służby wojskowej

przebywające na urlopach wychowawczych oraz pobierające zasiłek macierzyński

pobierające świadczenie szkoleniowe, o którym mowa w art. 70 ust. 6 ustawy o promocji zatrudnienia

świadczące pracę na podstawie umowy uaktywniającej, o której mowa w ustawie z dn. 04.02.2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (Dz.U. z 2018 r. poz. 603, z późn. zm.)

sprawujące osobistą opiekę nad dzieckiem, o których mowa w art. 6a ust. 1 ustawy z dn. 13.10.1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2017 r. poz. 1778, z późn. zm.)

Podmioty zwolnione z opłacania składek na FP na podstawie art. 105 ustawy o promocji zatrudnienia:

”   przedsiębiorcy Polskiego Związku Głuchych i Polskiego Związku Niewidomych oraz Związku Ociemniałych Żołnierzy Rzeczypospolitej Polskiej, Towarzystwo Opieki nad Ociemniałymi, Zakład Opieki dla Niewidomych w Laskach oraz

”   zakłady aktywności zawodowej – nie opłacają składek na FP za zatrudnionych pracowników o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności

 

Pracodawcy oraz inne jednostki organizacyjne nie opłacają składek na FP za zatrudnionych pracowników powracających z urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu rodzicielskiego lub urlopu wychowawczego w okresie 36 miesięcy, licząc od pierwszego miesiąca po powrocie z wymienionych urlopów (art. 104a ustawy o promocji zatrudnienia).

W art. 104b ust. 1 ustawy o promocji zatrudnienia przewidziano kolejne zwolnienie z obowiązku opłacania składek na FP. Zgodnie z tym przepisem, pracodawcy oraz inne jednostki organizacyjne nie opłacają składek na FP przez okres 12 miesięcy, począwszy od pierwszego miesiąca po zawarciu umowy o pracę, za osoby zatrudnione, które ukończyły 50 rok życia i w okresie 30 dni przed zatrudnieniem pozostawały w ewidencji bezrobotnych PUP.

Jeszcze jeden rodzaj zwolnienia z obowiązku opłacania składek na FP określono w art. 104c ustawy o promocji zatrudnienia.

Zgodnie z art. 104c ustawy o promocji zatrudnienia – pracodawcy oraz inne jednostki organizacyjne nie opłacają składek na FP przez okres 12 miesięcy, począwszy od pierwszego miesiąca po zawarciu umowy o pracę, za skierowanych zatrudnionych bezrobotnych, którzy nie ukończyli 30 roku życia.

Zasady poboru składek na FP

Składki na FP opłaca się za okres trwania obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych w trybie oraz na zasadach przewidzianych dla składek na ubezpieczenia społeczne.

Poboru składek na FP dokonuje ZUS na wyodrębniony rachunek bankowy prowadzony dla składek na FP niezwłocznie, nie później jednak niż w ciągu 3 dni roboczych od ich rozliczenia.

W razie nieopłacania składek na FP lub opłacania ich w niższej od należnej wysokości ZUS może obciążyć pracodawcę lub osobę podlegającą ubezpieczeniu społecznemu dodatkową opłatą w wysokości do 100% należnej kwoty składek (art. 107 ust. 3 ustawy o promocji zatrudnienia).

Od składek na FP nieopłaconych w terminie ZUS pobiera odsetki za zwłokę, na zasadach i w wysokości określonych przepisami ustawy z dn. 29.08.1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2018 r. poz. 800, z późn. zm.). Składki na FP oraz należności z tytułu odsetek za zwłokę i dodatkowej opłaty, o której mowa w art. 107 ust. 3 cyt. ustawy, nieopłacone w terminie – podlegają ściągnięciu w trybie przepisów ustawy z dn. 17.06.1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz.U. z 2018 r. poz. 1314, z późn. zm.) lub przepisów o postępowaniu cywilnym. Składki, odsetki i dodatkowe opłaty są przekazywane na rachunek bankowy ministra właściwego ds. pracy.

Konsekwencje nieopłacania składek na FP

W przepisach rozdziału 20 ustawy o promocji zatrudnienia określono zakres odpowiedzialności podmiotu zobowiązanego do wpłat na FP oraz rodzaj sankcji przewidzianych w przypadku niewywiązywania się z obowiązków ustawowych.

Zgodnie z art. 122 ust. 1 cyt. ustawy – kto:

• nie dopełnia obowiązku opłacania składek na FP lub nie opłaca ich
  w przewidzianym przepisami terminie,
• nie zgłasza wymaganych danych lub zgłasza nieprawdziwe dane mające wpływ na wymiar składek na FP albo udziela w tym zakresie nieprawdziwych wyjaśnień bądź odmawia ich udzielenia

—  podlega karze grzywny.

Sprawca nie podlega jednak karze, jeżeli przed dniem rozpoczęcia kontroli w podmiocie kontrolowanym zaległe składki na FP zostały już opłacone w wymaganej wysokości (art. 122 ust. 2 ustawy o promocji zatrudnienia).

Orzekanie w sprawach, o których mowa w art. 122 cyt. ustawy, następuje w trybie ustawy z dn. 24.08.2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (Dz.U. z 2018 r. poz. 475, z późn. zm.).

Maciej Ofierski