W dniu 27 maja br. Trybunał Konstytucyjny rozpoznał wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczący konstytucyjności przepisów rozporządzenia o szczegółowych warunkach podwyższania emerytur funkcjonariuszy władzy publicznej (sygn. akt U 12/13). Wątpliwości RPO dotyczyły § 4 pkt 1 rozporządzenia, w którym przekształcono określony w ustawie o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy zwrot „w warunkach szczególnie zagrażających życiu i zdrowiu” w stan „bezpośredniego zagrożenia życia i zdrowia”.

Wniosek Rzecznika był efektem skarg, jakie wpływały od funkcjonariuszy Policji. Dotyczyły one wydawania zaświadczeń potwierdzających pełnienie służby w warunkach uzasadniających podwyższenie podstawy wymiaru emerytury policyjnej. Okazało się, że uprawnione organy albo w ogóle odmawiały wydania zaświadczenia o pełnieniu służby w warunkach szczególnie zagrażających życiu i zdrowiu, albo wydawały je w niepełnym zakresie.

Funkcjonariusze podnosili także problem należytego dokumentowania służby w warunkach bezpośrednio zagrażających życiu lub zdrowiu. Tego rodzaju zdarzenia odnotowuje się w ich notatnikach służbowych, które po upływie pięciu lat są niszczone. Ustalając po latach wymiar świadczenia emerytalnego, organ nie jest w stanie w należyty sposób udokumentować, czy funkcjonariusz wykonywał obowiązki w warunkach określonych w prawie.

Po rozpoznaniu sprawy Trybunał orzekł, że § 4 pkt 1 rozp. RM z dnia 4 maja 2005 r. w sprawie szczegółowych warunków podwyższania emerytur funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej (Dz.U. Nr 86, poz. 734, ze zm.) w zakresie, w jakim stanowi o bezpośrednim zagrożeniu życia lub zdrowia, jest niezgodny z art. 15 ust. 6 w związku z ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz.U. z 2013 r. poz. 667, z późn. zm.) oraz z art. 92 ust. 1 konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny stwierdził, że wprowadzenie w rozporządzeniu kryterium „bezpośredniości” doprowadziło do zawężenia ustawowego wymogu podwyższenia emerytury. Interpretując zaskarżony przepis, niektóre z sądów administracyjnych przyjmowały bowiem, że „bezpośrednie” zagrożenie to takie, które jest zarazem „konkretne”, „obiektywne” i „rzeczywiste” oraz dotyczy bezpośrednio funkcjonariusza. Organy uprawnione do wydawania zaświadczeń o okresie służby pełnionej w warunkach uzasadniających podwyższenie emerytury, przyjmowały, że z uwagi na wymóg „bezpośredniości”, o którym mowa w zaskarżonym przepisie, samo zakwalifikowanie czynności jako szczególnie zagrażającej życiu lub zdrowiu nie daje jeszcze podstawy do podwyższenia emerytury.

TK wskazał, że przysłówek „bezpośrednio” użyty w rozporządzeniu nie stanowi merytorycznego rozwinięcia przysłówka „szczególnie” użytego w ustawie. Zwrot „bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia” dotyczy związku przyczynowo-skutkowego i nakazuje adresatom rozporządzenia odwołać się do konkretnej koncepcji związku przy określaniu, czy został spełniony ustawowy warunek podwyższenia emerytury. Natomiast ustawowy zwrot „szczególnie zagrażających życiu lub zdrowiu” odnosi się do kwalifikacji zagrożenia per se, rozumianej jako stwierdzenie istnienia zagrożenia innego niż normalne następstwo pełnienia służby, przy założeniu, że w jej istotę wpisane jest ryzyko zagrożenia życia i zdrowia. Trybunał ponadto podkreślił, że ustawodawca, formułując warunki podwyższenia emerytury zróżnicował znaczenie przysłówków „szczególnie” i „bezpośrednio”. Drugi został wyraźnie zastrzeżony na określenie relacji kauzalnej. W tym zaś kontekście istotne również było, że z uwagi na przedmiot ustawowej regulacji, której celem jest zagwarantowanie czytelnych kryteriów podwyższenia emerytury, a tym samym operacjonalizacja art. 67 ust. 1 konstytucji, nie mogła ona podlegać wykładni zawężającej.

Źródło: www.trybunal.gov.pl, oprac. B. Opar