Generalna zasada wyrażona w art. 70 ust. 3 Konstytucji RP gwarantuje obywatelom i instytucjom prawo zakładania szkół podstawowych, ponadpodstawowych i wyższych oraz zakładów wychowawczych. Zgodnie z art. 8 ust. 1 u.p.o. szkoła i placówka może być szkołą i placówką publiczną albo niepubliczną.

Szkołą publiczną jest szkoła, która spełnia warunki określone w art. 14 ust. 1 pkt 1–5 u.p.o., czyli:

• zapewnia bezpłatne nauczanie w zakresie ramowych planów nauczania,
• przeprowadza rekrutację uczniów w oparciu o zasadę powszechnej dostępności,
• zatrudnia nauczycieli posiadających kwalifikacje określone w odrębnych przepisach,
• realizuje ramowy plan nauczania oraz programy nauczania uwzględniające podstawę programową kształcenia ogólnego, a w przypadku szkoły prowadzącej kształcenie zawodowe – również podstawę programową kształcenia w zawodach,
• realizuje ustalone przez MEN zasady oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów oraz przeprowadzania egzaminów (o których mowa w rozdziałach 3a i 3b u.s.o.).

Jednolity opis szkół i placówek (REGON)

Regulacja art. 12 u.p.o. wprowadza jednolity sposób opisu jednostek organizacyjnych objętych systemem oświaty, wymienionych w art. 2 u.p.o. – zarówno publicznych, jak i niepublicznych. Jednostki te oraz ich zespoły wpisuje się do krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej (REGON) jako podmioty, o których mowa w art. 42 ust. 1 pkt 2 ustawy z dn. 29.06.1995 r. o statystyce publicznej (t. jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 1068). Oznacza to, że wszystkie szkoły i placówki oświatowe zobowiązane są posługiwać się 9-znakowym numerem identyfikacyjnym REGON.

Zgodnie z art. 35 ust. 1 ustawy z dn. 15.04.2011 r. o systemie informacji oświatowej (t. jedn. Dz.U. z 2016 r. poz. 1927, z późn. zm.) wpis do rejestru REGON następuje za pośrednictwem Rejestru Szkół i Placówek Oświatowych (RSPO).

Zakładanie szkół i placówek publicznych przez ministrów

Uprawnienia do zakładania publicznych szkół i placówek posiadają:

• Minister Edukacji Narodowej (MEN),

• Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego (MKiDN),

• Minister Obrony Narodowej (MON),

• Minister Spraw Wewnętrznych (MSWiA),

• Minister Sprawiedliwości (MS),

• Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi (MRiRW),

• Minister Środowiska (MŚ),

• Minister Zdrowia (MZ),

• Minister Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej (MGMiŻŚ).

W ramach kompetencji MEN leży zakładanie i prowadzenie:

• szkolnych punktów konsultacyjnych przy przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych i przedstawicielstwach wojskowych RP,
• publicznych placówek doskonalenia nauczycieli o zasięgu ogólnokrajowym.Ponadto MEN może zakładać i prowadzić:
  • publiczne szkoły i placówki o charakterze eksperymentalnym,
  • publiczne placówki kształcenia ustawicznego o zasięgu ogólnokrajowym,
  • szkoły i zespoły szkół w Polsce oraz przy przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych i przedstawicielstwach wojskowych RP, które prowadzą kształcenie dzieci obywateli polskich czasowo przebywających za granicą zgodnie z podstawą programową kształcenia ogólnego lub umożliwiają uczniom uczęszczającym do szkół funkcjonujących w systemach oświaty innych państw uzupełnianie wykształcenia w zakresie szkoły podstawowej i liceum ogólnokształcącego, zgodnie z ramami programowymi kształcenia uzupełniającego i planami nauczania dla szkolnych punktów konsultacyjnych.

Z kolei do zadań MKiDN należy zakładanie i prowadzenie:

• publicznych szkół artystycznych,
• placówek zapewniających opiekę i wychowanie uczniom szkół artystycznych w okresie pobierania przez nich nauki poza miejscem stałego zamieszkania (burs, internatów).

Ponadto MKiDN może zakładać i prowadzić placówki doskonalenia nauczycieli szkół artystycznych.

Do placówek tworzonych i prowadzonych przez MRiRW należą:

• publiczne szkoły rolnicze oraz placówki rolnicze o znaczeniu regionalnym i ponadregionalnym,
• publiczne placówki doskonalenia nauczycieli przedmiotów zawodowych, którzy nauczają w szkołach rolniczych.

Z kolei MS może zakładać i prowadzić publiczne szkoły i placówki w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich oraz przy zakładach karnych i aresztach śledczych. Szkoły i placówki przy zakładach karnych i aresztach śledczych działają w ramach ich struktury.

MŚ uprawnione jest do zakładania i prowadzenia publicznych szkół leśnych.

MZ może założyć i prowadzić publiczną placówkę doskonalenia nauczycieli przedmiotów zawodowych o zasięgu ogólnokrajowym w zakresie nauczania w zawodach, dla których zgodnie z klasyfikacją zawodów szkolnictwa zawodowego MZ jest ministrem właściwym.

Wykaz publicznych szkół i placówek, które mogą zakładać i prowadzić MSWiA i MON, został określony w zał. do rozp. RM z dn. 11.03.2010 r. (Dz.U. Nr 54, poz. 322, ze zm.). Szkoły kształcące w zawodzie technik pożarnictwa może zakładać i prowadzić wyłącznie MSWiA.

I wreszcie MGMiŻŚ może zakładać i prowadzić publiczne: szkoły morskie, szkoły żeglugi śródlądowej oraz szkoły rybołówstwa.

Zakładanie szkół i placówek publicznych przez j.s.t.

 

Zgodnie z art. 8 ust. 3 u.p.o. jednostki samorządu terytorialnego mogą zakładać i prowadzić jedynie szkoły i placówki publiczne.

Do zadań własnych gminy należy zakładanie i prowadzenie publicznych:

• przedszkoli, w tym z oddziałami integracyjnymi lub specjalnymi, przedszkoli integracyjnych i specjalnych oraz innych form wychowania przedszkolnego, o których mowa w art. 32 ust. 2 u.p.o.,
• szkół podstawowych, w tym integracyjnych oraz z oddziałami integracyjnymi lub specjalnymi (z wyjątkiem szkół podstawowych specjalnych, szkół artystycznych oraz szkół przy zakładach karnych, szkół w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich).

Do zadań własnych powiatu należy zakładanie i prowadzenie publicznych:

• szkół podstawowych specjalnych,
• szkół ponadpodstawowych, w tym integracyjnych oraz z oddziałami integracyjnymi lub specjalnymi,
• szkół sportowych i mistrzostwa sportowego,
• placówek oświatowo-wychowawczych, w tym szkolnych schronisk młodzieżowych umożliwiających rozwijanie zainteresowań i uzdolnień oraz korzystanie z różnych form wypoczynku i organizacji czasu wolnego,
• placówek kształcenia ustawicznego, placówek kształcenia praktycznego oraz ośrodków dokształcania i doskonalenia zawodowego, umożliwiających uzyskanie i uzupełnienie wiedzy, umiejętności i kwalifikacji zawodowych,
• placówek artystycznych – ognisk artystycznych umożliwiających rozwijanie zainteresowań i uzdolnień artystycznych,
• poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym poradni specjalistycznych udzielających dzieciom, młodzieży, rodzicom i nauczycielom pomocy psychologiczno-pedagogicznej, a także pomocy uczniom w wyborze kierunku kształcenia i zawodu,
• młodzieżowych ośrodków wychowawczych, młodzieżowych ośrodków socjoterapii, specjalnych ośrodków szkolno-wychowawczych oraz specjalnych ośrodków wychowawczych dla dzieci i młodzieży wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania, a także ośrodków rewalidacyjno-wychowawczych umożliwiających dzieciom i młodzieży z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu głębokim, a także dzieciom i młodzieży z niepełnosprawnościami sprzężonymi, z których jedną z niepełnosprawności jest niepełnosprawność intelektualna, realizację odpowiednio obowiązku rocznego przygotowania przedszkolnego, obowiązku szkolnego i obowiązku nauki,
• placówek zapewniających opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania.

–  z wyjątkiem szkół i placówek o znaczeniu regionalnym i ponadregionalnym.

Powiat i gmina mogą zakładać i prowadzić w ramach zadań własnych publiczne placówki doskonalenia nauczycieli i biblioteki pedagogiczne, przy czym założenie tych jednostek następuje po uzyskaniu pozytywnej opinii kuratora oświaty.

Samorząd województwa zakłada i prowadzi publiczne szkoły i placówki o znaczeniu regionalnym lub ponadregionalnym, w tym:

• szkoły podstawowe specjalne,
• szkoły ponadpodstawowe, w tym integracyjne oraz z oddziałami integracyjnymi lub specjalnymi,
• szkoły sportowe i mistrzostwa sportowego,
• placówki wymienione w art. 2 pkt 3–8 u.p.o.,
• placówki doskonalenia nauczycieli,
• biblioteki pedagogiczne.

Zadaniem własnym samorządu województwa jest ponadto zakładanie publicznych kolegiów pracowników służb społecznych.

Przejmowanie przez j.s.t. szkoły lub placówki prowadzonej przez inną j.s.t. lub ministerstwo

Jednostki samorządu terytorialnego mogą zakładać i prowadzić szkoły i placówki, których prowadzenie nie należy do ich zadań własnych, po zawarciu porozumienia z j.s.t., dla której prowadzenie danego typu szkoły lub placówki jest zadaniem własnym, a w przypadku szkół artystycznych – z MKiDN (art. 8 ust. 17 u.p.o.). Przepis ten ma zastosowanie także do przekazywania szkół i placówek pomiędzy j.s.t.

Prowadzenie szkół resortowych może być przekazywane samorządom w drodze porozumienia między daną j.s.t. a odpowiednim ministrem:

• MKiDN – w przypadku szkół artystycznych, placówek zapewniających opiekę i wychowanie uczniom tych szkół w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania, placówek doskonalenia nauczycieli szkół artystycznych (art. 8 ust. 19 u.p.o.),
• MRiRW, MŚ i MGMiŻŚ – w przypadku publicznych szkół rolniczych i placówek rolniczych o znaczeniu regionalnym i ponadregionalnym, publicznych szkół leśnych oraz publicznych szkół morskich, publicznych szkół żeglugi śródlądowej i publicznych szkół rybołówstwa (art. 8 ust. 20 u.p.o.); w porozumieniu tym strony mogą określić tryb przekazania mienia będącego odpowiednio we władaniu ww. szkół (placówek), niezbędnego do prawidłowego wykonywania zadań przez organ prowadzący (art. 8 ust. 21 u.p.o.).

Przekazywanie szkół osobom prawnym niebędącym j.s.t. lub osobom fizycznym

Zgodnie z art. 9 ust. 1 u.p.o. jednostka samorządu terytorialnego może przekazać prowadzenie szkoły liczącej nie więcej niż 70 uczniów, dla której jest organem prowadzącym, podmiotowi zewnętrznemu, tj. osobie prawnej niebędącej j.s.t. lub osobie fizycznej. Jednak aby przekazanie stało się możliwe, musi zostać spełnionych kilka warunków wynikających z tego przepisu.

Po pierwsze, konieczne jest uzyskanie dla takiej decyzji pozytywnej opinii organu sprawującego nadzór pedagogiczny, po drugie – do przekazania może dojść tylko wtedy, gdy szkoła, która ma zostać przekazana, nie jest jedyną szkołą danego typu prowadzoną przez tę j.s.t. (gminę lub powiat) zgodnie z art. 8 ust. 15 lub 16 u.p.o. Oznacza to, że samorząd nie może zrezygnować na rzecz podmiotów prawa prywatnego z bezpośredniego wykonywania przypisanych mu ustawowo publicznych zadań oświatowych (nie może przekazać wszystkich samorządowych szkół podmiotom zewnętrznym).

Przekazanie następuje na podstawie uchwały organu stanowiącego j.s.t., przy czym jest możliwe tylko z dniem 1 września danego roku. Obowiązuje jeszcze jedno ważne ograniczenie, o którym mowa niżej.

Jednostka samorządu terytorialnego nie może powierzyć lub przekazać wykonywania zadań oświatowych, o których mowa w art. 11 ust. 2–4 u.p.o., osobie prawnej utworzonej przez tę j.s.t. lub osobie prawnej, w której ta j.s.t. ma udziały, albo której ma akcje. W szczególności j.s.t. nie może przekazać takiej osobie prawnej prowadzenia szkoły na podstawie art. 9 ust. 1 u.p.o., ani udzielić jej zezwolenia na założenie publicznej szkoły, placówki lub innej formy wychowania przedszkolnego na podstawie art. 88 ust. 4 u.p.o.

Samorząd zawiera z podmiotem przejmującym szkołę umowę, której zakres przedmiotowy określa art. 9 ust. 3 u.p.o. Muszą w niej zostać zapisane w szczególności: wskazanie, czy szkole ustala się obwód (w przypadku szkoły podstawowej), tryb przejęcia szkoły przez j.s.t. w przypadkach, o których mowa w art. 9 ust. 5 i 6 u.p.o., warunki korzystania z mienia przejętej szkoły, tryb kontroli przestrzegania warunków umowy, warunki i tryb rozwiązania umowy za wypowiedzeniem.

Co znaczą powołane tu przepisy? Stanowią one zabezpieczenie na wypadek, gdyby podmiot zewnętrzny nie był w stanie dalej prowadzić szkoły albo robił to z naruszeniem prawa lub warunków umowy. Zgodnie z art. 9 ust. 5 u.p.o. samorząd ma obowiązek przejąć prowadzenie szkoły, jeżeli osoba prowadząca ją nie wykonała polecenia, o którym mowa w art. 56 ust. 1 lub 2 u.p.o., narusza ustawę lub warunki prowadzenia szkoły określone w umowie. Umowa ulega wtedy rozwiązaniu z dniem przejęcia szkoły przez j.s.t. Z kolei w myśl art. 9 ust. 6 u.p.o. osoba prawna niebędąca j.s.t. lub osoba fizyczna, która przejęła do prowadzenia szkołę publiczną na podstawie umowy, nie może zlikwidować tej szkoły; na wniosek tej osoby j.s.t., która przekazała szkołę, przejmuje jej prowadzenie w trybie określonym w umowie.

Samorząd oraz podmiot, który przejmie prowadzenie szkoły publicznej, mają obowiązek powiadomić, w terminie 6 miesięcy przed dniem przekazania, pracowników szkoły oraz zakładową organizację związkową o terminie przekazania, jego przyczynach oraz prawnych, ekonomicznych i socjalnych skutkach dla pracowników, a także o nowych warunkach pracy i płacy. Przepisy art. 26¹ ust. 3 i 4 ustawy z dn. 23.05.1991 r. o związkach zawodowych (t. jedn. Dz.U. z 2015 r. poz. 1881) stosuje się odpowiednio. Nauczyciel, w terminie 3 miesięcy od uzyskania tej informacji, może złożyć oświadczenie o odmowie przejścia do szkoły przejmowanej przez podmiot zewnętrzny – to powoduje rozwiązanie stosunku pracy z przyczyn określonych w art. 20 ust. 1 KN z dniem przekazania szkoły, chyba że nauczyciel do dnia rozwiązania stosunku pracy wyrazi zgodę na przeniesienie do innej szkoły prowadzonej przez daną j.s.t. Nowy organ prowadzący z dniem przejęcia szkoły przedstawia nauczycielom na piśmie nowe warunki pracy i płacy oraz wskazuje termin, nie krótszy niż 7 dni, do którego nauczyciele mają złożyć oświadczenie o przyjęciu lub odmowie przyjęcia proponowanych warunków. Odmowa powoduje rozwiązanie stosunku pracy z nauczycielem z upływem 3 miesięcy od dnia, do którego nauczyciel miał złożyć oświadczenie. Do nauczyciela, który odmówił przyjęcia nowych warunków pracy i płacy, stosuje się odpowiednio przepisy o rozwiązywaniu stosunków pracy z przyczyn leżących po stronie pracodawcy. Do czasu przyjęcia nowych warunków pracy i płacy albo rozwiązania stosunku pracy z powodu odmowy ich przyjęcia – w zakresie praw i obowiązków nauczyciela stosuje się dotychczasowe przepisy.

Do szkoły przejętej zgodnie z art. 9 ust. 1 u.p.o. stosuje się przepisy dotyczące szkół publicznych prowadzonych przez osoby prawne niebędące j.s.t. lub osoby fizyczne, z wyjątkiem art. 88 ust. 4–6 u.p.o.

Zakładanie szkół i placówek publicznych przez osoby prawne inne niż j.s.t. i osoby fizyczne
 

Zgodnie z art. 88 ust. 4 u.p.o. założenie szkoły lub placówki publicznej przez osobę prawną inną niż j.s.t. lub osobę fizyczną wymaga zezwolenia właściwego organu j.s.t., której zadaniem jest prowadzenie szkół lub placówek publicznych danego typu, wydanego po uzyskaniu pozytywnej opinii kuratora oświaty. W przypadku szkół artystycznych realizujących wyłącznie kształcenie artystyczne konieczne jest uzyskanie zezwolenia MKiDN, a jeśli szkoła realizuje także kształcenie ogólne – zezwolenia MKiDN wydanego po uzyskaniu pozytywnej opinii kuratora oświaty.

Wniosek o udzielenie zezwolenia
 

Wniosek o udzielenie zezwolenia składa się wraz z projektem aktu założycielskiego i statutu nie później niż do 30 września roku poprzedzającego rok, w którym ma nastąpić uruchomienie szkoły lub placówki. Za zgodą odpowiednio organu j.s.t. lub MKiDN termin ten może zostać przedłużony. Wniosek zawiera także dane niezbędne do wpisania szkoły lub placówki do krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej (REGON).

Zgodnie z § 3 ust. 1 rozp. MEN z dn. 18.08.2017 r. w sprawie szczegółowych zasad i warunków udzielania i cofania zezwolenia na założenie przez osobę prawną lub osobę fizyczną szkoły lub placówki publicznej (Dz.U. z 2017 r. poz. 1625) wniosek o udzielenie zezwolenia na założenie szkoły lub placówki publicznej zawiera:

• w przypadku założyciela będącego osobą prawną – nazwę założyciela, adres jego siedziby oraz wskazanie organu uprawnionego do prowadzenia w imieniu założyciela spraw szkoły lub placówki publicznej;
• w przypadku założyciela będącego osobą fizyczną – imię i nazwisko założyciela, numer ewidencyjny PESEL, adres miejsca zamieszkania oraz adres do korespondencji;
• określenie typu szkoły lub rodzaju placówki publicznej, daty rozpoczęcia jej działalności, przewidywanej liczby uczniów (słuchaczy) oraz:
  • wskazanie, czy szkoła jest przeznaczona dla dzieci i młodzieży czy dla dorosłych,
    w przypadku szkoły podstawowej – wskazanie, czy w szkole będą zorganizowane oddziały przedszkolne oraz czy szkoła będzie posiadać podporządkowane jej organizacyjnie szkoły filialne,
  • w przypadku szkoły podstawowej, o której mowa w art. 95 ust. 2, 3 i 6 u.p.o. – wskazanie klas, które ma obejmować struktura organizacyjna tej szkoły,
  • w przypadku szkoły prowadzącej kształcenie zawodowe – wskazanie zawodu lub zawodów, w jakich szkoła będzie kształcić,
  • w przypadku szkoły specjalnej – wskazanie rodzaju niepełnosprawności uczniów, dla których tworzy się szkołę;
• wskazanie adresu siedziby szkoły lub placówki publicznej oraz informację o jej warunkach lokalowych oraz wyposażeniu w pomoce dydaktyczne i sprzęt niezbędny do realizacji zadań statutowych;
• dane, o których mowa w art. 88 ust. 5 u.p.o.

Do wniosku o udzielenie zezwolenia na założenie szkoły lub placówki publicznej należy dołączyć:

• w przypadku założyciela będącego osobą prawną – kopię statutu lub innego dokumentu stanowiącego podstawę funkcjonowania osoby prawnej oraz – jeżeli osoba prawna podlega obowiązkowi wpisu do rejestru lub ewidencji – aktualny odpis z właściwego rejestru lub ewidencji,
• w przypadku założyciela będącego osobą fizyczną – wyciąg z dowodu osobistego zawierający imię, nazwisko i numer ewidencyjny PESEL, poświadczony notarialnie lub poświadczony przez przyjmującego wniosek pracownika urzędu obsługującego organ j.s.t. właściwej do udzielenia zezwolenia na założenie szkoły lub placówki publicznej;
• projekt aktu założycielskiego szkoły lub placówki publicznej,
• projekt statutu szkoły lub placówki publicznej,
• opinie właściwego miejscowo komendanta powiatowego (miejskiego) Państwowej Straży Pożarnej i państwowego powiatowego inspektora sanitarnego o warunkach bezpieczeństwa i higieny w budynku, w którym będzie się mieścić szkoła lub placówka publiczna, i najbliższym jego otoczeniu, a w przypadku szkoły podstawowej, o której mowa w art. 95 ust. 3 u.p.o., również o warunkach bezpieczeństwa i higieny w budynkach, w których będą mieścić się szkoły filialne, i najbliższym ich otoczeniu,
• wykaz nauczycieli przewidzianych do zatrudnienia w szkole lub placówce publicznej, zawierający imiona i nazwiska nauczycieli oraz informację o ich kwalifikacjach,
• zobowiązanie do zapewnienia warunków działania szkoły lub placówki publicznej, w tym bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki, oraz zobowiązanie do przestrzegania przepisów dotyczących szkół i placówek publicznych.

Jeżeli osoba prawna ma siedzibę za granicą, zagraniczny dokument urzędowy stanowiący podstawę funkcjonowania tej osoby przedstawia się wraz z uwierzytelnionym tłumaczeniem na język polski. Dokument ten wymaga uprzedniej legalizacji przez właściwego ze względu na siedzibę założyciela konsula RP, chyba że umowa międzynarodowa, której Rzeczpospolita Polska jest stroną, stanowi inaczej. W przypadku dokumentu urzędowego sporządzonego lub uwierzytelnionego przez władze państwa będącego stroną Konwencji znoszącej wymóg legalizacji zagranicznych dokumentów urzędowych, sporządzonej w Hadze dnia 5 października 1961 r. (Dz.U. z 2005 r. poz. 938), dokument ten przedkłada się wraz z dołączoną apostille.

 
Warunki otrzymania zezwolenia
 

Zgodnie z § 4 ust. 1 cyt. rozp. zezwolenie na założenie szkoły lub placówki publicznej jest udzielane, jeżeli:

• statut lub inny dokument stanowiący podstawę funkcjonowania osoby prawnej będącej założycielem przewiduje prowadzenie przez nią działalności oświatowej;
• projekt aktu założycielskiego i projekt statutu szkoły lub placówki publicznej są zgodne z przepisami u.p.o. i aktów prawnych wydanych na jej podstawie;
• w przypadku szkoły prowadzącej kształcenie zawodowe – zawód lub zawody, w jakich szkoła będzie kształcić, są zgodne z klasyfikacją zawodów szkolnictwa zawodowego;
• warunki lokalowe oraz wyposażenie szkoły lub placówki publicznej w pomoce dydaktyczne i sprzęt zapewniają realizację statutowych zadań szkoły lub placówki publicznej, w tym bezpieczne i higieniczne warunki nauki, wychowania i opieki;
• nauczyciele posiadają kwalifikacje wymagane do zatrudnienia w szkole lub placówce publicznej danego typu lub rodzaju;
• utworzenie szkoły w miejscowości wskazanej przez założyciela będzie sprzyjać poprawie warunków kształcenia, a także korzystnie uzupełniać sieć szkół publicznych w odpowiednio tej miejscowości, gminie, powiecie, województwie lub regionie.

Zezwolenie na założenie szkoły lub placówki publicznej jest udzielane po uzyskaniu pozytywnej opinii kuratora oświaty. O tę opinię występuje organ j.s.t. właściwej do udzielenia zezwolenia na założenie szkoły lub placówki publicznej.

Zezwolenie na założenie szkoły lub placówki publicznej określa:

• założyciela, tj. w przypadku osoby prawnej – nazwę, adres jego siedziby i numer wpisu do właściwego rejestru lub ewidencji, a w przypadku osoby fizycznej – imię i nazwisko, numer ewidencyjny PESEL oraz adres miejsca zamieszkania;
• typ szkoły lub rodzaj placówki, jej nazwę, adres siedziby i termin rozpoczęcia działalności;
• wskazanie, czy szkoła jest przeznaczona dla dzieci i młodzieży czy dla dorosłych;
• w przypadku szkoły podstawowej – wskazanie, czy w szkole będą zorganizowane oddziały przedszkolne oraz czy szkoła będzie posiadać podporządkowane jej organizacyjnie szkoły filialne;
• w przypadku szkoły podstawowej, o której mowa w art. 95 ust. 2, 3 i 6 u.p.o. – wskazanie klas, jakie ma obejmować struktura organizacyjna tej szkoły;
• w przypadku szkoły prowadzącej kształcenie zawodowe – zawód lub zawody, w których kształci szkoła;
• w przypadku szkoły specjalnej – rodzaj niepełnosprawności uczniów, dla których tworzy się szkołę.

Zezwolenie wydaje się na czas nieokreślony. Udzielenie i odmowa udzielenia zezwolenia następują w drodze decyzji administracyjnej.

Cofnięcie zezwolenia
 

Organ, który wydał zezwolenie, może, a w przypadkach określonych w § 7 ust. 1 cyt. rozp. – ma obowiązek, cofnąć to zezwolenie. Cofnięcie zezwolenia następuje w drodze decyzji administracyjnej.

Zezwolenie cofa się w przypadku:

• wykreślenia osoby prawnej będącej założycielem z właściwego rejestru lub ewidencji,
• wykreślenia postanowień przewidujących prowadzenie działalności oświatowej ze statutu lub innego dokumentu stanowiącego podstawę funkcjonowania osoby prawnej będącej założycielem,
• prawomocnego orzeczenia sądu zakazującego działalności oświatowej osobie prawnej lub osobie fizycznej, będącej założycielem,
• udzielenia zgody na likwidację szkoły lub placówki publicznej, o której mowa w art. 89 ust. 3 u.p.o.

Ponadto zezwolenie może zostać cofnięte, jeżeli:

• szkoła lub placówka publiczna nie rozpocznie działalności w ciągu dwóch tygodni od upływu terminu określonego w zezwoleniu,
• szkoła lub placówka publiczna przerwie działalność na okres dłuższy niż dwa miesiące, niewynikający z przepisów w sprawie organizacji roku szkolnego,
• szkoła lub placówka publiczna nie zastosuje się do poleceń organu sprawującego nadzór pedagogiczny nakazujących usunięcie uchybień wynikających z naruszenia przepisów u.p.o. lub u.s.o. albo rozporządzeń wydanych na ich podstawie, oraz jeżeli szkoła lub placówka publiczna nie zastosuje się do poleceń organu sprawującego nadzór pedagogiczny dotyczących poprawy efektywności kształcenia lub wychowania – w tych przypadkach cofnięcie zezwolenia następuje na podstawie art. 56 ust. 5 u.p.o. i jest równoznaczne z postawieniem szkoły lub placówki w stan likwidacji,
• szkoła prowadząca kształcenie zawodowe zmieni lub wprowadzi nowy zawód, z naruszeniem art. 68 ust. 7 u.p.o.

Akt założycielski szkoły lub placówki publicznej

Zgodnie z art. 88 ust. 1 u.p.o. szkołę lub placówkę publiczną zakłada się na podstawie aktu założycielskiego. Dokument ten określa typ, nazwę i siedzibę szkoły lub placówki. Ponadto w akcie założycielskim szkoły publicznej, w której realizowany jest obowiązek szkolny, określa się też:

• jej zasięg terytorialny (obwód), w szczególności nazwy miejscowości (w miastach nazwy ulic lub ich części) należących do jej obwodu,
• w przypadku szkoły podstawowej – także podporządkowane jej organizacyjnie szkoły filialne.

W szkołach publicznych prowadzonych przez osoby fizyczne lub osoby prawne inne niż j.s.t. nie ustala się obwodu, chyba że osoba prowadząca wystąpi z takim wnioskiem. Ponadto obwodów nie ustala się: szkołom specjalnym i integracyjnym, szkołom dwujęzycznym, szkołom dla mniejszości narodowych i etnicznych oraz społeczności posługujących się językiem regionalnym, szkołom sportowym, szkołom mistrzostwa sportowego, szkołom artystycznym, szkołom w zakładach poprawczych i schroniskach dla nieletnich oraz szkołom przy zakładach karnych i aresztach śledczych. Zespołowi szkół, nawet jeżeli w jego skład wchodzą szkoły, w których realizowany jest obowiązek szkolny, nie ustala się obwodu – obwód ustala się każdej ze szkół wchodzących w skład zespołu.

Jednostka samorządu terytorialnego, inna osoba prawna lub osoba fizyczna zakładająca szkołę lub placówkę podpisują akt założycielski i nadają pierwszy statut.

Zgodnie z art. 88 ust. 8 u.p.o. akt założycielski i statut szkoły lub placówki publicznej przesyła się właściwemu kuratorowi oświaty oraz innym organom właściwym do sprawowania nadzoru pedagogicznego nad szkołą lub placówką.

Statuty szkół, przedszkoli i placówek publicznych

W przepisach u.p.o. wskazano, jakie sprawy muszą zostać uregulowane w statucie szkoły (art. 98–99) oraz w statucie przedszkola (art. 102). Ustawodawca posłużył się w obu wyliczeniach wyrażeniem „w szczególności”, co oznacza, że katalogi te, choć obszerne, nie są jednak zamknięte.

Przed reformą, która weszła w życie 1 września 2017 r., kwestie te regulowało rozp. MEN z dn. 21.05.2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (Dz.U. Nr 61, poz. 624, z późn. zm.) – obecnie przepisy te w zakresie dotyczącym ramowych statutów szkół publicznych obowiązują tylko do czasu zakończenia kształcenia w dotychczasowym  gimnazjum, trzyletnim liceum ogólnokształcącym, czteroletnim technikum, klasach dotychczasowej zasadniczej szkoły zawodowej prowadzonych w branżowej szkole I stopnia, dotychczasowej szkole policealnej i szkole specjalnej przysposabiającej do pracy, a także w dotychczasowych szkołach artystycznych, oraz mogą być zmieniane na podstawie tych przepisów.

Treści, które w szczególności musi zawierać statut placówki, zostały określone w art. 112 u.p.o. Są to: nazwa i typ placówki, cele i zadania; organ prowadzący; organy placówki oraz ich kompetencje; organizacja placówki; zakres zadań nauczycieli oraz innych pracowników. Od 1 września 2017 r. obowiązuje rozp. MEN z dnia 21.07.2017 r. w sprawie ramowych statutów: publicznej placówki kształcenia ustawicznego, publicznej placówki kształcenia praktycznego oraz publicznego ośrodka dokształcania i doskonalenia zawodowego (Dz.U. z 2017 r. poz. 1451).

Kurator oświaty, a w przypadku szkół i placówek artystycznych – dyrektor specjalistycznej jednostki nadzoru, może uchylić statut publicznego przedszkola, publicznej szkoły lub placówki albo niektóre jego postanowienia, jeżeli są sprzeczne z prawem. Organowi, który nadał lub uchwalił statut, przysługuje od takiej decyzji odwołanie odpowiednio do MEN albo MKiDN.

Organizacja szkół i przedszkoli publicznych

Zgodnie z art. 110 ust. 1 u.p.o. szczegółową organizację nauczania, wychowania i opieki w danym roku szkolnym określa arkusz organizacji szkoły i przedszkola. Opracowuje go dyrektor szkoły i przedszkola, a zatwierdza organ prowadzący, po zasięgnięciu opinii organu sprawującego nadzór pedagogiczny. Na podstawie zatwierdzonego arkusza dyrektor szkoły, z uwzględnieniem zasad ochrony zdrowia i higieny pracy, ustala tygodniowy rozkład zajęć określający organizację zajęć edukacyjnych.

Dodatkowe kwestie związane z opracowaniem i zatwierdzaniem arkusza organizacji szkoły i przedszkola, tj. jego zawartość oraz wymagane terminy, określa § 17 rozp. MEN z dn. 17.03.2017 r. w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli (Dz.U. z 2017 r. poz. 649). W przepisach tych określono ponadto takie kwestie, jak:

• elementy tworzące nazwę szkoły i przedszkola, sposób używania nazwy oraz tryb nadawania imienia,
• warunki i sposób używania nazwy na pieczęciach, tablicy urzędowej i sztandarze,
• warunki i tryb tworzenia zespołów nauczycieli do realizacji zadań szkoły określonych w statucie,
• liczba uczniów w oddziale klas I–III szkoły podstawowej,
• formy organizacji obowiązkowych zajęć edukacyjnych,
• szczegółowe warunki i tryb tworzenia klas łączonych,
• czas trwania zajęć edukacyjnych i zajęć rewalidacyjnych,
• szczegółowe standardy opieki i wychowania w internatach,
• liczba uczniów pozostających pod opieką jednego nauczyciela wychowawcy w świetlicy,
• szczegółowa organizacja pracy przedszkola, w tym organizacja
  i liczebność oddziałów.

Zakładanie szkół i placówek niepublicznych przez osoby fizyczne oraz osoby prawne

Zgodnie z art. 168 ust. 1 u.p.o. szkoły i placówki niepubliczne mogą być zakładane i prowadzone przez osoby prawne i osoby fizyczne – po uzyskaniu wpisu do ewidencji prowadzonej przez j.s.t. zobowiązaną do prowadzenia odpowiedniego typu publicznych szkół i placówek. W przypadku niepublicznych szkół artystycznych ewidencję prowadzi i wpisuje do niej MKiDN. Kwestie szczegółowe związane z zakładaniem szkół niepublicznych, wpisem do ewidencji, konstruowaniem statutu szkoły niepublicznej reguluje rozdział 8 u.p.o.

MKiDN, w drodze rozporządzenia, może powierzyć specjalistycznej jednostce nadzoru prowadzenie ewidencji niepublicznych szkół artystycznych i wydawanie decyzji, o których mowa w art. 168 ust. 12, art. 169 ust. 2, art. 176 ust. 4 i art. 179 u.p.o. (odpowiednio decyzja o odmowie wpisu do ewidencji, o wykreśleniu z ewidencji, o nadaniu uprawnień szkoły publicznej, o cofnięciu tych uprawnień).

Zgłoszenie do ewidencji

Zgłoszenie do ewidencji sporządza się zgodnie z art. 168 ust. 4 u.p.o. W myśl tego przepisu zgłoszenie powinno zawierać:

• oznaczenie osoby zamierzającej prowadzić szkołę lub placówkę, jej miejsca zamieszkania lub siedziby;
• określenie odpowiednio typu i rodzaju szkoły lub placówki oraz daty rozpoczęcia jej funkcjonowania, a w przypadku szkoły prowadzącej kształcenie zawodowe – nazw zawodów, w jakich szkoła będzie kształcić, zgodnych z nazwami zawodów występujących w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego lub klasyfikacji zawodów i specjalności ustalanej na potrzeby rynku pracy przez ministra właściwego do spraw pracy;
• wskazanie miejsca prowadzenia szkoły lub placówki oraz informację o warunkach lokalowych zapewniających:

–   możliwość prowadzenia zajęć dydaktyczno-wychowawczych,

–   realizację innych zadań statutowych,

–   możliwość realizacji praktycznej nauki zawodu – w przypadku szkoły prowadzącej kształcenie zawodowe,

–   bezpieczne i higieniczne warunki nauki i pracy, spełniające wymagania określone w przepisach w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach, przepisach o ochronie środowiska, przepisach o Państwowej Inspekcji Sanitarnej, przepisach techniczno-budowlanych i przepisach o ochronie przeciwpożarowej; spełnienie tych wymagań potwierdza się przez dołączenie do zgłoszenia odpowiednio pozytywnej opinii właściwego państwowego powiatowego inspektora sanitarnego oraz pozytywnej opinii komendanta powiatowego (miejskiego) Państwowej Straży Pożarnej;

• statut szkoły lub placówki;
• dane dotyczące kwalifikacji pracowników pedagogicznych i dyrektora, przewidzianych do zatrudnienia w szkole lub placówce;
• zobowiązanie do przestrzegania wymagań określonych w art. 14 ust. 3 u.p.o. – w przypadku szkoły podstawowej, a także szkoły ponadpodstawowej, której z dniem rozpoczęcia działalności mają być nadane uprawnienia szkoły publicznej, oraz w art. 14 ust. 4 u.p.o. – w przypadku szkoły artystycznej realizującej kształcenie ogólne, której z dniem rozpoczęcia działalności mają być nadane uprawnienia szkoły publicznej;
• dane niezbędne do wpisania szkoły lub placówki do krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej (REGON).

Szkoła podstawowa i szkoła ponadpodstawowa mogą zostać wpisane do ewidencji, jeżeli osoba zgłaszająca szkołę do ewidencji przedstawi pozytywną opinię kuratora oświaty, a w przypadku szkoły prowadzącej kształcenie w zawodach medycznych – także opinię MZ o spełnieniu wymagań określonych w art. 14 ust. 3 u.p.o. (warunkujących uzyskanie uprawnień szkoły publicznej).

Szkoła artystyczna realizująca kształcenie ogólne może zostać wpisana do ewidencji, jeżeli MKiDN stwierdzi spełnianie wymagań określonych w art. 14 ust. 4 u.p.o. (warunkujących uzyskanie uprawnień szkoły publicznej) oraz jeżeli osoba zgłaszająca szkołę do ewidencji przedstawi pozytywną opinię kuratora oświaty o spełnieniu wymagań określonych w art. 14 ust. 4 u.p.o. w zakresie kształcenia ogólnego.

Niepubliczna placówka, o której mowa w art. 2 pkt 7 u.p.o., może zostać wpisana do ewidencji, jeżeli osoba zgłaszająca tę placówkę przedstawi pozytywną opinię kuratora oświaty o spełnieniu wymagań określonych w przepisach wydanych na podstawie art. 123 ust. 1 pkt 1 u.p.o. Osoba zgłaszająca niepubliczny młodzieżowy ośrodek wychowawczy musi dodatkowo przedstawić opinię instytucji odpowiedzialnej za wskazywanie staroście ośrodka, do którego ma być skierowany nieletni, określonej w przepisach wydanych na podstawie art. 81 ustawy z dn. 26.10.1982 r. o postępowaniu w sprawach nieletnich (Dz.U. z 2016 r. poz. 1654), z której wynika, że istnieje zapotrzebowanie na miejsca w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych.

W przypadku osoby prawnej lub fizycznej podejmującej prowadzenie niepublicznych innych form wychowania przedszkolnego wymagane jest uzyskanie wpisu do ewidencji prowadzonej przez gminę właściwą ze względu na miejsce prowadzenia tych form. Odpowiednie zastosowanie znajdują tu przepisy art. 168–169, art. 170 ust. 1 i 2, art. 172 i art. 180 u.p.o., z tym że zgłoszenie do ewidencji zamiast statutu powinno zawierać projekt organizacji wychowania przedszkolnego, które ma być realizowane w danej formie.

Termin wpisu do ewidencji

W myśl postanowień art. 168 ust. 9 u.p.o. j.s.t. dokonuje wpisu do ewidencji w ciągu 30 dni od daty zgłoszenia oraz z urzędu doręcza zgłaszającemu zaświadczenie o wpisie do ewidencji. Kopia zaświadczenia przekazywana jest właściwemu kuratorowi oświaty oraz organowi podatkowemu. Niemal identyczna procedura obowiązuje w przypadku szkół artystycznych, z tą tylko różnicą, że organem dokonującym wpisu do ewidencji jest MKiDN, a kopia zaświadczenia o wpisie do ewidencji przekazywana jest organowi podatkowemu; jedynie w przypadku szkół artystycznych realizujących kształcenie ogólne kopię zaświadczenia przekazuje się również właściwemu kuratorowi oświaty.

Zaświadczenie o wpisie do ewidencji wydane przez j.s.t. lub MKiDN zawiera:

• nazwę organu, który dokonał wpisu do ewidencji szkoły lub placówki,
• datę i numer wpisu do ewidencji,
• nazwę oraz odpowiednio typ i rodzaj szkoły lub placówki,
• osobę prawną lub osobę fizyczną prowadzącą szkołę lub placówkę,
• adres szkoły lub placówki,
• nazwy zawodów, w jakich szkoła kształci – w przypadku szkół prowadzących kształcenie zawodowe.

Odmowa wpisania do ewidencji

Zarówno j.s.t., jak i MKiDN odmawiają wpisu do ewidencji, jeżeli:

• zgłoszenie nie zawiera danych wymienionych w art. 168 ust. 4 u.p.o. albo podane w nim dane są błędne i mimo wezwania nie zostało uzupełnione albo poprawione w wyznaczonym terminie,
• statut szkoły lub placówki jest sprzeczny z obowiązującym prawem i mimo wezwania nie został zmieniony.

Odmowa wpisania do ewidencji następuje w drodze decyzji administracyjnej. Od decyzji organu ewidencyjnego przysługuje odwołanie do właściwego kuratora oświaty. Należy je złożyć w terminie 14 dni od daty doręczenia decyzji, za pośrednictwem organu, który wydał decyzję.

Obowiązek aktualizowania danych zawartych w zgłoszeniu

Zgodnie z art. 168 ust. 13 u.p.o. na osobie prowadzącej szkołę lub placówkę niepubliczną ciąży obowiązek aktualizowania danych zawartych w zgłoszeniu. Osoba ta ma obowiązek zgłaszać organowi ewidencyjnemu w ciągu 14 dni zmiany powstałe po wpisie do ewidencji. W przypadku dokonania zmian w zgłoszeniu odpowiednie zastosowanie mają omówione powyżej regulacje art. 168 ust. 4–12 u.p.o.

Osoba prawna lub fizyczna, która prowadzi niepubliczne przedszkole lub niepubliczną szkołę podstawową i podejmie prowadzenie niepublicznych innych form wychowania przedszkolnego, musi dokonać zmiany we wpisie do ewidencji odpowiednio przedszkola lub szkoły podstawowej w trybie określonym w art. 168 ust. 13 u.p.o., z tym że zgłoszenie zamiast zmiany statutu powinno zawierać projekt organizacji wychowania przedszkolnego, które ma być realizowane w danej formie.

Przekształcenie niepublicznej innej formy wychowania przedszkolnego, prowadzonej przez osobę prawną lub fizyczną, w niepubliczne przedszkole również wymaga dokonania zmiany we wpisie do ewidencji prowadzonej przez gminę właściwą ze względu na miejsce prowadzenia przedszkola – stosuje się tu tryb określony w art. 168 ust. 13 u.p.o., z tym że do zgłoszenia do ewidencji dołącza się statut przedszkola.

Wykreślenie wpisu do ewidencji

Wykreślenie z ewidencji następuje w drodze decyzji administracyjnej wydanej przez organ ewidencyjny, w terminie w niej wskazanym, i jest równoznaczne z likwidacją szkoły lub placówki niepublicznej. Przesłanki i tryb wykreślenia wpisu uregulowano w art. 169 u.p.o.

Wydanie decyzji o wykreśleniu z ewidencji jest obligatoryjne w razie stwierdzenia któregokolwiek z niżej wymienionych przypadków:

1)  niepodjęcia działalności przez szkołę lub placówkę w terminie wskazanym w zgłoszeniu do ewidencji;

2)  prawomocnego orzeczenia sądu zakazującego osobie fizycznej, prowadzącej szkołę lub placówkę, prowadzenia działalności oświatowej;

3)  stwierdzenia, w trybie nadzoru pedagogicznego, że działalność szkoły lub placówki, lub organu prowadzącego tę szkołę lub placówkę jest niezgodna z przepisami u.p.o., u.s.o., wydanych na ich podstawie rozporządzeń lub statutem, a w szkole podstawowej oraz szkole artystycznej realizującej kształcenie ogólne w zakresie szkoły podstawowej – również w przypadku gdy nie jest wypełnione zobowiązanie, o którym mowa w art. 168 ust. 4 pkt 6 u.p.o., jeżeli szkoła lub placówka, lub osoba prowadząca szkołę lub placówkę w wyznaczonym terminie nie zastosowała się do polecenia organu sprawującego nadzór pedagogiczny, o którym mowa w art. 180 ust. 2 u.p.o.;

4)  dokonania wpisu z naruszeniem prawa;

5)  zaprzestania działalności przez szkołę lub placówkę przez okres dłuższy niż trzy miesiące.

Statut szkoły i placówki niepublicznej

Szkoła lub placówka niepubliczna działa na podstawie statutu nadanego przez osobę prowadzącą. Statut szkoły (placówki) niepublicznej sporządza się zgodnie z art. 172 ust. 2 pkt 1–9 u.p.o. Przepis ten w sposób wyczerpujący określa treść statutu szkoły (placówki) niepublicznej, inaczej niż regulacje odnoszące się do szkół, przedszkoli i placówek publicznych.