Obniżenie stawki za dostarczanie świeżych warzyw, owoców i nabiału dla dzieci w klasach I–V szkół podstawowych oraz rosnąca inflacja mogą sprawić, że …

(…) wielu uczniów straci dostęp do tych produktów, ponieważ rodzin nie będzie stać na ich zakup – alarmują posłowie i dostawcy zaopatrujący placówki oświatowe. W odpowiedzi MEiN podkreśla, że to nie obniżka stawek, tylko zmiany w koszyku produktów. Resort tłumaczy je m.in. brexitem.

Program dla szkół (dawniej „Szklanka mleka” i „Owoce w szkole”) został ustanowiony przez Komisję Europejską w ramach Wspólnej Polityki Rolnej. Jego celem jest promocja zdrowego odżywiania oraz kształtowanie trwałego nawyku konsumpcji owoców, warzyw, mleka i jego przetworów poprzez zwiększenie ich udziału w codziennej diecie dzieci i młodzieży. Programowi towarzyszą również działania o charakterze edukacyjnym realizowane w szkołach podstawowych. Uczestnictwo w programie zobowiązuje szkołę do przeprowadzenia co najmniej dwóch zajęć w każdym semestrze roku szkolnego zgodnie z rozporządzeniem MEN z dn. 31.08.2017 r. w sprawie szczegółowego sposobu realizacji w szkołach środków towarzyszących o charakterze edukacyjnym, które służą prawidłowej realizacji programu dla szkół oraz upowszechniają wśród dzieci zdrowe nawyki żywieniowe (t. jedn. Dz.U. z 2020 r. poz. 1302).

Jeśli chodzi o finanse, to punktem wyjścia do podziału środków na realizację Programu dla szkół w Polsce w danym roku szkolnym jest przyznanie alokacji na ten cel z budżetu UE. W wyniku wyjścia Wielkiej Brytanii z UE nastąpiło zmniejszenie unijnego finansowania programu, począwszy od roku szkolnego 2021/2022 z poziomu 250 mln euro do 220,8 mln euro. Wielka Brytania nie wykorzystywała w pełni środków otrzymywanych z unijnego budżetu na realizację Programu dla szkół, dlatego korzystały z nich inne państwa członkowskie. Po brexicie to już niemożliwe, a unijny budżet przyznany Polsce na realizację programu w przyszłym roku szkolnym zmniejszył się w porównaniu z bieżącym rokiem o 3.187.301 euro (-12,6%), do poziomu 22.148.829 euro. Zmianie nie uległo natomiast nieobligatoryjne dofinansowanie programu z budżetu krajowego, które wynosi 128,1 mln zł w skali roku szkolnego i jest jednym z najwyższych wśród państw członkowskich.

Te okoliczności, podkreśla MEiN, spowodowały konieczność ponownej analizy podstawowych elementów i zmiennych w Programie dla szkół. Podjęto decyzję o utrzymaniu w przyszłym roku szkolnym liczby porcji na poziomie zbliżonym do roku szkolnego 2020/2021 mimo szacowanego wzrostu o 152 tys. uczniów grupy docelowej. „Konieczna więc była weryfikacja produktów dostarczanych do szkół i ograniczenie produktów droższych (np. soków owocowych, serka twarogowego)” – wyjaśnia resort. I zapewnia, że zmiany zostały wypracowane i zaakceptowane przez przedstawicieli ministerstw oraz instytucji zaangażowanych w administrowanie programem.

„W rzeczywistości rozp. RM z dn. 26.05.2021 r. w sprawie wysokości środków finansowych przeznaczonych na wypłatę pomocy krajowej i pomocy unijnej w ramach finansowania programu dla szkół oraz wysokości stawek pomocy finansowej z tytułu realizacji działań w ramach tego programu w roku szkolnym 2021/2022 (Dz.U. 2021 r. poz. 972) nie wprowadza obniżki stawek za dostarczanie dzieciom koszyka produktów mlecznych i owocowo-warzywnych. Ich poziom wynika wyłącznie z matematycznej kalkulacji będącej efektem zmiany struktury produktowej koszyka. Uwzględnia ona ceny detaliczne produktów wchodzących w skład koszyka, notowane w poprzednich latach kalendarzowych. Z uwagi na zwiększenie liczby produktów tańszych kosztem droższych łączna wartość koszyka produktów, które będą dostarczane do szkół w przyszłym roku szkolnym uległa zmniejszeniu” – tłumaczy resort.

Przypomina też, że w trudnym 2020 r. kilkakrotnie zmieniano przepisy krajowe, by umożliwić realizację programu podczas nauki zdalnej. Deklaruje, że jeśli rzeczywiste różnice w cenach zbytu artykułów mleczarskich oraz owocowo-warzywnych wzrosłyby do poziomu uniemożliwiającego skuteczne dostawy produktów do placówek oświatowych, rząd podejmie działania gwarantujące utrzymanie bezpłatnych dostaw.

Przypomnijmy, że wzmocnieniem działań promujących zdrowy styl życia są przepisy ograniczające spożycie cukrów, soli i tłuszczów w produktach oferowanych w szkołach w ramach posiłków oraz asortymentu sklepików szkolnych.

Od 2016 r. obowiązuje rozp. MZ z dn. 26.07.2016 r. w sprawie grup środków spożywczych przeznaczonych do sprzedaży dzieciom i młodzieży w jednostkach systemu oświaty oraz wymagań, jakie muszą spełniać środki spożywcze stosowane w ramach żywienia zbiorowego dzieci i młodzieży w tych jednostkach (Dz.U. z 2016 r. poz. 1154).

„Dodatkowo rząd przeznaczył na szkolne stołówki i jadalnie 200 mln zł (po 40 mln zł rocznie). Środki na wyposażenie, remont stołówki lub jadalni w publicznych szkołach podstawowych to działania, które mają przyczynić się do reaktywacji stołówek w szkołach i w efekcie poprawy standardów i jakości żywienia” – przypomina MEiN. Chodzi o uchwałę RM nr 140/2018 z dn. 15.10.2018 r. ustanawiającą wieloletni rządowy program „Posiłek w szkole i w domu” na lata 2019–2023. Jest on realizowany w oparciu o rozp. RM z dn. 05.02.2019 r. w sprawie realizacji modułu 3 wieloletniego rządowego programu „Posiłek w szkole i w domu” dotyczącego wspierania w latach 2019–2023 organów prowadzących publiczne szkoły podstawowe w zapewnieniu bezpiecznych warunków nauki, wychowania i opieki przez organizację stołówek i miejsc spożywania posiłków (Dz.U. z 2019 r. poz. 267).

Małgorzata Tabaszewska – specjalistka prawa oświatowego