Pojawiają się informacje, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych stosuje wstecz przepisy dotyczące umów zleceń z lat 2009-2017. Przedsiębiorcy byli zapewniani wcześniej, że działają w sposób prawidłowy, a teraz istnieje możliwość, że będą zmuszeni do zapłacenia kar i zaległych składek wraz z odsetkami. Takie działania doprowadzają do sytuacji, że wielu przedsiębiorców będzie zmuszonych do bankructwa.

Jak zgłasza posłanka Henryka Krzywonos-Strycharska można zgodzić się, że państwo powinno walczyć z nagminnym wykorzystywaniem umów cywilnoprawnych przez pracodawców, ale powinno zrobić to, w sposób jasny i czytelny. Stosowanie wstecz nowej interpretacji przepisów przez ZUS, gdzie wcześniej pracodawcy bazowali na interpretacji przepisów wydanych przez ZUS, w której zapewniano ich, że działają zgodnie z prawem jest krzywdzące dla nich. Nie powinno zatem karać się firm wstecz.

W związku z powyższym posłanka zadaje następujące pytania:

1. Czy ministerstwo ma wiedzę dlaczego ZUS zmienił własną interpretację przepisów dotyczącą umów zleceń z lat 2009 – 2017 i stosuje ją wstecz?

2. Czy ministerstwo będzie dążyć do wprowadzenia abolicji ozusowania umów zleceń zawieranych przed 1 stycznia 2016 roku?

3. Czy ministerstwo ma wiedzę ilu przedsiębiorców do chwili obecnej zostało ukaranych w związku ze zmianą interpretacji przepisów przez ZUS? Jeżeli tak to ilu?

Odpowiedź na interpelację nr 17764 w sprawie stosowania przez ZUS interpretacji wstecz przepisów dotyczących umów zleceń z lat 2009-2017 został udzielona przez podsekretarza Stanu w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Marcina Zielenieckiego. W odpowiedzi wyjaśnił on co następuje:

Należy rozróżnić sytuację obowiązującą w okresie 2009-2015, kiedy wykonywanie umowy zlecenia (bez względu na wysokość przychodu z tej umowy) wyłączało obowiązek ubezpieczeń z tytułu wykonywania kolejnej umowy – od sytuacji po zmianie przepisów ustawowych od 1 stycznia 2016 r., kiedy wykonywanie jednej umowy zlecenia nie wyłącza już obowiązku ubezpieczenia z tytułu kolejnej umowy, o ile przychód z pierwszej umowy nie jest co najmniej równy minimalnemu wynagrodzeniu za pracę pracowników (w 2017 r. – 2000 zł brutto).

Od 1 stycznia 2016 r. mamy zatem do czynienia z kumulowaniem podstawy wymiaru składek z kolejnych umów zlecenia, aż do momentu, kiedy łączna podstawa wymiaru składek osiągnie co najmniej równowartość minimalnego wynagrodzenia za pracę pracowników.

W związku z interpelacją Pani Poseł Henryki Krzywonos-Strycharskiej, jak również w związku z wcześniej odnotowanymi publikacjami oraz wzrostem zainteresowania mediów sprawą obejmowania przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych wstecz umów zleceń z lat 2009-2015 składkami na ubezpieczenia społeczne oraz kontroli przedsiębiorców ze strony ZUS na tym tle – Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej wystąpiło do Prezesa ZUS celem przedstawienia stanowiska przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych w tej sprawie. Prezes ZUS wyjaśnił, że zarzut, masowego wstecznego kwestionowania przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych kolejnych umów zlecenia zawieranych i wykonywanych u tych samych płatników składek w okresie od 2009 do 2015 r. – jest niezasadny.

Odnosząc się do praktyki Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w zakresie traktowania kolejnych umów zlecenia zawieranych i wykonywanych przez ubezpieczonych u tych samych płatników składek w okresie od 2009 do 2015 r., czyli w stanie prawnym sprzed dnia 1 stycznia 2016 r. stwierdził, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie wydaje decyzji o podleganiu ubezpieczeniom społecznym z więcej niż jednej umowy zlecenia zawieranych w okresie do 31.12.2015 r. stosując do nich przepisy obowiązujące od 01.01.2016 r.

Zakład prowadzi kontrole wszystkich płatników składek, według jednakowych zasad wynikających z ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Nie jest tutaj istotny rodzaj podmiotu, tylko to czy płatnik składek wywiązuje się z zadań i obowiązków w zakresie ubezpieczeń społecznych dotyczących przede wszystkim zgłaszania ubezpieczonych, rozliczania za nich składek od właściwej podstawy wymiaru składek oraz wypłacanie świadczeń. Niezależnie od tego jaki zakres przedmiotowy jest badany w trakcie kontroli prowadzonej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, wywiązywanie się z zadań i obowiązków w zakresie ubezpieczeń społecznych zawsze odbywa się wg do stanu prawnego obowiązującego w badanym okresie. Prezes ZUS wskazał również, że przypadki kwestionowania wstecz przez ZUS wielu umów zlecenia zawieranych przez ubezpieczonych u tych samych lub na rzecz tych samych płatników składek w okresie i stanie prawnym do 31.12.2015 r. dotyczą jedynie sytuacji, gdy z ustaleń rzeczywistego stanu wynikało, że zawarcie jednej z umów zlecenia/umowy o świadczenie usług było pozorne w rozumieniu przepisu art. 83 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2017 r. poz. 459 z późn. zm.) lub w celu obejścia przepisów ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w rozumieniu przepisu art. 58 § 1 Kodeksu cywilnego.

Zgodnie z wyjaśnieniami Prezesa ZUS, z ustaleń kontroli wynika, że zgłaszanie z kilku tytułów tych samych grup ubezpieczonych najczęściej odbywało się przez płatników składek będącymi podmiotami gospodarczymi powiązanymi osobowo lub kapitałowo, a ubezpieczeni wykonywali w zasadzie wciąż tę samą pracę w tym samym miejscu pracy i pod tym samym nadzorem.

Przedstawiciel resortu zwraca uwagę na często niedostrzegany aspekt poruszanego problemu umów zleceń z okresu do dnia 31 grudnia 2015 r., jakim była skala zawierania przez niektórych płatników składek przed dniem 1 stycznia 2016 r. dodatkowych umów zlecenia na te same czynności – pozornych lub za symbolicznym wynagrodzeniem (w skrajnych przypadkach kilkuzłotowym). Skala tego zjawiska była niestety znacząca, co niekorzystnie odbija się na prawie ubezpieczonych zatrudnionych w taki sposób do świadczeń z ubezpieczeń społecznych oraz na wysokości tych świadczeń.

Należy w tym miejscu przypomnieć, że tylko opłacanie składek od podstawy wymiaru składek nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę pracowników (po osiągnięciu okresu ubezpieczenia 20 lat – kobiety i 25 lat – mężczyźni), zapewnia otrzymanie ustawowo gwarantowanego minimalnego świadczenia emerytalnego, w przypadku gdyby indywidualny stan konta osoby ubezpieczonej nie pozwalał na ustalenie wysokości świadczenia w co najmniej takiej wysokości.

Praktyka zawierania przed dniem 1 stycznia 2016 r. z zatrudnionymi dodatkowych umów zleceń (pozornych lub za symbolicznym wynagrodzeniem), miała na celu minimalizację wydatków przedsiębiorców na ustawowe zobowiązania publiczno-prawne z prowadzonej działalności gospodarczej – co odbywało się kosztem zatrudnionych i kosztem ich prawa oraz wysokości świadczeń z ubezpieczeń społecznych. Byli oni bowiem zgłaszani do ubezpieczeń społecznych z dodatkowych umów zawieranych na symboliczne kwoty, podczas gdy ich właściwe wynagrodzenie – jako nieobjęte składkami, pozostawało bez wpływu na ich prawo oraz wysokość świadczeń z ubezpieczeń społecznych (emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy, renty rodzinne). Powyższe negatywne zjawiska na rynku pracy stały się przyczyną wprowadzenia przez Parlament od dnia 1 stycznia 2016 r. ustawowej zasady kumulowania podstawy wymiaru składek z kolejnych umów zlecenia, aż do momentu, kiedy łączna podstawa wymiaru składek osiągnie co najmniej równowartość minimalnego wynagrodzenia za pracę pracowników.

Rozwiązanie to ma na celu ochronę prawa do zabezpieczenia społecznego osób zatrudnionych na podstawie umowy zlecenia oraz zagwarantowanie tym osobom wysokości świadczeń z ubezpieczeń społecznych adekwatnych do faktycznie osiąganych zarobków. Opisane wyżej zjawiska, a także kwestie poruszone w publikacjach medialnych są przedmiotem zainteresowania Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Jednocześnie należy wskazać, że do zakresu działania Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej należy określanie kierunków działań oraz kształtowanie rozwiązań systemowych w zakresie systemu ubezpieczeń społecznych, w szczególności m.in. w zakresie: jego organizacji, zasad finansowania, podlegania ubezpieczeniom, zasad ustalania składek, ich podstawy wymiaru i wysokości oraz zasad poboru i egzekucji składek. W zakresie właściwości Ministerstwa mieści się również monitorowanie sposobu realizacji wdrożonych rozwiązań systemowych i ich bieżąca analiza i ocena, a także wykładnia przepisów z wyżej wymienionego zakresu, na potrzeby praktycznego ich stosowania. Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej nie ma jednak ustawowych uprawnień ani prawnych możliwości badania spraw indywidualnych poszczególnych płatników składek i ubezpieczonych, ani wydawania decyzji, wiążących interpretacji czy też innego rodzaju rozstrzygnięć w indywidualnych sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych.

Zgodnie bowiem z przepisami art. 68 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2017 r., poz.1778) – realizacja przepisów o ubezpieczeniach społecznych należy do zakresu działania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych. Jednocześnie zgodnie z przepisami art. 83.ust 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych – to Zakład Ubezpieczeń Społecznych wydaje decyzje m.in. w zakresie indywidualnych spraw dotyczących m.in. zgłaszania do ubezpieczeń społecznych, przebiegu ubezpieczeń, ustalania wymiaru składek i ich poboru. Decyzje wydawane przez ustawowo uprawnione do tego organy ZUS podlegają kontroli przez sądy pracy i ubezpieczeń społecznych lub sądy administracyjne. Ocena indywidualnej sytuacji poszczególnych ubezpieczonych i płatników składek – może być dokonywana wyłącznie w oparciu o szczegółowe informacje i dokumenty źródłowe.

źródło: sejm.gov.pl