Jak wygląda legalizacja pobytu i pracy ukraińskich uchodźców w Polsce? Które przepisy sprzyjają niesieniu pomocy?

Dnia 12.03.2022 roku Prezydent RP podpisał ustawę o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Specustawa reguluje m.in. kwestie związane z legalnością pobytu ukraińskich uchodźców w Polsce, a także udzielaną im pomocą. Tym samym wprowadzono katalog rozwiązań, które mają na celu wprowadzenie szeregu ułatwień zarówno dla obywateli Ukrainy, jak i podmiotów oferujących swoją pomoc.

Świadczenia na rzecz organizacji pomocowych jako KUP

Ustawodawca przewidział podatkowe rozwiązania dla podatników PIT i CIT. Zgodnie ze zmianami wprowadzonymi do ustawy o PIT do kosztów uzyskania przychodów można zaliczać darowizny „na cele związane z przeciwdziałaniem skutkom działań wojennych na terytorium Ukrainy”. Jako warunek wskazano przekazanie ich:

• Organizacjom, o których mowa w 3 ust. 2 i 3 ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz.U. z 2020 r. poz. 1057 ze zm.) lub równoważnym organizacjom określonym w przepisach regulujących działalność pożytku publicznego obowiązujących na terytorium Ukrainy;
• Jednostkom samorządu terytorialnego;
• Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych;
• Podmiotom wykonującym na terytorium Polski lub Ukrainy działalność leczniczą lub z zakresu ratownictwa medycznego.

Firmy pomniejszą przychód zarówno o cenę wytworzenia, jak i cenę nabycia towarów, a także o koszty poniesione z tytułu nieodpłatnych świadczeń. Dodatkowo wskazano, iż będzie to możliwe, o ile wydatki te nie zostaną wcześniej w inny sposób zaliczone do kosztów uzyskania przychodów, w tym poprzez odpisy amortyzacyjne. Wprowadzone rozwiązania będą miały zastosowanie również wstecz tj. do przekazywanych darowizn i zrealizowanych świadczeń, począwszy od 24.02.2022 roku do dnia 31.12.2022 roku.

Analogiczne rozwiązania przewidziano w ustawie CIT. Jednakże dodano zapis (którego nie ma w ustawie o PIT), który przewiduje, że podatnicy CIT, nie będą mogli uwzględniać kosztów przekazanych darowizn przy obliczaniu podatkowej straty oraz udziału dochodów w przychodach.

Świadczenia dla osób udzielających pomocy obywatelom Ukrainy

Zgodnie z art. 10 specustawy wyłączono z opodatkowania podatkiem dochodowym świadczeń pieniężnych, otrzymanych przez podatników w związku z udzielaną przez nich pomocą. Ustawodawca podkreślił, że ww. świadczenie może być przyznane każdemu podmiotowi, zaś w szczególności osobie fizycznej prowadzącej gospodarstwo domowe, który zapewni zakwaterowanie i wyżywienie obywatelom Ukrainy. Podstawą do wypłaty tego świadczenia będzie zawarta z gminą umowa na okres nie dłuższy niż 60 dni. W szczególnie uzasadnionych przypadkach okres wypłaty świadczenia będzie mógł być przedłużony.

Ułatwienia dla poszkodowanych

Ukraińcy przybywający ze swojego kraju do Polski nie zapłacą PIT od otrzymywanych świadczeń. Ustawodawca wskazał w tym miejscu przykłady takich świadczeń:

• Udostępnienie lokalu mieszkalnego;
• Zapewnienie żywności;
• Sfinansowanie leczenia;
• Opłacenie nauki, czy kursów pozwalających na zmianę kwalifikacji zawodowych.

Jednocześnie nie określono limitu zwolnionego z opodatkowania świadczenia. Zatem na podstawie proponowanego przepisu uchodźcy nie będą zobligowani do zapłacenia podatku dochodowego od osób fizycznych od wartości pomocy humanitarnej, jaką otrzymali w Rzeczypospolitej Polskiej od indywidualnych osób, organizacji pozarządowych czy od administracji państwowej (art. 52zg ustawy o PIT).

Ponadto, w art. 28 specustawy wskazano, iż obywatelowi Ukrainy, którego pobyt na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej jest uznawany za legalny, przysługuje pomoc w postaci jednorazowego świadczenia pieniężnego w wysokości 300 zł na osobę, przeznaczonego na utrzymanie, w szczególności na pokrycie wydatków na żywność, odzież, obuwie, środki higieny osobistej oraz opłaty mieszkaniowe. Wniosek o przyznanie ww. świadczenia należy złożyć na piśmie w ośrodku pomocy społecznej gminy właściwej ze względu na miejsce pobytu obywatela Ukrainy.

Pomoc na rzecz ofiar działań wojennych w Ukrainie z 0% VAT

Już 04.03.2022 roku w Dzienniku Ustaw opublikowane zostało rozporządzenie Ministra Finansów z dn. 03.03.2022 roku wprowadzające 0% stawkę VAT dla nieodpłatnych dostaw towarów lub świadczenia usług na cele związane z pomocą ofiarom konfliktu zbrojnego w Ukrainie (rozp. zmieniające rozporządzenie w sprawie towarów i usług, dla których obniża się stawkę podatku od towarów i usług, oraz warunków stosowania stawek obniżonych – Dz.U. 2022 poz. 531).  Rozporządzenie obowiązuje z mocą wsteczną, począwszy od 24.02.2022 roku.

Zakres rozporządzenia

Zakres przedmiotowy preferencji jest otwarty tzn. dla preferencji podatkowych istotny jest jedynie cel, w jakim realizowane są dostawy i świadczenia.

0% stawka podatku VAT ma zastosowanie jedynie do dostaw lub świadczeń realizowanych na rzecz:

• Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych;
• Podmiotów leczniczych w rozumieniu 4 ust. 1 ustawy z dnia 15 kwietnia 2011 r. o działalności leczniczej;
• Jednostek samorządu terytorialnego.

Wymogi dokumentacyjne i okres obowiązywania

Wymogiem do zastosowania 0% stawki VAT jest odpowiednie udokumentowanie wsparcia, tj. zawarcie pisemnej umowy między darczyńcą a podmiotem wskazanym w treści rozporządzenia. Z takiej umowy powinno wynikać, że dostawy bądź świadczenia są realizowane na cele związane z pomocą ofiarom skutków działań wojennych na terytorium Ukrainy. Z racji na działanie zapisów rozporządzenia z mocą wsteczną, w okresie do dnia publikacji (tj. w dniach 24.02.- 04.03. 2022 r.) do zastosowania 0% stawki VAT wymagane jest jedynie pisemne potwierdzenie dokonanych dostaw lub wykonanych usług.

Rozwiązania przewidziane w rozporządzeniu obowiązywać będą od 24 lutego do 30 czerwca 2022 roku.

Zaproponowane rozwiązania trzeba ocenić pozytywnie, gdyż niewątpliwie mają na celu wyjście naprzeciw oczekiwaniom społecznym i próbę sprostania wielu wyzwaniom, będących następstwem toczącego się na terytorium Ukrainy konfliktu zbrojnego.

W obliczu trwającego konfliktu i rozmiaru wyzwań, należy spodziewać się szeregu kolejnych rozwiązań legislacyjnych. Będziemy Państwa na bieżąco informować o zmianach i pojawiających się nowych propozycjach i przepisach, które od strony podatkowej będą sprzyjać niesieniu pomocy.

Adam Walędziak – Tax Trainee

Accace Sp. z o.o. Warszawa

www.accace.pl