Dnia 12.03.2022 r. weszła w życie ustawa z dn. 12.03.2022 r. o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa (Dz.U. z 2022 r. poz. 583, z późn. zm.). Zawarte w niej rozwiązania obowiązują, co do zasady, z mocą wsteczną od 24.02.2022 r., czyli od wybuchu wojny za naszą wschodnią granicą.

W ustawie, której celem jest wsparcie obywateli Ukrainy szukających w naszym kraju schronienia po agresji militarnej Rosji, znalazły się również przepisy dotyczące edukacji uchodźców …

(…)

(art. 50–59 cyt. ustawy). Przyjęte rozwiązania stworzyły możliwość:

• przekazania z budżetu państwa dodatkowej subwencji dla jednostek samorządu terytorialnego, postawionych przed koniecznością wykonywania zwiększonej liczby zadań,
• tworzenia innych lokalizacji prowadzenia zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych podporządkowanych organizacyjnie szkołom i przedszkolom,
• przydzielenia nauczycielowi, za jego zgodą, przez dyrektora szkoły godzin ponadwymiarowych w wymiarze wyższym niż 1/2 tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć,
• ułatwienia zatrudnienia na stanowisku pomocy nauczyciela obywateli Ukrainy znających język polski w mowie i piśmie w stopniu umożliwiającym pomoc uczniowi, który nie posługuje się językiem polskim,
• umożliwienia podjęcia pracy bez zawieszenia prawa do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego,
• zwolnienia z opłat dla osób z Ukrainy, poszkodowanych w wyniku działań wojennych, za złożenie wniosku do kuratora oświaty o uznanie poziomu wykształcenia w Polsce oraz posiadania uprawnień do kontynuowania nauki na studiach.

Ponadto na podstawie upoważnienia zawartego w art. 59 ww. ustawy wydane zostało rozporządzenie MEiN z dn. 21.03.2022 r.  w sprawie organizacji kształcenia, wychowania i opieki dzieci i młodzieży będących obywatelami Ukrainy (Dz.U. z 2022 r. poz. 645), które weszło w życie 21.03.2022 r. Wraz z ustawą ma ono ułatwić organizację opieki w przedszkolach oraz kształcenia w szkołach podstawowych i ponadpodstawowych dla rosnącej grupy dzieci i uczniów przybyłych do Polski po agresji militarnej Rosji na Ukrainę.

Dodatkowe środki z budżetu państwa na oświatę

Po wybuchu wojny polskie samorządy znalazły się na pierwszej linii pomocy uchodźcom z Ukrainy, umożliwiając przybyłym m.in. dostęp do opieki w przedszkolach i edukacji w szkołach. Dla j.s.t. niezwykle ważna jest deklaracja rządu dotycząca wyasygnowania dodatkowych środków z budżetu państwa na zaspokojenie potrzeb edukacyjnych osób, które schroniły się w polskich miastach i gminach.

Zgodnie z art. 50 ww. ustawy w 2022 r. w celu wsparcia jednostek samorządu terytorialnego w realizacji dodatkowych zadań oświatowych związanych z kształceniem, wychowaniem i opieką nad dziećmi i uczniami będącymi obywatelami Ukrainy, których pobyt na terytorium RP jest uznawany za legalny na podstawie art. 2 ust. 1 cyt. ustawy:

• rezerwa części oświatowej subwencji ogólnej, o której mowa w art. 28 ust. 2 ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego, może ulec zwiększeniu o środki pochodzące z budżetu państwa;
• jednostki samorządu terytorialnego mogą otrzymać środki z Funduszu Pomocy; przepisy art. 28 ust. 3 i 4 ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego stosuje się odpowiednio.

Do podziału środków, o których wyżej mowa, nie stosuje się wyłączenia zadań, o których mowa w art. 28 ust. 5 pkt 1 i 2 ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego.

W 2022 r. części budżetowe, których dysponentami są ministrowie, o których mowa w art. 8 ust. 4–14a ustawy Prawo oświatowe, mogą być zwiększone o dodatkowe środki finansowe w celu wsparcia zadań oświatowych związanych z kształceniem, wychowaniem i opieką nad dziećmi i uczniami będącymi obywatelami Ukrainy w szkołach prowadzonych przez tych ministrów.

Dodatkowe lokalizacje prowadzenia zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych

Zgodnie z art. 51 ust. 1 cyt. ustawy w celu zapewnienia dzieciom
i uczniom z Ukrainy kształcenia, wychowania i opieki mogą być tworzone inne lokalizacje prowadzenia zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych podporządkowane organizacyjnie szkołom lub przedszkolom. Nie ma to jednak zastosowania do szkół artystycznych.

O tym, jakie procedury obowiązują przy tworzeniu dodatkowych lokalizacji świadczenia opieki lub prowadzenia zajęć, przesądzają kolejne ustępy ww. przepisu. Do tworzenia i likwidacji tych lokalizacji nie stosuje się przepisów art. 39 ust. 5a ani art. 89 u.P.o. To oznacza rezygnację z procedur związanych z przekształcaniem szkół oraz z konieczności zmiany sieci szkół publicznych, czyli częściowe odformalizowanie całego procesu.

W przypadku innej lokalizacji prowadzenia zajęć podporządkowanej organizacyjnie szkole podstawowej, oprócz klas szkoły podstawowej mogą w niej funkcjonować także oddziały przedszkolne.

Utworzenie innej lokalizacji prowadzenia zajęć podporządkowanej samorządowej szkole lub samorządowemu przedszkolu następuje w drodze uchwały organu stanowiącego danej j.s.t., po uzyskaniu pozytywnej opinii kuratora oświaty. Opinia jest wydawana w terminie 7 dni od dnia otrzymania wniosku o jej wydanie. Uchwała nie podlega ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym.

Uchwała w sprawie utworzenia innej lokalizacji prowadzenia zajęć zawierać musi:

• okres funkcjonowania innej lokalizacji prowadzenia zajęć;
• nazwę i adres siedziby odpowiednio przedszkola lub szkoły, której będzie podporządkowana organizacyjnie inna lokalizacja prowadzenia zajęć;
• adres innej lokalizacji prowadzenia zajęć;
• w przypadku innej lokalizacji prowadzenia zajęć podporządkowanej organizacyjnie szkole podstawowej – informację o funkcjonowaniu oddziałów przedszkolnych.

Osoba prawna inna niż j.s.t. lub osoba fizyczna prowadząca publiczne lub niepubliczne przedszkole lub publiczną lub niepubliczną szkołę może utworzyć inną lokalizację prowadzenia zajęć podporządkowaną organizacyjnie odpowiednio temu przedszkolu lub tej szkole po zawarciu porozumienia z j.s.t. będącą odpowiednio dla tego przedszkola lub dla tej szkoły organem rejestrującym, o którym mowa w art. 2 pkt 16 ustawy o finansowaniu zadań oświatowych (u.f.z.o.). Porozumienie zawierać musi w szczególności:

• okres funkcjonowania innej lokalizacji prowadzenia zajęć;
• nazwę i adres siedziby odpowiednio przedszkola lub szkoły, której będzie podporządkowana organizacyjnie inna lokalizacja prowadzenia zajęć;
• adres innej lokalizacji prowadzenia zajęć;
• w przypadku innej lokalizacji prowadzenia zajęć podporządkowanej organizacyjnie szkole podstawowej – informację o funkcjonowaniu oddziałów przedszkolnych.

Do tworzenia niesamorządowej innej lokalizacji prowadzenia zajęć stosuje się odpowiednio art. 90a ust. 1 i 4 lub art. 168 ust. 13 u.P.o., z tym że zarówno opinia kuratora oświaty, o której mowa odpowiednio w art. 88 ust. 4 pkt 1 i art. 168 ust. 5 u.P.o., jak i opinie komendanta powiatowego (miejskiego) Państwowej Straży Pożarnej i państwowego powiatowego inspektora sanitarnego, o których mowa odpowiednio w przepisach wydanych na podstawie art. 88 ust. 6 u.P.o. oraz w art. 168 ust. 4 pkt 3 lit. d u.P.o. – są wydawane w terminie 7 dni od dnia otrzymania wniosku o wydanie opinii.

W przypadku utworzenia niesamorządowej innej lokalizacji prowadzenia zajęć zarówno złożenie wniosku o zmianę zezwolenia, o którym mowa w art. 88 ust. 4 pkt 1 u.P.o., jak i zgłoszenie zmiany wpisu do ewidencji, o którym mowa w art. 168 ust. 1 u.P.o., mogą nastąpić w każdym czasie.

Statut przedszkola lub szkoły, której jest podporządkowana organizacyjnie inna lokalizacja prowadzenia zajęć, należy niezwłocznie dostosować – obowiązek ten dotyczy zarówno samorządowych, jak i niesamorządowych przedszkoli i szkół.

Bezpłatny transport dla dzieci i uczniów

Zgodnie z art. 52 cyt. ustawy jednostka samorządu terytorialnego, na terenie której zapewnia się dzieciom i uczniom będącymi obywatelami Ukrainy opiekę, kształcenie i wychowanie, może zorganizować dla nich bezpłatny transport do miejsca, w którym korzystają oni z kształcenia, wychowania i opieki.

W przypadku zorganizowania tego transportu j.s.t. jest zobowiązana w czasie przewozu do zapewnienia opieki dzieciom korzystającym z wychowania przedszkolnego oraz uczniom, którym zapewniono kształcenie, wychowanie i opiekę w szkole podstawowej dla dzieci i młodzieży.

Udzielanie pomocy materialnej o charakterze socjalnym

Zgodnie z art. 53 cyt. ustawy uczniom z Ukrainy mogą być przyznawane świadczenia pomocy materialnej o charakterze socjalnym na zasadach określonych w rozdziale 8a ustawy o systemie oświaty (u.s.o.), z poniższymi zastrzeżeniami.

Po pierwsze, wniosek o przyznanie ww. świadczenia powinien zawierać w szczególności: imię i nazwisko obywatela Ukrainy i jego rodziców; miejsce pobytu obywatela Ukrainy na terytorium RP; oświadczenie o sytuacji rodzinnej i dochodowej.

Po drugie, ustalając prawo do tego świadczenia, przy ustalaniu dochodu rodziny w przeliczeniu na osobę nie uwzględnia się członka rodziny, który zgodnie z oświadczeniem osoby ubiegającej się o te świadczenia nie przebywa na terytorium RP.

Po trzecie, ww. świadczenia przyznaje wójt gminy (burmistrz, prezydent miasta), na terenie której przebywa osoba ubiegająca się o nie.

Wyłączenie możliwości edukacji domowej

Zgodnie z art. 54 cyt. ustawy do dzieci i uczniów będących obywatelami Ukrainy, których pobyt na terytorium RP jest uznawany za legalny na podstawie art. 2 ust. 1 cyt. ustawy, nie stosuje się przepisów art. 37 u.P.o., czyli regulacji dających prawo do edukacji domowej. To oznacza, że z tej możliwości nie mogą korzystać dzieci i młodzież z ukraińskim obywatelstwem, którzy przybyli do naszego kraju od 24.02.2022 r. w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium Ukrainy.

Ułatwienie tworzenia oddziałów przygotowawczych

Zgodnie z art. 55 cyt. ustawy nauczanie w oddziale przygotowawczym, o którym mowa w art. 165 ust. 11 u.P.o., może być prowadzone w grupie międzyszkolnej.

W przypadkach uzasadnionych warunkami demograficznymi organ wykonawczy j.s.t. będącej organem prowadzącym szkołę, w której zorganizowano oddział przygotowawczy, może kierować do tego oddziału uczniów innych szkół tego samego typu prowadzonych przez tę samą j.s.t.

Kolejny ustęp ww. przepisu zachęca samorządy do współpracy przy organizowaniu oddziałów przygotowawczych. Jednostki samorządu terytorialnego prowadzące szkoły mogą zawierać porozumienia w celu kierowania przez organ wykonawczy j.s.t. uczniów prowadzonej przez siebie szkoły do oddziału przygotowawczego zorganizowanego w szkole tego samego typu prowadzonej przez inną j.s.t.

W przypadkach, o których wyżej mowa, przepisy art. 39 ust. 2–4a u.P.o. (bezpłatny dowóz ucznia do szkoły) stosuje się odpowiednio.

Nauczanie w oddziale przygotowawczym jest prowadzone w oparciu o realizowane w szkole programy nauczania z zakresu kształcenia ogólnego dostosowane pod względem zakresu treści nauczania oraz metod i form ich realizacji do potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych uczniów.

Możliwych więcej godzin ponadwymiarowych

Zgodnie z art. 56 cyt. ustawy w roku szkolnym 2021/2022 w szkole, w której utworzono dodatkowy oddział w celu zapewnienia kształcenia, wychowania i opieki dzieciom i uczniom będącym obywatelami Ukrainy, nauczycielowi mogą być przydzielone, za jego zgodą, godziny ponadwymiarowe w wymiarze wyższym niż określony w art. 35 ust. 1 Karty Nauczyciela (KN) – czyli wyższym niż 1/2 tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć. Ma to na celu ułatwienie organizacji pracy szkół, do których przyjęta została duża liczba dzieci uchodźców.

Zatrudnienie pomocy nauczyciela

Zgodnie z art. 57 cyt. ustawy w roku szkolnym 2021/2022 na stanowisku pomocy nauczyciela, o którym mowa w art. 165 ust. 8 u.P.o., może być zatrudniona osoba nieposiadająca obywatelstwa polskiego, jeżeli posiada znajomość języka polskiego w mowie i piśmie w stopniu umożliwiającym pomoc uczniowi, który nie zna języka polskiego albo zna go na poziomie niewystarczającym do korzystania z nauki.

Choć osoby zatrudniane na stanowisku pomocy nauczyciela są pracownikami samorządowymi, to omawiana ustawa wprowadza istotny wyjątek – do tej konkretnej grupy zatrudnionych nie stosuje się wymogu znajomości języka polskiego potwierdzonej dokumentem, o którym mowa w art. 11 ust. 3 ustawy o pracownikach samorządowych. Ma to ułatwić w okresie przejściowym, tj. w roku szkolnym 2021/2022, zatrudnianie na stanowisku pomocy nauczyciela obywateli Ukrainy, którzy znają język polski w stopniu umożliwiającym pomoc uczniom z tego kraju.

Praca bez zawieszenia świadczeń kompensacyjnych

Zgodnie z art. 58 cyt. ustawy od 24.02.2022 r. przepisu art. 9 ust. 2 ustawy o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych nie stosuje się w razie podjęcia przez uprawnionego pracy w jednostkach, o których mowa w art. 1 KN, na stanowisku:

• pomocy nauczyciela, o którym mowa w art. 165 ust. 8 u.P.o.;
• nauczyciela, jeżeli w szkole utworzono dodatkowy oddział w celu zapewnienia kształcenia, wychowania i opieki dzieciom i uczniom będącym obywatelami Ukrainy.

Zwolnienie z opłaty za uznanie wykształcenia

Mocą art. 75 cyt. ustawy wprowadzono korektę w art. 93g ust. 3 u.s.o., skreślając tu wyrazy „pkt 1”. Zmiana ta ułatwia osobom przybywającym z Ukrainy uzyskanie potwierdzenia wykształcenia zdobytego za granicą w drodze decyzji administracyjnej. Kurator oświaty może bowiem zwolnić te osoby z opłaty.

Liczebność grup i oddziałów w przedszkolu i szkole

W § 7 i § 8 rozp. MEiN z dn. 21.03.2022 r.  w sprawie organizacji kształcenia, wychowania i opieki dzieci i młodzieży będących obywatelami Ukrainy (Dz.U. z 2022 r. poz. 645) dopuszczono możliwość zwiększenia w bieżącym roku szkolnym liczby dzieci w oddziałach w przedszkolu, oddziałach przedszkolnych w szkołach podstawowych oraz w oddziałach klas I–III szkół podstawowych, określonej w § 5 ust. 1, 2 i ust. 3 pkt 1 rozp. MEN z dn. 28.02.2019 r. w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli (Dz.U. z 2019 r. poz. 502, z późn. zm.).

Dla porządku warto przypomnieć, że zwiększenie liczby dzieci w ww. oddziałach było już możliwe na podstawie § 21a ww. rozp., wprowadzonego na mocy rozp. MEiN z dn. 9.03.2022 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli (Dz.U. z 2022 r. poz. 566). Resort postanowił jednak tę regulację przenieść do omawianego rozporządzenia z 21.03.2022 r., ponieważ to ono od 21 marca 2022 r. w sposób kompleksowy reguluje organizację kształcenia obywateli Ukrainy, którzy uciekli przed wojną.

Rozwiązania zawarte w § 7 i 8 cyt. rozp. umożliwiają przyjęcie do oddziału przedszkolnego w publicznym przedszkolu na terenie danej gminy większej liczby dzieci niż określona w § 5 ust. 1 rozp. MEN z dn. 28.02.2019 r. w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli, tj. powyżej 25, w sytuacji konieczności objęcia opieką przedszkolną dziecka będącego obywatelem Ukrainy. Liczba dzieci w oddziale przedszkolnym w takim przypadku może być zwiększona maksymalnie o 3 dzieci będących obywatelami Ukrainy, a zatem może wynosić maksymalnie 28 dzieci. Rozwiązanie to dotyczy także oddziału przedszkolnego zorganizowanego w szkole podstawowej.

Możliwe jest także zwiększenie liczby uczniów w oddziale klasy I, II lub III publicznej szkoły podstawowej w sytuacji konieczności przyjęcia do tych oddziałów uczniów będących obywatelami Ukrainy. Liczba uczniów określona w § 5 ust. 2 rozp. MEN z dn. 28.02.2019 r. w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli, tj. 25, może być zwiększona o maksymalnie 4 uczniów będących obywatelami Ukrainy (dopuszczalna liczba uczniów w tych oddziałach nie może więc przekraczać 29).

Analogiczne rozwiązanie przyjęto w sytuacji, gdy oddział klas I–III publicznej szkoły podstawowej został już wcześniej zwiększony na podstawie § 5 ust. 3 pkt 1 ww. rozp. o nie więcej niż 2 uczniów (czyli ma już 26 lub 27 uczniów), ponieważ został przyjęty z urzędu uczeń lub uczniowie mieszkający w obwodzie szkoły. W takim wypadku dopuszcza się zwiększenie liczby uczniów o maksymalnie 2 uczniów będących obywatelami Ukrainy (w sytuacji gdy oddział liczy 27 uczniów) albo maksymalnie 3 uczniów, którzy są obywatelami Ukrainy (w sytuacji gdy oddział liczy 26 uczniów). Oznacza to, że w ww. przypadkach w oddziale może być maksymalnie 29 uczniów.

Liczebność oddziałów integracyjnych i specjalnych

W § 9 cyt. rozp. dopuszczono możliwość zwiększenia w bieżącym roku szkolnym liczby dzieci lub uczniów w:

• oddziale przedszkola integracyjnego i specjalnego,
• oddziale integracyjnym i specjalnym w przedszkolu ogólnodostępnym,
• oddziale szkoły integracyjnej i specjalnej,
• oddziale integracyjnym i specjalnym w szkole ogólnodostępnej.

W tych przypadkach limity określone zostały w § 6 ust. 1, 5 i 6 rozp. MEN z dn. 28.02.2019 r. w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli. Zgodnie z nowymi przepisami możliwe jest zwiększenie tych limitów o nie więcej niż 2 dzieci lub uczniów niepełnosprawnych będących obywatelami Ukrainy. Dotyczy to również klas łączonych w szkołach podstawowych specjalnych i szkołach ponadpodstawowych specjalnych, z wyjątkiem szkół funkcjonujących w podmiocie leczniczym. Limit uczniów w ww. klasach łączonych określa § 13 ust. 4 i 5 rozp. MEN z dn. 28.02.2019 r. w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli.

Zmiany te mają na celu ułatwienie objęcia odpowiednim do potrzeb kształceniem i wsparciem dzieci i uczniów będących obywatelami Ukrainy, którzy uzyskają orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego wydane przez zespół orzekający działający w publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej ze względu na niepełnosprawność. Z danych zebranych przez kuratorów oświaty wynika, że na dzień 15.03.2022 r. do poradni psychologiczno-pedagogicznych złożono blisko 150 wniosków o wydanie orzeczeń o potrzebie kształcenia specjalnego oraz około 10 wniosków o wydanie orzeczeń o potrzebie zajęć rewalidacyjno-wychowawczych. Liczba tych wniosków może się zwiększyć.

Możliwość zwiększenia liczby uczniów nie dotyczy jednak oddziałów szkoły specjalnej dla uczniów niedostosowanych społecznie i uczniów zagrożonych niedostosowaniem społecznym.

Liczba wychowanków w ośrodkach

W § 10 cyt. rozp. dopuszczono w bieżącym roku szkolnym możliwość zwiększenia liczby wychowanków w grupie wychowawczej w specjalnych ośrodkach szkolno-wychowawczych oraz w specjalnych ośrodkach wychowawczych, określonej w § 39 ust. 2 rozp. MEN z dn. 11.08.2017 r. w sprawie publicznych placówek oświatowo-wychowawczych, młodzieżowych ośrodków wychowawczych, młodzieżowych ośrodków socjoterapii, specjalnych ośrodków szkolno-wychowawczych, specjalnych ośrodków wychowawczych, ośrodków rewalidacyjno-wychowawczych oraz placówek zapewniających opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania (Dz.U. z 2017 r. poz. 1606, z późn. zm.) oraz w § 38 ust. 2 rozp. MEN z dn. 2.11.2015 r. w sprawie rodzajów i szczegółowych zasad działania placówek publicznych, warunków pobytu dzieci i młodzieży w tych placówkach oraz wysokości i zasad odpłatności wnoszonej przez rodziców za pobyt ich dzieci w tych placówkach (Dz.U. z 2015 r. poz. 1872, z późn. zm.), o nie więcej niż 2 dzieci lub uczniów niepełnosprawnych będących obywatelami Ukrainy.

Nie ma jednak możliwości zwiększenia liczby wychowanków w grupie wychowawczej w młodzieżowym ośrodku wychowawczym i młodzieżowym ośrodku socjoterapii.

Liczba dzieci w świetlicy szkolnej

W § 11 cyt. rozp. dopuszczono możliwość przyjęcia w bieżącym roku szkolnym do świetlicy szkolnej większej liczby dzieci niż określona w § 7 ust. 1 rozp. MEN z dn. 28.02.2019 r. w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli. Zgodnie z ww. przepisem na zajęciach świetlicowych w szkole podstawowej ogólnodostępnej pod opieką jednego nauczyciela może pozostawać nie więcej niż 25 uczniów. W sytuacji konieczności objęcia opieką dziecka będącego obywatelem Ukrainy możliwe jest jednak przyjęcie na zajęcia świetlicowe dodatkowo maksymalnie 4 dzieci będących obywatelami Ukrainy, co oznacza, że pod opieką jednego nauczyciela prowadzącego zajęcia świetlicowe w szkole podstawowej ogólnodostępnej może znajdować się maksymalnie 29 dzieci.

W bieżącym roku szkolnym możliwe jest również zwiększenie liczby uczniów niepełnosprawnych biorących udział w zajęciach świetlicowych w szkole integracyjnej, szkole ogólnodostępnej z oddziałami integracyjnymi, szkole specjalnej oraz szkole ogólnodostępnej z oddziałami specjalnymi. Limit uczniów pozostających pod opieką jednego nauczyciela, określony w § 7 ust. 2 i 3 rozp. MEN z dn. 28.02.2019 r. w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli, można zwiększyć o nie więcej niż 2 uczniów niepełnosprawnych będących obywatelami Ukrainy.

Przyjęcie do placówek specjalnych

W § 12 cyt. rozp. wprowadzono możliwość przyjęcia do przedszkola specjalnego, oddziału przedszkolnego w szkole specjalnej, szkoły specjalnej, specjalnego ośrodka szkolno-wychowawczego i specjalnego ośrodka wychowawczego dziecka lub ucznia niepełnosprawnego będącego obywatelem Ukrainy na podstawie oświadczenia rodzica lub osoby sprawującej opiekę nad dzieckiem lub uczniem o złożeniu do publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej, w tym publicznej poradni specjalistycznej, wniosku o wydanie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego.

Modyfikacja programu wychowawczo-profilaktycznego

W § 13 cyt. rozp. umożliwiono dokonanie modyfikacji w bieżącym roku szkolnym realizowanego w szkole i placówce programu wychowawczo-profilaktycznego. Dyrektor szkoły lub placówki będzie mógł zmodyfikować ten program, w porozumieniu z radą pedagogiczną i radą rodziców. Zgodnie z obowiązującym przepisami program wychowawczo-profilaktyczny opracowuje się na początku roku szkolnego na podstawie wyników corocznej diagnozy w zakresie występujących w środowisku szkolnym potrzeb rozwojowych uczniów. Włączenie w życie szkoły lub placówki nowych uczniów i rodziców będących obywatelami Ukrainy powinno uwzględniać ich potrzeby wychowawcze i profilaktyczne, a także związane z nimi czynniki chroniące.

Zatrudnienie osób niebędących nauczycielami

W § 14 cyt. rozp. umożliwiono w bieżącym roku szkolnym dyrektorom publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych, zatrudnianie, za zgodą kuratora oświaty, osób niebędących nauczycielami, posiadających przygotowanie uznane przez dyrektora poradni za odpowiednie do realizacji określonych przez dyrektora zadań. Przy zatrudnianiu tych osób odpowiednie zastosowanie mają przepisy art. 15 ust. 3 u.p.o.

Poszerzenie katalogu osób zatrudnionych w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych ma na celu usprawnienie rozpoznawania specjalnych potrzeb edukacyjnych dzieci i młodzieży będących obywatelami Ukrainy przebywających na terytorium RP oraz udzielanie im pomocy psychologiczno-pedagogicznej.

Zdalna nauka w Ukrainie alternatywą dla polskich szkół

W § 15 cyt. rozp. wprowadzono regulację, zgodnie z którą dzieci i uczniowie będący obywatelami Ukrainy, którzy pobierają naukę w szkole lub przedszkolu funkcjonującym w ukraińskim systemie oświaty z wykorzystaniem metod i technik kształcenia na odległość (nauka zdalna), nie podlegają obowiązkowemu rocznemu przygotowaniu przedszkolnemu, obowiązkowi szkolnemu oraz obowiązkowi nauki w rozumieniu prawa polskiego, tj. ustawy – Prawo oświatowe.

W takim wypadku rodzic lub osoba sprawująca opiekę nad dzieckiem lub uczniem zobowiązana jest złożyć oświadczenie o kontynuacji kształcenia w ukraińskim systemie oświaty do gminy właściwej ze względu na miejsce pobytu dziecka lub ucznia.

Pozostali uczniowie będą kształcić się w polskim systemie oświaty. Wybór najodpowiedniejszego rozwiązania edukacyjnego dla dzieci i uczniów, którzy przybyli na terytorium RP z Ukrainy w związku z działaniami wojennymi, pozostaje więc w kompetencjach rodziców lub osób sprawujących opiekę nad dzieckiem lub uczniem.

Wymogi dla dodatkowych pomieszczeń

W § 16 cyt. rozp. określono warunki, jakie spełniać muszą tworzone inne lokalizacje prowadzenia zajęć, o których mowa w art. 51 ust. 1 cyt. ustawy. Zastosowano w tym wypadku ogólne wymagania bezpieczeństwa dotyczące lokali tworzonych dla innych form wychowania przedszkolnego, określone w przepisach wydanych na podstawie art. 32 ust. 11 u.p.o.

Kluczowe jest to, aby inna lokalizacja prowadzenia zajęć znajdowała się w budynku lub jego części, które spełniają wymagania określone w przepisach w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, oraz wymagania ochrony przeciwpożarowej dla kategorii zagrożenia ludzi ZL II, określone w przepisach dotyczących ochrony przeciwpożarowej, z tym że dopuszcza się spełnienie tych wymagań także w sposób określony w art. 6a ustawy z dn. 24.08.1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz.U. z 2021 r. poz. 869, z późn. zm.).

Dodatkowo dopuszczono prowadzenie zajęć w lokalu, który znajduje się w budynku lub jego części niespełniających ww. wymagań, pod warunkiem że budynek ten lub jego część spełnia wymogi określone w § 16 ust. 2 cyt. rozp. A to oznacza, że prowadzenie zajęć w lokalu znajdującym się w budynku lub jego części, które nie spełniają wymagań określonych w § 16 ust. 1 cyt. rozp., jest dopuszczalne, jeżeli:

• 1) lokal jest użytkowany przez nie więcej niż 29 dzieci lub uczniów;
• 2) lokal znajduje się na pierwszej kondygnacji nadziemnej budynku;
• 3) lokal znajduje się w strefie pożarowej, w której elementy budynku są nierozprzestrzeniające ognia; wymaganie to nie dotyczy kondygnacji zlokalizowanych powyżej drugiej kondygnacji nadziemnej;
• 4) lokal posiada co najmniej dwa wyjścia służące do celów ewakuacji, które prowadzą na zewnątrz budynku, przy czym jednym z nich są drzwi wyjściowe z lokalu, a drugim – inne drzwi lub okno, umożliwiające ewakuację dzieci lub uczniów w sposób bezpieczny bezpośrednio na zewnątrz budynku; wysokość od dolnej krawędzi okna do poziomu, na który ewakuuje się dzieci lub uczniów, nie powinna przekraczać 0,9 m;
• 5) przejście ewakuacyjne z pomieszczenia przeznaczonego do przebywania dzieci lub uczniów, z wyłączeniem pomieszczeń higieniczno-sanitarnych, do drzwi, o których mowa w pkt 4, prowadzi łącznie przez nie więcej niż dwa pomieszczenia lokalu, włączając w to pomieszczenie przeznaczone do przebywania dzieci lub uczniów, i posiada długość nieprzekraczającą:

a) 20 m lub

b) 40 m – w przypadku przejścia ewakuacyjnego prowadzącego do drzwi stanowiących wyjście ewakuacyjne z lokalu bezpośrednio w miejsce bezpieczne na zewnątrz budynku;

• 6) lokal jest wyposażony w gaśnicę o skuteczności gaśniczej co najmniej 21 A, zgodnie z wymaganiami określonymi w przepisach dotyczących ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów, niezależnie od gaśnic zastosowanych w strefie pożarowej, w której znajduje się lokal;
• 7) elementy wykończenia wnętrz i wyposażenia stałego w lokalu i na drogach ewakuacyjnych z lokalu spełniają następujące warunki:

1. stałe elementy wyposażenia i wystroju wnętrz oraz okładziny ścienne i wykładziny podłogowe są co najmniej trudno zapalne i nie są intensywnie dymiące,
2. okładziny sufitów oraz sufity podwieszone są wykonane z materiałów niepalnych lub niezapalnych, niekapiących i nieodpadających pod wpływem ognia;

• 8) strefa pożarowa, w której znajduje się lokal, jest strefą pożarową określaną jako ZL, zgodnie z przepisami w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie, zlokalizowaną w obiekcie innym niż tymczasowy obiekt budowlany;
• 9) w strefie pożarowej, w której znajduje się lokal, nie występują inne lokale, w których są prowadzone jednostki systemu oświaty, o których mowa w art. 2 pkt 1–8 i 10 u.p.o.;
• 10) w lokalu i na drogach ewakuacyjnych z lokalu są spełnione wymagania określone w przepisach dotyczących ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów, właściwe dla kategorii zagrożenia ludzi tej strefy pożarowej, w której lokal i te drogi się znajdują, w szczególności nie występują w tym lokalu ani na tych drogach warunki techniczne będące podstawą do uznania budynku za zagrażający życiu ludzi;
• 11) drogi ewakuacyjne z lokalu posiadają obudowę o klasie odporności ogniowej co najmniej EI 15, a wyjścia z pomieszczeń na te drogi są zamykane drzwiami; wymaganie dotyczące klasy odporności ogniowej nie dotyczy przypadków, w których z lokalu zapewniono dwie drogi ewakuacyjne, które się nie pokrywają ani nie krzyżują.

Ponadto lokal wymieniony w § 16 ust. 1 lub 2 cyt. rozp., w którym mają być prowadzone zajęcia, musi spełniać następujące warunki:

• 1) wysokość pomieszczeń przeznaczonych na pobyt dzieci lub uczniów wynosi co najmniej 2,5 m;
• 2) jest zapewniona możliwość otwierania w pomieszczeniu przeznaczonym na pobyt dzieci lub uczniów co najmniej 50% powierzchni okien przy zastosowaniu wentylacji grawitacyjnej;
• 3) w pomieszczeniach lokalu jest zapewnione oświetlenie o parametrach zgodnych z Polską Normą;
• 4) w pomieszczeniach przeznaczonych na zajęcia na grzejnikach centralnego ogrzewania są umieszczone osłony ochraniające przed bezpośrednim kontaktem z elementem grzejnym;
• 5) w pomieszczeniach jest zapewniona temperatura co najmniej 18°C;
• 6) posiada co najmniej jedno pomieszczenie sanitarno-higieniczne, wyposażone w miskę ustępową oraz w urządzenia sanitarne do utrzymania higieny osobistej, w tym przeznaczone do mycia z ciepłą i zimną wodą, w którym:

1. dopuszcza się możliwość korzystania przez osoby wykonujące pracę w lokalu z urządzeń sanitarnych przewidzianych dla dzieci lub uczniów,
2. wydziela się kabiny ustępowe – w przypadku wyposażenia pomieszczenia w więcej niż jeden ustęp,
3. podłoga oraz ściany są wykonane tak, aby było możliwe łatwe utrzymanie pomieszczenia w czystości, a ściany pomieszczeń do wysokości co najmniej 2 m są pokryte materiałami zmywalnymi, nienasiąkliwymi i odpornymi na działanie wilgoci oraz materiałami nietoksycznymi i odpornymi na działanie środków dezynfekcyjnych,
4. dopuszcza się wysokość nie niższą niż 2,2 m w świetle pod warunkiem wyposażenia pomieszczenia z oknem co najmniej w wentylację grawitacyjną, a pomieszczenia bez okien w wentylację mechaniczną wywiewną;

• 7) jest zapewniona możliwość higienicznego poboru w lokalu ciepłej i zimnej wody do celów porządkowych z instalacji wodociągowej oraz odprowadzenia powstałych ścieków do instalacji kanalizacyjnej;
• 8) jest zapewnione miejsce do przechowywania odzieży wierzchniej dzieci lub uczniów i osób wykonujących pracę w lokalu;
• 9) jest zapewniona możliwość leżakowania, jeżeli czas pobytu dziecka przekracza 5 godzin dziennie;
• 10) pościel i leżaki są wyraźnie oznakowane w sposób umożliwiający identyfikację dziecka, które z nich korzysta, oraz odpowiednio przechowywane;
• 11) meble są dostosowane do wymagań ergonomii;
• 12) posiadane wyposażenie lokalu zapewnia bezpieczne i higieniczne warunki korzystania z niego, a nabywane wyposażenie posiada atesty lub certyfikaty;
• 13) dopuszcza się wykorzystanie pomieszczenia przeznaczonego na zbiorowy pobyt dzieci lub uczniów do zabawy, nauki, leżakowania lub spożywania posiłków, przy zastosowaniu rozwiązań organizacyjnych zapewniających realizację programu wychowania przedszkolnego lub programu nauczania oraz bezpieczne i higieniczne warunki pobytu dzieci i uczniów;
• 14) apteczki w lokalu są wyposażone w podstawowe środki opatrunkowe;
• 15) jest zapewnione utrzymanie czystości i porządku w lokalu, pomieszczenia są utrzymywane w odpowiednim stanie, są przeprowadzane ich okresowe remonty i konserwacje.

Przystępowanie do egzaminów zewnętrznych

W § 2–4 cyt. rozp. stworzono uczniom będącym obywatelami Ukrainy możliwość przystąpienia w bieżącym roku szkolnym do egzaminu ósmoklasisty, egzaminu maturalnego i egzaminu zawodowego.

Zgodnie z ogólnymi przepisami w przypadku egzaminu ósmoklasisty rodzice ucznia składają deklarację dotyczącą tego egzaminu w terminie do 30 września roku szkolnego, w którym jest przeprowadzany egzamin (termin ten upłynął więc 30.09.2021 r.). W przypadku egzaminu maturalnego i egzaminu zawodowego uczeń, który zamierza przystąpić do tych egzaminów, składa pisemną deklarację przystąpienia do egzaminu maturalnego lub egzaminu zawodowego w terminie do 7 lutego roku szkolnego, w którym jest przeprowadzany dany egzamin (termin ten upłynął więc 07.02.2022 r.).

W związku z tym w cyt. rozp. określono termin złożenia deklaracji dotyczącej egzaminu ósmoklasisty, egzaminu maturalnego i egzaminu zawodowego dla uczniów będących obywatelami Ukrainy uczęszczających do szkół dla dzieci i młodzieży:

• w przypadku egzaminu ósmoklasisty i egzaminu zawodowego – deklarację należy złożyć do 11.04.2022 r.;
• w przypadku egzaminu maturalnego – deklarację należy złożyć do 31.03.2022 r.

Dostosowanie egzaminów zewnętrznych

W § 5 cyt. rozp. zobowiązano dyrektora Centralnej Komisji Egzaminacyjnej do wprowadzenia w bieżącym roku szkolnym dodatkowych dostosowań na egzaminie ósmoklasisty, egzaminie maturalnym i egzaminie zawodowym dla uczniów będących obywatelami Ukrainy. Takim dostosowaniem może być przetłumaczenie dla uczniów niektórych arkuszy egzaminacyjnych na język ukraiński, czy też możliwość skorzystania przez uczniów ze słowników podczas egzaminu. Wprowadzenie dodatkowych dostosowań nastąpi w drodze aneksów do komunikatów, o których mowa w art. 9a ust. 2 pkt 10 lit. a tiret trzecie u.s.o. Aneksy powinny zostać wydane do 28.03.2022 r.

Ponadto dyrektor CKE został zobowiązany do dostosowania informacji o sposobie organizacji i przeprowadzania egzaminu ósmoklasisty, egzaminu maturalnego oraz egzaminu zawodowego do zmian przewidzianych w cyt. rozp.

W § 6 cyt. rozp. umożliwiono w roku szkolnym 2021/2022 dyrektorom okręgowych komisji egzaminacyjnych, za zgodą dyrektora CKE, powoływanie w skład zespołu egzaminatorów sprawdzających prace egzaminacyjne osób niewpisanych do ewidencji egzaminatorów prowadzonej przez o.k.e., o której mowa w art. 9c ust. 2 pkt 7 u.s.o., pod warunkiem że osoby te odbędą szkolenie dla egzaminatorów. Przepis ten umożliwi powołanie w skład zespołów egzaminatorów osób znających język ukraiński, tak by mogły one wspierać egzaminatorów przy sprawdzaniu prac egzaminacyjnych obywateli Ukrainy.

Małgorzata Tabaszewska – specjalistka prawa oświatowego

Podstawa prawna:

1. Ustawa z dn. 14.12.2016 r. Prawo oświatowe – Dz.U. z 2021 r. poz. 1082.
2. Ustawa z dn. 27.10.2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych – Dz.U. z 2021 r. poz. 1930 ze zm.
3. Ustawa z dn. 07.09.1991 r. o systemie oświaty – Dz.U. z 2021 r. poz. 1915 ze zm.
4. Ustawa z dn. 26.01.1982 r. Karta Nauczyciela – Dz.U. z 2021 r. poz. 1762.
5. Ustawa z dn. 21.11.2008 r. o pracownikach samorządowych – Dz.U. z 2022 r. poz. 530.
6. Ustawa z dn. 22.05.2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych – Dz.U. z 2022 r. poz. 301.