Przychodem określonym w art. 22 ust. 9 pkt 3 ustawy o PIT może być również premia uznaniowa, o ile jest ona bezpośrednio związana z korzystaniem przez pracownika – twórcę z praw autorskich lub rozporządzaniem przez niego tymi prawami. Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz przepisy normujące wynagrodzenie twórców nie zakazują wypłaty wynagrodzenia pracownikom – twórcom w postaci premii.
Otrzymanie bez wynagrodzenia przez podatnika poręczeń majątkowych: wekslowych i innych, tytułem zabezpieczenia kredytów bankowych i gwarancji bankowych powoduje powstanie w spółce przychodu podatkowego z tytułu nieodpłatnych świadczeń.
Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Małgorzata Niezgódka-Medek, Sędzia NSA Hieronim Sęk, Sędzia WSA (del.) Izabela Najda-Ossowska (sprawozdawca), Protokolant Marta Sokołowska-Juras, po rozpoznaniu w dniu 26 lipca 2016 r. na rozprawie w Izbie Finansowej skargi kasacyjnej NZOZ P. C. M. Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z dnia 23 czerwca 2014 r. sygn. akt I SA/Łd 520/14 w sprawie ze skargi NZOZ P. C. M. Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w L. z dnia 14 lutego 2013 r. nr … w przedmiocie odmowy rejestracji podmiotu jako podatnika podatku od towarów i usług 1) uchyla zaskarżony wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi, 2) uchyla zaskarżoną decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w L. z dnia 14 lutego 2013 r. nr …, 3) zasądza od Dyrektora Izby Skarbowej w L. na rzecz NZOZ P. C. M. Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w P. kwotę 777 (słownie: siedemset siedemdziesiąt siedem) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania za obie instancje.
Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Bogusław Dauter, Sędziowie: NSA Grażyna Nasierowska, WSA del. Ewa Radziszewska-Krupa (sprawozdawca), Protokolant Szymon Mackiewicz, po rozpoznaniu w dniu 26 lipca 2016 r. na rozprawie w Izbie Finansowej skargi kasacyjnej „Z.” S.A. z siedzibą w S. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z dnia 21 września 2015 r. sygn. akt I SA/Gl 393/15 w sprawie ze skargi „Z.” S.A. z siedzibą w S. na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z dnia 15 lipca 2011 r. nr […] w przedmiocie odpowiedzialności płatnika z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych za lipiec 2009 r.:
- oddala skargę kasacyjną,
- zasądza od „Z.” S.A. z siedzibą w S. na rzecz Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach kwotę 2.400 (dwa tysiące czterysta) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.
UZASADNIENIE
I. Stan faktyczny sprawy jest następujący:
1. Naczelny Sąd Administracyjny wyrokiem z 29 stycznia 2015 r. sygn. akt II FSK 3058/12 uchylił wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z 1 sierpnia 2012 r. sygn. akt I SA/Gl 872/11, uchylający decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach (zwany dalej: „DIS”) z 15 lipca 2011 r. wydaną wobec Z[…] S.A. z siedzibą w S. (zwana dalej: „Skarżącą”), jako płatnika podatku dochodowego od osób fizycznych (zwany dalej: „p.d.f.”) za lipiec 2009 r. i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji, zasądzając zwrot kosztów postępowania.
Z uzasadnienia orzeczenia NSA wynika, że Sąd pierwszej instancji trafnie zidentyfikował występujące w sprawie zagadnienie sporne: czy do przychodów z tytułu świadczenia wypłaconego przez Spółkę zleceniobiorcom za udostępnienie ich wizerunku, należy stosować 50% czy 20% koszty uzyskania tego przychodu. Sporne pozostawało wyłącznie zakwalifikowanie do właściwego źródła przychodów wynagrodzenia z tytułu udostępnienia przez osobę fizyczną jej wizerunku na potrzeby działalności klubu sportowego. Kwalifikacja ta ma istotne znaczenie ze względu na dopuszczalne zastosowanie limitu kosztów uzyskania tego rodzaju przychodów, co bezpośrednio wpływa na poziom opodatkowania podatkiem dochodowym przy poborze zaliczek na podatek przez płatnika.
Zdaniem NSA bezsporny stan faktyczny nie wymagał dalszego postępowania dowodowego, które mogło doprowadzić do wyjaśnienia charakteru spornych wynagrodzeń. Pozbawione uzasadnionych podstaw było więc wskazanie przez Sąd pierwszej instancji na obowiązek wyjaśnienia charakteru świadczeń, z uwagi na sformułowania zawarte w poszczególnych umowach zawieranych przez klub. NSA, dokonując oceny charakteru świadczeń wypłacanych na podstawie umów będących przedmiotem sprawy zauważył m.in., że w części umów postanowiono o zrzeczeniu się prawa do dochodzenia roszczeń odszkodowawczych za naruszenie dobra osobistego, jakim jest wizerunek w zamian za wynagrodzenie nazywane honorarium; w innych umowach, poza tym stwierdzeniem, mowa jest również o wykorzystaniu i rozpowszechnianiu wizerunku. W ocenie NSA w każdym z tych przypadków ustalone honorarium jest świadczeniem przyznanym osobie fizycznej z tytułu odstąpienia za wynagrodzeniem za ochronę jej wizerunku (art. 23 k.c.). Oznacza to, że dla prawnej kwalifikacji świadczenia z tytułu rezygnacji przez osobę fizyczną z ochrony jej wizerunku nie ma znaczenia nazwanie w konkretnej umowie tego świadczenia jako honorarium za zrzeczenie się prawa do dochodzenia roszczeń odszkodowawczych za naruszenie dobra osobistego, jakim jest wizerunek, czy też wynagrodzenia za wykorzystanie i rozpowszechnianie wizerunku. W każdym z tych przypadków świadczenie to powinno być traktowane jednolicie jako zapłata za wykorzystanie wizerunku osoby fizycznej za jej zgodą (art. 23 k.c. i art. 81 ust. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych – Dz.U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631 ze zm.; zwana dalej: „u.p.a.p.p.”). Tak rozpatrywane wynagrodzenie (honorarium) powinno również znajdować jednolite przyporządkowanie do jednego ze źródeł przychodów wyszczególnionych w art. 10 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 ze zm.; zwana dalej: „u.p.d.f.”).
2. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach wyrokiem z 21 września 2015 r. sygn. akt I SA/Gl 393/15, będąc związany treścią art. 190 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.; zwana dalej: „P.p.s.a.”) oddalił skargę na ww. decyzję DIS utrzymującą w mocy decyzję Naczelnika […] Urzędu Skarbowego w S. z 27 kwietnia 2011 r., która: a) orzekała o odpowiedzialności podatkowej Skarżącej – płatnika p.d.f. za lipiec 2009 r. w związku z niedopełnieniem obowiązków wynikających z art. 8 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 ze zm., zwana dalej: „O.p.”) – niepobraniem oraz pobraniem a niewpłaceniem zaliczek na ww. p.d.f. z tytułu wynagrodzeń ze stosunku pracy oraz z tytułu umów zlecenia; b) określała ww. p.d.f. na 10.945 zł.
Sąd pierwszej instancji wskazał, że Skarżąca będąca klubem sportowym zawarła z zawodnikami, pracownikami, trenerami, dyrektorem sportowym i prezesem klubu umowy, na podstawie których, za określonym w umowie wynagrodzeniem, osoby te udzieliły prawa do wykorzystania ich wizerunku w trakcie określonego umową czasu. Wypłacane zleceniobiorcom świadczenia zostały zaliczone do źródła przychodów z praw majątkowych, o których mowa w art. 18 u.p.d.f. Skarżąca przy ustalaniu podstawy opodatkowania zastosowała 50% koszty uzyskania przychodów (art. 22 ust. 9 pkt 3 u.p.d.f), a wynagrodzenie wypłacała w kilku transzach, każdorazowo pomniejszając przychód o zryczałtowane koszty uzyskania tego przychodu.
W ocenie organów podatkowych przychody z zawartych przez Skarżącą umów dotyczących wykorzystania wizerunku, należało zakwalifikować do przychodów z działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2 u.p.d.f., a koszty uzyskania przychodów winny wynosić 20% uzyskanego przychodu, zgodnie z art. 22 ust. 9 pkt 4 u.p.d.f. Wypłacenie pracownikowi w kilku transzach wynagrodzenia za pracę i każdorazowe pomniejszanie go o zryczałtowane koszty uzyskania narusza art. 22 ust. 2 i art. 32 ust. 1 i 2 u.p.d.f. Organy podatkowe prezentowały stanowisko, że w świetle u.p.a.p.p. osoba fizyczna nie posiada praw autorskich do swojego wizerunku, a wynagrodzenie za korzystanie z wizerunku nie jest wynagrodzeniem za korzystanie z prawa autorskich lub za rozporządzanie nimi. Prawo do wizerunku nie jest też prawem pokrewnym w rozumieniu u.p.a.p.p.
W ocenie Sądu pierwszej instancji nie oznacza to jednak, że przepisy u.p.a.p.p. nie odnoszą się w ogóle do prawa do wizerunku. Wprost przeciwnie, przewidują one ochronę tego prawa, niezależnie od przepisów art. 23 i art. 24 k.c., regulujących ochronę dóbr osobistych.
Sąd zgodził się jednak ze stanowiskiem organów podatkowych, że osoba fizyczna nie posiada praw autorskich do swojego własnego wyglądu, wizerunku, oraz że wynagrodzenie za korzystanie z wizerunku nie jest wynagrodzeniem za korzystanie z praw autorskich lub za rozporządzanie nimi.
Sąd podkreślił, że termin „wizerunek” użyty w art. 81 u.p.a.p.p. oznacza wytwór niematerialny, który za pomocą środków plastycznych przedstawia rozpoznawalną podobiznę danej osoby (lub danych osób). Wizerunek utrwalony może być przez malarski portret, rysunek, fotografię.
W myśl art. 81 ust. 1 u.p.a.p.p. rozpowszechnianie wizerunku wymaga zgody osoby na nim przedstawionej. W braku wyraźnego zastrzeżenia zezwolenie nie jest wymagane, jeżeli osoba ta otrzymała umówioną zapłatę za pozowanie. Zezwolenia takiego nie wymaga rozpowszechnianie wizerunku w warunkach opisanych w art. 81 ust. 2 u.p.a.p.p. Zgoda na rozpowszechnianie wizerunku, w oznaczonych warunkach, wyłączająca bezprawność naruszenia tego dobra osobistego, może być przedmiotem lub elementem różnego rodzaju stosunków lub zobowiązań prawnych, w tym umów o różnorakim charakterze, zaś pojęcie wykorzystywania wizerunku niesie w sobie zgodę na jego rozpowszechnianie w sposób przewidziany np. umową cywilnoprawną. Treścią takiej umowy może być prawo do wykorzystywania wizerunku danej osoby przez korzystającego z wizerunku, rodzące obowiązek znoszenia przez tą osobę sytuacji, w której jej wizerunek, w warunkach określonych w takiej umowie, jest wykorzystywany. Zgoda na wykorzystanie wizerunku, w tym jego rozpowszechnianie, uchyla bezprawność naruszenia tego dobra, co oznacza możliwość korzystania z takiego wizerunku, bez ryzyka ponoszenia konsekwencji prawnych z faktu tego wynikających. Uprawnienie do korzystania z wizerunku oraz odpowiadający mu obowiązek znoszenia tego prawa, nie wymaga świadczenia jakichkolwiek usług (działania) ze strony osoby, której wizerunek jest przedmiotem takiej umowy, chyba że wynika to z treści umowy lub istoty danego stosunku prawnego.
Pojęcie „rozpowszechniania wizerunku” powinno być interpretowane przy wykorzystaniu definicji terminu „rozpowszechnianie” zamieszczonej w art. 6 pkt 3 u.p.a.p.p. Zgodnie z tym przepisem „w rozumieniu ustawy utworem rozpowszechnionym jest utwór, który za zezwoleniem twórcy został w jakikolwiek sposób udostępniony publicznie”. Chodzi tu zatem o sytuację, w której stworzona zostaje możliwość zapoznania się z wizerunkiem bliżej nieokreślonemu („z góry”), niezamkniętemu kręgowi osób. Udostępnienie to może odbywać się z użyciem nośnika materialnego bądź bez jego udziału (por. J. Barta, R. Markiewicz, Komentarz do art. 81 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych; publ. System Informacji Prawnej Lex). Poza sferą art. 81 u.p.a.p.p. znajduje się problematyka samego utrwalenia wizerunku. Oceniana jest ona w świetle art. 23 i art. 24 k.c. Dobrem chronionym jest autonomia każdej osoby w zakresie swobodnego rozstrzygania, czy i w jakich okolicznościach jej wizerunek może być rozpowszechniony. W przepisach art. 81-83 u.p.a.p.p. można jednak nie bez podstaw dopatrywać się również unormowania zagadnień ze sfery prawa autorskiego; regulują one kolizję dwóch praw podmiotowych: autorskiego prawa do rozpowszechniania utworu i praw osobistych prawa powszechnego.
Sąd pierwszej instancji wskazał, że prawa autorskie dotyczą utworu – a więc nie wizerunku danej osoby – lecz jego przedstawienia w określonej formie będącej utworem w rozumieniu tego prawa. Wizerunek danej osoby staje się utworem, będącym przedmiotem prawa autorskiego, dopiero wówczas, gdy stanowi przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (art. 1 ust. 1 u.p.a.p.p.). Prawo do wizerunku, a więc własnego wyglądu, nie jest ponadto prawem pokrewnym w rozumieniu u.p.a.p.p., skoro nie stanowi artystycznego wykonania utworu lub dzieła sztuki ludowej (art. 85 ust. 1 u.p.a.p.p.).
W rozpatrywanej sprawie – na podstawie zawartych ze Skarżącą umów – zawodnicy, pracownicy, trenerzy, dyrektor sportowy i prezes klubu udostępniali odpłatnie swoje prawo do korzystania z ich wizerunku, w celu podejmowania działań marketingowych i reklamowych. Zawierając te umowy i je realizując doszło nie tylko do korzystania z tych praw, ale i rozporządzenia nimi, zaś z punktu widzenia art. 18 u.p.d.f. przychody te mają wartość majątkową. Innymi słowy majątkowy charakter prawa przejawia się w jego związku z ekonomicznym interesem uprawnionego, odzwierciedla jego wartość majątkową w obrocie.
Skoro przychód uzyskany z tytułu korzystania z prawa do wizerunku podlega opodatkowaniu jako prawa majątkowe (art. 18 u.p.d.f.), należy go przyporządkować do katalogu źródeł przychodów wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt 7 u.p.d.f., zgodnie z którym źródłami przychodów są kapitały pieniężne i prawa majątkowe, w tym odpłatne zbycie praw majątkowych innych niż wymienione w pkt 8 lit. a)-c). Konsekwencją przyjęcia takiej kwalifikacji spornych przychodów jest ustalenie wysokości kosztów uzyskania przychodów.
Zgodnie z art. 22 ust. 9 pkt 3 u.p.d.f. koszty uzyskania niektórych przychodów określa się z tytułu korzystania przez twórców z praw autorskich i artystów wykonawców z praw pokrewnych, w rozumieniu odrębnych przepisów, lub rozporządzania przez nich tymi prawami – w wysokości 50% uzyskanego przychodu, z tym że koszty te oblicza się od przychodu pomniejszonego o potrącone przez płatnika w danym miesiącu składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz na ubezpieczenie chorobowe, o których mowa w art. 26 ust. 1 pkt 2 lit. b), których podstawę wymiaru stanowi ten przychód.
Zgodnie z art. 1 ust. 1 u.p.a.p.p. przedmiotem prawa autorskiego jest utwór, czyli każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (por. A. Bartosiewicz, R. Kubacki, Komentarz do art. 10, art. 18 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych; Lex). Zdaniem Sądu pierwszej instancji istotne jest rozstrzygnięcie, czy dany przedmiot jest utworem. Tylko w tym wypadku jego twórcy przysługują prawa autorskie, a co za tym idzie – może on korzystać z kosztów uzyskania przychodów w wysokości 50%.
W doktrynie i orzecznictwie coraz częściej zauważa się, iż wizerunek stanowi specyficzne, nietypowe dobro osobiste, różniące się od pozostałych dóbr osobistych powszechnego prawa cywilnego. Można dostrzec także przejawy kreowania wyłącznego prawa podmiotowego do rozporządzania wizerunkiem jako dobrem majątkowym. Mimo braku przepisów prawa ustanawiających „własność wizerunku” deklaruje się możliwość rozporządzania dobrami osobistymi; dopuszcza się konstrukcje takie, jak powierzenie wykonywania tych praw podmiotowi innemu niż twórca, zrzeczenie się wykonywania tych praw wobec określonej osoby lub uzależnienie zgody na wkroczenie w konkretne dobro osobiste od uzyskania zapłaty pieniężnej. Uzależnienie udzielenia zgody od zapłaty przybliża taką transakcję do modelu umowy dwustronnie zobowiązującej czy wręcz wzajemnej, a sama zgoda przekształca się w rodzaj licencji na korzystanie z dobra niematerialnego. W orzecznictwie polskich sądów można także dostrzec przejawy kreowania, niejako mimochodem, wyłącznego prawa podmiotowego do rozporządzania wizerunkiem jako dobrem majątkowym (por. Monika Czajkowska-Dąbrowska, Glosa do wyroku Sądu Apelacyjnego z dnia 13 stycznia 1999 r. I A/Ca 1089/98; Lex). Dostrzec także trzeba w prawie do wizerunku prawo do decydowania o samym sobie, jak również prawo wyłączne o wartości majątkowej, które chroni faktycznie interes majątkowy wiążący się ze spożytkowaniem wartości gospodarczej tkwiącej w wizerunku.
W ocenie Sądu prawo do wizerunku należy traktować jako prawo bezwzględne, osobiste, ale chroniące wszelkie interesy osobiste i majątkowe związane z rozpowszechnianiem wizerunku. Podkreślić należy więc indywidualny charakter wizerunku, dotyczy on bowiem osób niejednokrotnie znanych i rozpoznawalnych szerszemu gremium, pozwala zatem na stwierdzenie, że została wykreowana „nowa twórczość”. Ustawodawca nie wprowadził definicji działalności twórczej; przez „twórczość” można rozumieć stwarzanie, kreowanie nowych wartości.
Prawa autorskie dotyczą utworu, a nie wizerunku danej osoby, lecz jego przedstawienia w określonej formie będącej utworem w rozumieniu tego prawa. Wizerunek danej osoby staje się utworem, będącym przedmiotem prawa autorskiego, dopiero wówczas, gdy stanowi przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (art. 1 ust. 1 u.p.a.p.p.). Prawo do wizerunku, a więc własnego wyglądu, nie jest też prawem pokrewnym w rozumieniu u.p.a.p.p., skoro niewątpliwie nie stanowi artystycznego wykonania utworu lub dzieła sztuki ludowej (art. 85 ust. 1 u.p.a.p.p.).
Sąd nie podzielił więc zarzutu skargi, że przedmiotem umów był utwór zawierający wizerunek i wskazał, że wytwór niematerialny, aby uzyskać kwalifikację utworu musi spełniać łącznie następujące przesłanki: stanowić rezultat pracy człowieka, stanowić przejaw działalności twórczej, mieć indywidualny charakter i zostać ustalony. Materiał dowodowy sprawy nie pozwala na przyjęcie takiej tezy. Sąd podkreślił, że to podatnik i płatnik winni wykazać, że przedmiotem umowy był utwór (zawierający wizerunek), któremu przysługują prawa autorskie. O ile podatnik wykaże przychód z praw autorskich to organ podatkowy nie może odmówić mu zastosowania preferencyjnej stawki kosztów jego uzyskania.
Zdaniem Sądu niewystarczające były twierdzenia Skarżącej, że przedmiotem umowy nie było tylko i wyłącznie udostępnienie prawa do wizerunku celem, np. pozowania do zdjęć, czy innych utworów artystycznych, a kompleksowe wykorzystanie wizerunku piłkarza, w szczególności z uwzględnieniem stanowiących indywidualnych wytworów jego działalności, nagrań i zdjęć z meczów piłkarskich i treningów, a także różnego rodzaju pokazów artystycznych i umiejętności sportowych. Niewystarczające było też odwołanie się przez Skarżącą do treści art. 23 k.c. i uznanie, że wystarcza to do zastosowania 50% kosztów uzyskania przychodów. Przedmiotem prawa autorskiego w szczególności są utwory: wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe), plastyczne, fotograficzne, lutnicze, wzornictwa przemysłowego, architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne, muzyczne i słowno-muzyczne, sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne, audiowizualne (w tym filmowe). Wbrew przekonaniu Skarżącej sam wizerunek nie podlega ochronie jako autorskie prawo majątkowe. Przewidziana jest jedynie ochrona wizerunku w art. 81 i nast. u.p.a.p.p.
W ocenie Sądu pierwszej instancji niezasadny był też zarzut naruszenia art. 22 ust. 9 pkt 3 u.p.d.f. Wynikający z przepisu sposób ustalania zryczałtowanych kosztów uzyskania przychodu wymaga spełnienia warunków podmiotowych i przedmiotowych. Przepis ten odnosi się jedynie do twórców i artystów wykonawców, a ponadto dotyczy tylko takich przychodów, które są wynagrodzeniem twórców za korzystanie przez nich z praw autorskich lub rozporządzania przez nich tymi prawami. Skoro nie ma możliwości zastosowania 50% kosztów uzyskania przychodów, o których mowa w art. 22 ust. 9 pkt 3 u.p.d.f., gdyż dotyczy to jedynie przychodów z praw autorskich i pokrewnych, to omawiane przychody podlegają opodatkowaniu na zasadach ogólnych (art. 22 ust. 1) przy zastosowaniu skali podatkowej, określonej w art. 27 ust. 1 u.p.d.f.
Sąd zgodził się z DIS, że zastosowane w sprawie zryczałtowane koszty uzyskania przychodu na poziomie 20% były u podatnika i płatnika rozwiązaniem najbardziej korzystnym, gdyby bowiem uznać je za przychody z innych źródeł, Skarżąca byłaby pozbawiona możliwości odliczenia kosztów uzyskania przychodów. Sąd odwołując się więc do treści art. 134 § 2 P.p.s.a. i wypracowanego na jego podstawie orzecznictwa (por. wyroki NSA z: 13 grudnia 2011 r. sygn. akt II FSK 1210/10; 17 maja 2012 r. sygn. akt II FSK 2114/10; 27 marca 2014 r. sygn. akt II FSK 980/12), wskazał, że uchylenie zaskarżonej decyzji z powodu niewłaściwego zastosowania art. 13 ust. 8 lit. a) w związku z art. 10 ust. 1 pkt 2 i art. 22 ust. 9 pkt 4 u.p.d.f., z jednoczesnym zaleceniem rozpatrzenia sprawy według art. 18 w zw. z art. 22 ust. 1 i art. 27 ust. 1 u.p.d.f., mogłoby z dużym prawdopodobieństwem prowadzić do znacznego pogorszenia sytuacji Skarżącej wskutek zwiększenia zobowiązania podatkowego. Mimo zatem stwierdzonej nieprawidłowości przy stosowaniu prawa materialnego, Sąd nie wyeliminował z obrotu prawnego zaskarżonej decyzji, mając na uwadze zakaz reformationis in peius. Sąd podniósł też, że materiał dowodowy sprawy nie wskazuje, iż koszty uzyskania przychodów z tytułu zawartych umów byłyby wyższe niż przyjęte przez organ w zryczałtowanej wysokości.
3. W skardze kasacyjnej Skarżąca zaskarżyła ww. wyrok WSA w Gliwicach z 21 września 2015 r. w całości, zarzucając mu naruszenie przepisów prawa materialnego: art. 22 ust 9 pkt 3 u.p.d.f., w związku z art. 1 ust. 1 i 2 u.p.a.p.p., a także art. 23 k.c. przez ich niewłaściwe zastosowanie. Skarżąca wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania, rozpoznanie skargi bez wyznaczenia rozprawy, zasądzenie od organu na rzecz Skarżącej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych oraz o zwolnienie Skarżącej od ponoszenia kosztów sądowych w całości.
W ocenie Skarżącej, na mocy umów cywilnoprawnych przeniesiono autorskie prawa majątkowe do korzystania z wizerunku osoby utrwalonego w formie zdjęć, materiałów reklamowych, zarejestrowanych meczów itp., co wyczerpuje przesłanki utworu, o którym mowa w art. 1 ust 1 u.p.a.p.p., stąd zastosowanie powinien znaleźć art. 22 ust. 9 pkt 3 u.p.d.f.
Skarżąca podzieliła stanowisko Sądu pierwszej instancji, że przychody uzyskane z tytułu umowy, której przedmiotem jest wykorzystanie wizerunku określonej osoby fizycznej należy kwalifikować do przychodów z praw majątkowych, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 7 i art. 18 u.p.d.f. W jej ocenie jednak przedmiotem umów zawartych z zawodnikami, pracownikami, trenerami, dyrektorem sportowym i prezesem klubu były utwory, o których mowa w art. 1 ust. 1 u.p.a.p.p. – fotografie osób, jak i nagrania ich w trakcie meczy treningów i pokazów ich umiejętności. Zastosowanie powinien więc mieć art. 22 ust 9 pkt 3 u.p.d.f. Osoba udzielająca zgody na wizerunek de facto przeniosła na Skarżącą prawo do jej przedstawienia w określonej formie, będącej utworem w rozumieniu prawa autorskiego. Wizerunek może być utworem, w szczególności gdy wizerunkiem jest pewne jego utrwalenie w postaci fizycznej, czyli fotografii, nagraniu itp.
Zdaniem Skarżącej w związku z kontrowersyjną interpretacją pojęcia utworu na gruncie art. 1 ust. 1 u.p.a.p.p., należy stwierdzić, że pojęcie to zdefiniowane jest w przepisach niejasno i istnieją w obrocie prawnym skrajnie rozbieżne jego definicje. Wyciąganie więc negatywnych konsekwencji w oparciu o nieprecyzyjne normy prawne stoi ze sprzecznością zasadą zaufania obywateli do organów Państwa i konstytucyjną zasadą Państwa Prawa.
4. W odpowiedzi na skargę kasacyjną DIS wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie kosztów postępowania według norm przepisanych.
II. Naczelny Sąd Administracyjny w Warszawie zważył, co następuje:
1. Skarga kasacyjna nie ma usprawiedliwionych podstaw.
2. W myśl art. 174 P.p.s.a., skargę kasacyjną można oprzeć na następujących podstawach:
- naruszeniu prawa materialnego przez błędną jego wykładnię lub niewłaściwe zastosowanie;
- naruszeniu przepisów postępowania, jeżeli uchybienie to mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy.
W sprawie skarga kasacyjna została oparta wyłącznie na naruszeniu norm prawa materialnego: art. 22 ust 9 pkt 3 u.p.d.f., w związku z art. 1 ust. 1 i 2 u.p.a.p.p., a także art. 23 k.c. przez ich niewłaściwe zastosowanie.
Skarżąca nie formułowała zarzutów naruszenia prawa procesowego. Pamiętać bowiem należy, że zarówno Sąd pierwszej instancji, jak również Sąd drugiej instancji, z uwagi na treść art. 190 P.p.s.a., były związane wykładnią prawa dokonaną przez Naczelny Sąd Administracyjny w wydanym w sprawie wyroku z 29 stycznia 2015 r. sygn. akt II FSK 3058/12, a w szczególności stwierdzeniem, że bezsporny stan faktyczny nie wymagał dalszego postępowania dowodowego, które mogło doprowadzić do wyjaśnienia charakteru spornych wynagrodzeń.
3. Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego żaden z podniesionych w skardze kasacyjnej zarzutów naruszenia prawa materialnego nie zasługiwał na uwzględnienie.
Po pierwsze należy zaznaczyć, że Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach prawidłowo wskazał w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia, że prawa autorskie, o których mowa w art. 1 ust. 1 u.p.a.p.p. dotyczą utworu. Naczelny Sąd Administracyjny podkreśla przy tym, że przepis art. 1 ust. 1 u.p.a.p.p. wiąże powstanie utworu z działalnością twórczą o indywidualnym charakterze, co powoduje, że prawo autorskie jest nierozerwalnie związane z twórcą utworu – rozumianego jako każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalonej w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Tym samym wizerunek danej osoby staje się utworem, będącym przedmiotem prawa autorskiego, dopiero wówczas, gdy stanowi przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (art. 1 ust. 1 u.p.a.p.p.). W tym zakresie Naczelny Sąd Administracyjny podziela więc stanowisko Sądu pierwszej instancji.
Naczelny Sąd Administracyjny podkreśla ponadto, że z akt sprawy i zgromadzonych w niej materiałów dowodowych nie wynikało – na co w sposób prawidłowy zwrócił uwagę Sąd pierwszej instancji – że zawodnicy, pracownicy, trenerzy, dyrektor i prezes klubu sportowego byli twórcami materiałów wykorzystujących ich wizerunki (zdjęć, folderów, ulotek, itp.). Z materiału dowodowego sprawy wynikało jedynie, że zawodnicy, pracownicy, trenerzy, dyrektor i prezes klubu sportowego udostępniali odpłatnie – na podstawie zawartych ze Skarżącą umów – swoje prawo do korzystania z ich wizerunku, w celu podejmowania działań marketingowych i reklamowych.
Skoro w stanie faktycznym doszło jedynie do odpłatnego udostępniania prawa do korzystania z wizerunku przez osobę fizyczną – zawodnika, pracowników, trenerów, dyrektora i prezesa klubu sportowego – możliwe było na tej podstawie przyjęcie przez Sąd pierwszej instancji, a wcześniej przez organy podatkowe obu instancji, że udostępnienie prawa do korzystania z wizerunku – nie oznaczało stworzenia utworu, o którym mowa w art. 1 ust. 1 u.p.a.p.p., przez bliżej nieokreślonego twórcę. Skoro prawa autorskie przysługują twórcy, jedynie osoba, która stworzyła utwór w rozumieniu art. 1 ust. 1 u.p.a.p.p., nabywa do niego prawa autorskie. Takich praw nie nabywają osoby, które jedynie zawarły ze Skarżącą umowy na odpłatne udostępnianie prawa do korzystania z wizerunku.
W związku z tym Naczelny Sąd Administracyjny stwierdza, że wykładnia dokonana przez Sąd pierwszej instancji w zaskarżonym wyroku znajduje odzwierciedlenie w jasnej treści przepisu art. 1 ust. 1 u.p.a.p.p., który został, wbrew twierdzeniom skargi kasacyjnej, właściwie zastosowany. Bezpodstawny jest natomiast zarzut skargi kasacyjnej o naruszeniu przez Sąd pierwszej instancji przepisu art. 1 ust. 2 u.p.a.p.p., który stanowi, że „w szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory: 1) wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe); 2) plastyczne; 3) fotograficzne; 4) lutnicze; 5) wzornictwa przemysłowego; 6) architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne; 7) muzyczne i słowno-muzyczne; 8) sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne; 9) audiowizualne (w tym filmowe)”. Przepis ten nie był bowiem przedmiotem wykładni Sądu pierwszej instancji, gdyż nie miał istotnego znaczenia w sprawie.
Po drugie Naczelny Sąd Administracyjny stwierdza, że wprawdzie w przepisie art. 81 u.p.a.p.p., na który powoływała się Skarżąca i Sąd pierwszej instancji, przewidziano ochronę wizerunku (niezależnie od ww. przepisów k.c. – art. 23 i art. 24), przez konieczność uzyskania zgody na rozpowszechnianie wizerunku, nie oznacza to, że ustawodawca uznał przez to, że wizerunek danej osoby fizycznej, która nie jest jego twórcą, jest utworem w rozumieniu art. 1 ust. 1 u.p.a.p.p. Wynagrodzenie za „korzystanie” z wizerunku danej osoby fizycznej, która nie jest jego twórcą, nie jest wynagrodzeniem z praw autorskich lub za rozporządzanie prawami autorskimi, gdyż wizerunek osoby fizycznej sam w sobie nie jest utworem w rozumieniu art. 1 ust. 1 u.p.a.p.p. i nie można wobec tego mówić o prawach autorskich związanych z wizerunkiem osoby fizycznej. Wizerunek danej osoby, o czym mowa wyżej, staje się utworem, będącym przedmiotem prawa autorskiego, dopiero wówczas, gdy stanowi przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (art. 1 ust. 1 u.p.a.p.p.). Okoliczności działalności twórczej zawodników, pracowników, trenerów, dyrektora i prezesa klubu sportowego, którzy zawarli umowy ze Skarżącą nie wynikały jednak ze stanu faktycznego sprawy, na co prawidłowo zwrócono uwagę w uzasadnieniu zaskarżonego skargą kasacyjną orzeczenia.
W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego konsekwencją takiego stanowiska było prawidłowe stwierdzenie przez Sąd pierwszej instancji, a wcześniej przez organy podatkowe, że nie jest możliwe zastosowanie przez Skarżącą – jako płatnika – wobec ww. osób fizycznych (zawodników, pracowników, trenerów, dyrektora i prezesa klubu sportowego), z którymi Skarżąca zawarła umowy, 50% kosztów uzyskania przychodów, o których mowa w art. 22 ust. 9 pkt 3 u.p.d.f.
Przepis art. 22 ust. 9 pkt 3 u.p.d.f. – stanowił w 2009 r., że koszty uzyskania niektórych przychodów określa się z tytułu korzystania przez twórców z praw autorskich i artystów wykonawców z praw pokrewnych, w rozumieniu odrębnych przepisów, lub rozporządzania przez nich tymi prawami – w wysokości 50% uzyskanego przychodu, z tym że koszty te oblicza się od przychodu pomniejszonego o potrącone przez płatnika w danym miesiącu składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe oraz na ubezpieczenie chorobowe, o których mowa w art. 26 ust. 1 pkt 2 lit. b), których podstawę wymiaru stanowi ten przychód.
Sposób ustalania zryczałtowanych kosztów uzyskana przychodu wynikający z ww. przepisu wymaga więc spełnienia warunków podmiotowych i przedmiotowych. Przepis art. 22 ust. 9 pkt 3 u.p.d.f. wyraźnie wskazuje, że można go stosować wyłącznie w odniesieniu do twórców, w związku z korzystaniem przez nich z praw autorskich lub rozporządzania przez nich tymi prawami, a nie do osób, które odpłatnie udostępniają swój wizerunek, który nie stanowi utworu w rozumieniu art. 1 ust. 1 u.p.a.p.p.
Tym samym skoro z materiału dowodowego rozpoznawanej sprawy nie wynikało, że zawodnicy, pracownicy, trenerzy, dyrektor i prezes klubu sportowego byli twórcami materiałów wykorzystujących ich wizerunki (zdjęć, folderów, ulotek, itp.), niemożliwe było zastosowanie wobec nich przez płatnika – Skarżącą – 50% kosztów uzyskanego przychodu, w rozumieniu art. 22 ust. 9 pkt 3 u.p.d.f.
Naczelny Sąd Administracyjny, reasumując stwierdza, że trafne było wobec tego przyjęcie przez Sąd pierwszej instancji w zaskarżonym skargą kasacyjną wyroku, że wizerunek danej osoby, który stanowi prawo majątkowe, chronione, nie tylko na mocy art. 23 i art. 24 k.c., lecz również stosownie do treści art. 81 u.p.a.p.p., nie stanowi sam w sobie utworu w rozumieniu art. 1 ust. 1 u.p.a.p.p. Dopiero przedstawienie wizerunku przez twórcę wizerunku, w formie wskazanej w art. 1 ust. 1 u.p.a.p.p. stanowić będzie utwór rozumieniu tego przepisu i tylko wtedy w związku z korzystaniem przez twórcę z praw autorskich lub gdy dojdzie do rozporządzania przez twórcę prawami autorskimi, możliwe będzie zastosowanie 50% kosztów uzyskanego przychodu, o których mowa w art. 22 ust. 9 pkt 3 u.p.d.f.
Tym samym zaakceptowanie przez Sąd pierwszej instancji stanowiska organów podatkowych w tym zakresie nie budzi zastrzeżeń i należy je uznać za prawidłowe.
Naczelny Sąd Administracyjny nie znalazł też podstaw do zakwestionowania stanowiska Sądu pierwszej instancji, co do wskazania, że prawo do wizerunku, a więc własnego wyglądu, nie jest też prawem pokrewnym w rozumieniu u.p.a.p.p., skoro nie stanowi artystycznego wykonania utworu lub dzieła sztuki ludowej (art. 85 ust. 1 u.p.a.p.p.).
Zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach prawidłowo również uznał, że przychody osób fizycznych – zawodników, pracowników, trenerów, dyrektora i prezesa klubu sportowego, z którymi Skarżąca zawarła umowy odpłatnego udostępniania prawa do korzystania z ich wizerunku, w celu podejmowania działań marketingowych i reklamowych – miały wartość majątkową. Majątkowy charakter prawa przejawia się w jego związku z ekonomicznym interesem uprawnionego, odzwierciedla jego wartość majątkową w obrocie. W związku z tym trafne było przyjęcie przez Sąd pierwszej instancji, że w sprawie należało zastosować przepis art. 18 u.p.d.f. Przepis ten stanowił w 2009 r., że za przychód z praw majątkowych uważa się w szczególności przychody z praw autorskich i praw pokrewnych w rozumieniu odrębnych przepisów, praw do projektów wynalazczych, praw do topografii układów scalonych, znaków towarowych i wzorów zdobniczych, w tym również z odpłatnego zbycia tych praw.
Ustawodawca, wskazując w art. 18 u.p.d.f., jakiego rodzaju przychody uważa za przychód z praw majątkowych, posługuje się zwrotem „w szczególności”. Oznacza to, że katalog praw majątkowych – zawarty w art. 18 u.p.d.o.f. – ma charakter otwarty, przykładowy. Przepis art. 18 u.p.d.f. nie zawiera więc wyczerpującego wyliczenia praw majątkowych. Możliwe jest zatem uznanie za prawa majątkowe również innych praw, nie wyrażonych expressis verbis w art. 18 u.p.d.f.
Udostępnianie odpłatnie przez osoby fizyczne (zawodników, pracowników, trenerów, dyrektora i prezesa klubu sportowego) – na podstawie umów zawartych ze Skarżącą – prawa do korzystania z ich wizerunku, w celu podejmowania działań marketingowych i reklamowych stanowiło przychód z praw majątkowych, o których mowa w art. 18 u.p.d.f.
Nie sposób tym samym kwestionować stanowiska Sądu pierwszej instancji, że skoro przychód uzyskany z tytułu korzystania z prawa do wizerunku będzie podlegał opodatkowaniu jako prawa majątkowe – na mocy art. 18 u.p.d.f. – należy go przyporządkować do katalogu źródeł przychodów wymienionych w art. 10 ust. 1 pkt 7 u.p.d.f. W przepisie art. 10 ust. 1 pkt 7 u.p.d.f. wskazano bowiem, że źródłami przychodów są między innymi prawa majątkowe, w tym odpłatne zbycie praw majątkowych innych niż wymienione w pkt 8 lit. a)-c). Prawo do wizerunku jest swoistym prawem osobistym, ale chroniącym interesy zarówno osobiste, jak i majątkowe związane z rozpowszechnianiem wizerunku.
4. Naczelny Sąd Administracyjny, biorąc powyższe rozważania pod uwagę stwierdza, że nie sposób uznać za zasadną argumentację skargi kasacyjnej, że organy podatkowe dokonując wykładni ww. przepisów prawa wyciągnęły negatywne konsekwencje w oparciu o nieprecyzyjne normy prawne oraz, że stało to w sprzeczności do zasadą zaufania obywateli do organów państwa i konstytucyjną zasadą państwa prawa. Organy podatkowe, jak trafnie przyjął Sąd pierwszej instancji, oddalając skargę na ww. decyzję DIS, działały na podstawie obowiązujących przepisów prawa o jasnej treści, a w szczególności dokonały prawidłowej wykładni przepisu art. 1 ust. 1, art. 81 u.p.a.p.p. oraz art. 18, art. 10 ust. 1 pkt 7 i art. 22 ust. 9 pkt 3 u.p.d.f., bez naruszania konstytucyjnej zasady państwa prawa. Dokonanie ścisłej wykładni pojęcia „utworu”, którym posługuje się przepis art. 1 ust. 1 u.p.a.p.p. nie naruszało też zasady zaufania obywateli do organów państwa i było prawidłowe z punktu reguł wykładni, które mają obowiązek stosować organy podatkowe przy interpretacji przepisów prawa.
Podkreślić też należy, że Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach dostrzegając nieprawidłowość w zastosowaniu przez organy podatkowe przepisów art. 13 ust. 8 lit. a) w związku z art. 10 ust. 1 pkt 2 i art. 22 ust. 9 pkt 4 u.p.d.f. trafnie wziął pod rozwagę treść art. 134 § 2 P.p.s.a. i wypracowane na jego podstawie orzecznictwo (por. wyroki NSA z: 13 grudnia 2011 r. sygn. akt II FSK 1210/10; 17 maja 2012 r. sygn. akt II FSK 2114/10; 27 marca 2014 r. sygn. akt II FSK 980/12) oraz wskazał, że uchylenie zaskarżonej decyzji DIS z powodu niewłaściwego zastosowania ww. przepisów u.p.d.f., z jednoczesnym zaleceniem rozpatrzenia sprawy według art. 18 w zw. z art. 22 ust. 1 i art. 27 ust. 1 u.p.d.f., mogłoby z dużym prawdopodobieństwem prowadzić do znacznego pogorszenia sytuacji Skarżącej wskutek zwiększenia zobowiązania podatkowego. Sąd pierwszej instancji, mimo zatem stwierdzonej nieprawidłowości przy stosowaniu przez organy podatkowe ww. przepisów prawa materialnego, prawidłowo i z uwzględnieniem słusznego interesu Skarżącej jako płatnika oraz podatników (zawodników, pracowników, trenerów, dyrektora i prezesa klubu sportowego), nie wyeliminował z obrotu prawnego zaskarżonej decyzji, mając na uwadze zakaz reformationis in peius. Na aprobatę zasługuje też ocena Sądu pierwszej instancji, że zastosowane w sprawie zryczałtowane koszty uzyskania przychodu na poziomie 20% były u podatnika i płatnika rozwiązaniem najbardziej korzystnym, gdyby bowiem uznać je za przychody z innych źródeł, Skarżąca byłaby pozbawiona możliwości odliczenia kosztów uzyskania przychodów. Sąd pierwszej instancji podniósł też prawidłowo, że materiał dowodowy sprawy nie wskazuje, iż koszty uzyskania przychodów z tytułu zawartych umów byłyby wyższe niż przyjęte przez organ w zryczałtowanej wysokości.
5. Naczelny Sąd Administracyjny wskazuje ponadto, że Skarżąca w żaden sposób nie uzasadniła naruszenia przez Sąd pierwszej instancji w zaskarżonym wyroku przepisu art. 23 k.c. Sąd pierwszej instancji powoływał się na ww. przepis jedynie w kontekście ochrony, jaka przysługuje osobom fizycznym (zawodnikom, pracownikom, trenerom, dyrektorowi i prezesowi klubu sportowego), które za wynagrodzeniem – na podstawie umów zawartych ze Skarżącą – udostępniły prawo do korzystania z ich wizerunku, w celu podejmowania działań marketingowych i reklamowych.
Stwierdzić też należy, że Sąd pierwszej instancji w zakresie wykładni art. 23 k.c. był związany wykładnią dokonaną przez NSA w ww. wyroku z 29 stycznia 2015 r. W orzeczeniu tym przyjęto natomiast, że dla prawnej kwalifikacji świadczenia z tytułu rezygnacji przez osobę fizyczną z ochrony jej wizerunku nie ma znaczenia nazwanie w konkretnej umowie tego świadczenia jako honorarium za zrzeczenie się prawa do dochodzenia roszczeń odszkodowawczych za naruszenie dobra osobistego, jakim jest wizerunek, czy też wynagrodzenia za wykorzystanie i rozpowszechnianie wizerunku. W każdym z tych przypadków świadczenie to powinno być traktowane jednolicie jako zapłata za wykorzystanie wizerunku osoby fizycznej za jej zgodą (art. 23 k.c. i art. 81 ust. 1 u.p.a.p.p.). Tak rozpatrywane wynagrodzenie (honorarium) powinno również znajdować jednolite przyporządkowanie do jednego ze źródeł przychodów wyszczególnionych w art. 10 u.p.d.f. Skoro Sąd pierwszej instancji wziął pod uwagę wykładnię dokonaną przez NSA w ww. orzeczeniu z 29 stycznia 2015 r., nie sposób za zasadny uznać zarzut naruszenia art. 23 k.c.
6. Naczelny Sąd Administracyjny z tych względów wniesioną przez Skarżącą skargę kasacyjną oddalił, na mocy art. 184 P.p.s.a., z uwagi na brak usprawiedliwionych podstaw, orzekając o kosztach postępowania kasacyjnego na podstawie art. 204 pkt 1 P.p.s.a.
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 26 lipca 2016 r., sygn. akt II FSK 802/16
Posłużenie się przez pracodawcę tak zwaną „łapówką kontrolowaną” z reguły nie może zostać zakwalifikowane jako ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych (art. 52 § 1 pkt 1 k.p.). Roszczenie pracownika może być jednak oceniane w świetle zasad współżycia społecznego (art. 8 k.p.).
Wyrok SN z 15.11.2017 r. (III PK 161/16, Biuletyn SN 12/2017)
Nie stanowi ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych (art. 52 § 1 pkt 1 k.p.) udzielenie przez pracownika wywiadu prasowego, w którym poddał krytycznej ocenie zachowanie członka organu pracodawcy, jeżeli pracownik zachował odpowiednią formę wypowiedzi a jego zachowaniu nie można przypisać znacznego nasilenia złej woli i świadomego działania zagrażającego interesom pracodawcy lub narażającego go na szkodę.
Wyrok SN z 16.11.2006 r. (II PK 76/06, OSNAPiUS 2007/21-22/312)
Przekazanie przez pracownika organom ścigania kopii dokumentów potwierdzających zawiadomienie o popełnieniu przestępstwa (art. 304 § 1 k.p.k.) w sytuacji, gdy istniały uzasadnione podstawy do jego złożenia, nie jest naruszeniem podstawowych obowiązków pracowniczych (art. 52 § 1 pkt 1 k.p.).
Wyrok SN z 02.09.2003 r. (I PK 389/02, OSNAPiUS 2004/18/310)
Udostępnienie przez pracownika organom ścigania dokumentów związanych z postępowaniem dotyczącym podejrzenia popełnienia przestępstwa na szkodę pracodawcy nie może być uznane za ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych (art. 52 § 1 pkt 1 k.p.).
Wyrok SN z 02.10.2003 r. (I PK 412/02, OSNAPiUS 2004/18/317)
Zatajenie przez pracownika, że został zaliczony do grupy inwalidzkiej, w zamiarze wprowadzenia w błąd pracodawcy co do braku przeciwwskazań lekarskich do wykonywania pracy, może być uznane za ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych (art. 52 § 1 pkt 1 k.p.) także wtedy, gdy wynikające z różnych orzeczeń lekarskich przeciwwskazania ze sobą kolidują.
Wyrok SN z 07.02.2001 r. (I PKN 244/00, OSNAP 2002/21/520)
Usiłowanie kradzieży na szkodę pracodawcy stanowi dokonanie ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych (art. 52 § 1 w związku z art. 100 § 2 pkt 4 k.p.).
Wyrok SN z 12.07.2001 r. (I PKN 532/00, OSNAPiUS 2003/11/265)
Samowolny zabór przez pracownika z jego akt osobowych dokumentów dotyczących stosunku pracy i uporczywa odmowa ich zwrotu na żądanie pracodawcy stanowi ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych (art. 52 § 1 pkt 1 w związku z art. 100 § 1 k.p.).
Wyrok SN z 06.12.2001 r. (I PKN 720/00, OSNAPiUS 2003/22/546)
Naruszenie obowiązku zachowania w tajemnicy informacji, których ujawnienie mogłoby narazić pracodawcę na szkodę (art. 100 § 2 pkt 4 k.p.), może polegać na uzyskaniu wiedzy przez nieuprawnionego pracownika.
Wyrok SN z 6.06.2000 r. (I PKN 697/99, OSNAPiUS 2001/24/709)
Stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości pracownika dotkniętego przewlekłą psychozą alkoholową nie stanowi dostatecznej podstawy do przypisania mu ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych (art. 52 § 1 pkt 1 k.p.).
Wyrok SN z 10.10.2000 r. (I PKN 76/00, OSNAPiUS 2002/10/237)
Samowolne pobieranie nienależnych zaliczek na poczet przyszłego wynagrodzenia za pracę przez pracownika odpowiedzialnego za finanse pracodawcy stanowi ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych (art. 52 § 1 pkt 1 k.p.).
Wyrok SN z 26.05.2000 r. (I PKN 675/99, 2001/22/665)
Nieusprawiedliwienie nieobecności w pracy stanowi ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych pomimo uprzedniego zawiadomienia pracodawcy o nieobecności i jej przyczynie. Zgłoszenie wniosku o udzielenie czasu wolnego w zamian za pracę w dodatkowe dni wolne od pracy nie uprawnia pracownika do wykorzystania tego czasu bez udzielenia zwolnienia przez pracodawcę.
Wyrok SN z 14.12.2000 r. (I PKN 150/00, OSNAPiUS 2002/15/357)
Spożywanie alkoholu w lokalu przydzielonym w siedzibie pracodawcy zakładowej organizacji związkowej na cele związane z prowadzeniem jej statutowej działalności, również przez pracownika uczestniczącego w zebraniu zarządu organizacji i nie mającego w danym dniu obowiązku świadczenia pracy może stanowić ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych.
Wyrok SN z 16.12.1999 r. (I PKN 462/99, OSNAPiUS 2001/10/343)
Dla oceny dopuszczenia się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych (art. 52 § 1 pkt 1 k.p.) przez pracownika, który przerabia dokument w swoich aktach osobowych istotny jest cel, do jakiego zmierza, a w szczególności, czy dąży do bezprawnej zmiany stanowiska pracy i wynagrodzenia, czy też tylko poprawia błąd w określeniu stanowiska pracy.
Wyrok SN z 1.12.1998 r. (I PKN 329/98, OSNAPiUS 2000/2/49)
W pojęciu ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych mieści się przypadek dopuszczenia się przez pracownika kilku uchybień i to także wtedy, gdy nie mogą być one kwalifikowane jako „czyn ciągły”.
Wyrok SN z 12.06.1997 r. (I PKN 210/97, OSNAPiUS 1998/10/301)
Samowolne przekroczenie przez intendenta ustalonego przez szkołę limitu stawki żywieniowej może stanowić ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych (art. 52 § 1 pkt 1 k.p.).
Wyrok SN z 22.04.1998 r. (I PKN 56/98, OSNAPiUS 1999/8/279)
1. Zakłócenie spokoju i porządku w miejscu pracy oraz lekceważące i aroganckie wypowiedzi w stosunku do pełnomocnika pracodawcy, kwestionowanie jego kompetencji, odmowa wykonania polecenia oraz samowolne zabranie kluczy, pieczątek i dokumentów pracodawcy, stanowi ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych w rozumieniu art. 52 § 1 pkt 1 k.p.
2. Jeżeli okoliczności uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę w trybie art. 52 k.p. wystąpiły w kilku kolejnych dniach, to termin z art. 52 § 2 k.p. rozpoczyna bieg od dowiedzenia się przez pracodawcę o ostatniej z tych okoliczności.
Wyrok SN z 11.06.1997 r. (I PKN 202/97, OSNAPiUS 1998/10/297)
Jeżeli odmową stawienia się do pracy pracownik zamierza zmusić pracodawcę do udzielenia odpowiedzi na jego pismo, to takie zachowanie nie usprawiedliwia ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych (art. 52 § 1 k.p.).
Wyrok SN z 15.05.1997 r. (I PKN 155/97, OSNAPiUS 1998/9/262)
Wykonywanie przez pracownika w okresie zwolnienia chorobowego pracy mieszczącej się w granicach zalecenia lekarza nie stanowi ciężkiego naruszenia obowiązków pracowniczych (art. 52 § 1 k.p.).
Wyrok SN z 19.01.1998 r. (I PKN 486/97, OSNAPiUS 1998/23/687)
Pracownik, który ma wiedzę o działaniu na szkodę jego pracodawcy obowiązany jest go o tym powiadomić. Zaniechanie tego obowiązku może być ocenione jaki ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych.
Wyrok SN z 01.10.1998 r. (I PKN 351/98, OSNAPiUS 1999/21/676)
Księgowa zatrudniona w banku dopuszcza się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych (art. 52 § 1 pkt 1 k.p.) wówczas, gdy dokonuje zaksięgowania czeku bez pokrycia na rachunku innego pracownika.
Wyrok SN z 14.09.1998 r. (I PKN 319/98, OSNAPiUS 1999/20/640)
W przypadku ciągłego naruszania obowiązków pracowniczych, termin z art. 52 § 2 k.p. rozpoczyna bieg od ostatniego ze zdarzeń składających się na to zachowanie.
Wyrok SN z 19.12.1997 r. (I PKN 443/97, OSNAPiUS 1998/21/631)
Zwykłe zaniedbanie pracownika lub działanie wbrew oczekiwaniom pracodawcy i nieosiągnięcie zamierzonych rezultatów nie mogą być oceniane jako ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych w rozumieniu art. 52 k.p.
Wyrok SN z 02.06.1997 r. (I PKN 197/97, OSNAPiUS 1998/9/268)
Dla postawienia zarzutu ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych wskutek świadczenia pracy po użyciu alkoholu (art. 52 § 1 pkt 1 k.p.) nie mają znaczenia okoliczności, które doprowadziły do spożywania alkoholu w czasie pracy przez pracownika, od którego rodzaj wykonywanych obowiązków pracowniczych wymagał bezwzględnego zachowania trzeźwości.
Wyrok SN z 05.11.1999 r. (I PKN 344/99, OSNAPiUS 2001/6/190)
Nadużycie korzystania ze świadczeń z ubezpieczenia społecznego samo w sobie nie może być zakwalifikowane jako ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych (art. 52 § 1 pkt 1 k.p.). Jednakże pracownik, który w czasie zwolnienia lekarskiego podejmuje czynności sprzeczne z jego celem, jakim jest odzyskanie zdolności do pracy, a zwłaszcza czynności prowadzące do przedłużenia nieobecności w pracy, godzi w dobro pracodawcy i działa sprzecznie ze swoimi obowiązkami (lojalność wobec pracodawcy; obowiązek świadczenia pracy i usprawiedliwienia nieobecności). W konkretnych przypadkach takie zachowanie pracownika może być uznane za ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych.
Wyrok SN z 01.07.1999 r. (I PKN 136/99, OSNAP 2000/18/690)
Udział pracownika we własnym ślubie w czasie zwolnienia lekarskiego zawierającego adnotację „chory może chodzić”, nie koliduje z obowiązkami pracowniczymi i nie może być uznany za ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych w rozumieniu art. 52 § 1 pkt 1 k.p.
Wyrok SN z 02.04.1998 r. (I PKN 14/98, OSNAP 1998/24/705)
Nie stanowi ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych (art. 52 § 1 k.p.) wykonywanie w czasie zwolnienia chorobowego pracy, która nie jest sprzeczna z zaleceniami lekarskimi.
Wyrok SN z 19.01.1998 r. (I PKN 486/97, OSNAP 1999/9/53)
Przeniesienie pracownika do innej pracy w trybie art. 230 k.p. należy traktować jako polecenie, którego odmowa może być uznana za ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych (art. 52 § 1 pkt 1 k.p.).
Wyrok SN z 01.12.1999 r. (I PKN 425/99, OSNAPiUS 2011/8/263)
Ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych (art. 52 § 1 pkt 1 k.p.) ma miejsce wówczas, gdy w związku z zachowaniem (działaniem lub zaniechaniem) pracownika naruszającym podstawowe obowiązki można mu przypisać winę umyślną lub rażące niedbalstwo.
Wyrok SN z 21.07.1999 r. (I PKN 169/99, OSNAPiUS 2000/20/746)
Samowolne opuszczenie miejsca pracy połączone z innym nagannym zachowaniem się pracownika może być ocenione jako ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych według art. 52 § 1 pkt 1 k.p. nawet wówczas, gdy regulamin pracy kwalifikuje samowolne opuszczenie pracy jako uchybienie uzasadniające zastosowanie kary porządkowej.
Wyrok SN z 22.12.1998 r. (I PKN 507/98, OSNAPiUS 2000/4/132)
Przy ocenie, czy opuszczenie miejsca pracy stanowiło ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych (art. 52 § 1 pkt 1 k.p.), należy wziąć pod rozwagę towarzyszące temu okoliczności, zwłaszcza stan świadomości i woli pracownika.
Wyrok SN z 01.10.1997 r. (I PKN 300/97, OSNAPiUS 1998/14/424)
Powstanie w kasie fiskalnej braku nawet niewielkiej kwoty pieniężnej, jeżeli nie było następstwem błędu kasjerki obsługującej taką kasę, może być uznane za ciężkie naruszenie podstawowego obowiązku pracowniczego dbałości o mienie pracodawcy (art. 52 § 1 pkt 1 w związku z art. 100 § 2 pkt 4 k.p.).
Wyrok SN z 24.11.1998 r. (I PKN 454/98, OSNAPiUS 2000/1/23)
Pracownik odpowiedzialny za prawidłowość czynności finansowych (główny księgowy), pobierający bez zgody pracodawcy zaliczkę na poczet swoich przyszłych należności, ciężko narusza podstawowe obowiązki pracownicze.
Wyrok SN z 17.11.1998 r. (I PKN 305/98, OSNAPiUS 1999/21/689)
Wierzytelności Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych z tytułu wypłaconych świadczeń pracowniczych podlegają zaspokojeniu według kolejności przewidzianej w art. 1025 § 1 pkt 3 i 6 k.p.c.
Uchwała SN z 10.04.2003 r. (III CZP 23/03, OSNIC 2004/2/17)
Nieuzyskanie przez dyrektora wojewódzkiego urzędu pracy, który otrzymał wniosek określony w § 9 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 4 marca 1994 r. w sprawie trybu składania wykazów i wniosków o wypłatę świadczeń z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, przekazywania środków z tego Funduszu oraz dokonywania wypłat świadczeń (Dz.U. Nr 31, poz. 114), informacji określonych w jego § 10 pkt 1-5 od podmiotów wymienionych w art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (tekst jednolity: Dz.U. z 2002 r. Nr 9, poz. 85) – nie zwalnia z obowiązku wypłaty świadczeń pracowniczych z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, który powstaje niezwłocznie po stwierdzeniu, że wniosek obejmuje roszczenia podlegające zaspokojeniu ze środków Funduszu.
Uchwała SN z 08.05.2002 r. (III PZP 8/02, OSNAP 2002/18/426)
Przepisy art. 12 ust. 1 i ust. 2 pkt 2 lit. f ustawy z dnia 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (Dz.U. Nr 158, poz. 1121, ze zm.), przyznające pracownikowi prawo do uzyskania z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych należności głównych z tytułu przysługującego mu na podstawie powszechnie obowiązujących przepisów prawa pracy odszkodowania należnego w przypadku skrócenia trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia, o którym stanowi art. 361 § 1 k.p., nie mają zastosowania w razie skrócenia okresu wypowiedzenia wydłużonego przez strony umowy o pracę w sytuacjach nieprzewidzianych w art. 36 § 1 i 5 k.p.
Wyrok SN z 24.03.2011 r. (I PK 229/10, OSNAPiUS 2012/9–10/117)
1. Pomoc z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych musi być uzależniona od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej pracownika. Jeżeli wszyscy pracownicy otrzymali bony towarowe o jednakowej wartości, to bony te trzeba ocenić jako świadczenie dodatkowe pracodawcy.
2. Wypłata bonów towarowych niemająca charakteru socjalnego jest przychodem pracownika w rozumieniu art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307, ze zm.), który stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne.
Wyrok SN z 16.09.2009 r. (I UK 121/09, OSNAPiUS 2011/9–10/133)
Przepis art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (jednolity tekst: Dz.U. z 1996 r. Nr 70, poz. 335 ze zm.) nie odnosi się do całości działalności socjalnej w rozumieniu art. 2 pkt 1 tej ustawy, a jedynie do ulgowych świadczeń i usług. Regulamin może przewidywać wydatkowanie środków funduszu na inne cele mieszczące się w ramach działalności socjalnej oraz ustalać inne zasady korzystania z tych świadczeń, np. powszechnej dostępności na równych zasadach w zakresie imprez integracyjnych.
Wyrok SN z 23.10.2008 r. (II PK 74/08, OSNAPiUS 2010/7–8/88)
Przepis art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (jednolity tekst: Dz.U. z 1996 r. Nr 70, poz. 335, ze zm.) nie stanowi podstawy przyznania wszystkim pracownikom świadczeń pieniężnych, które nie zmierzają do realizacji celów socjalnych zgodnych z art. 1 ust. 1 i art. 2 pkt 1 tej ustawy.
Wyrok SN z 06.02.2008 r. (II PK 156/07, OSNAPiUS 2009/7–8/96)
Niepełne wykorzystanie przez pracowników ośrodka wczasowo-wypoczynkowego wydzierżawionego przez pracodawcę innej osobie nie oznacza, że traci on charakter środka trwałego służącego działalności socjalnej w rozumieniu art. 7 ust. 1 pkt 7 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (jednolity tekst: Dz.U. z 1996 r. Nr 70, poz. 335, ze zm.).
Wyrok SN z 04.09.2007 r. (I PK 96/07, OSNAPiUS 2008/19–20/287)
Przekazane przez Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych środki – także przed wejściem w życie art. 177 ust. 2 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz.U. Nr 60, poz. 535, ze zm.) – mogły służyć zaspokojeniu jedynie uprawnionych do ich odbioru wierzycieli (pracowników) i nie wchodziły do masy upadłości upadłego pracodawcy.
Wyrok SN z 23.08.2005 r. (I PK 43/05, OSNAPiUS 2006/13-14/2002)
1. Sprawa o zwrot zakładowemu funduszowi świadczeń socjalnych środków wydatkowanych niezgodnie z przepisami ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (jednolity tekst: Dz.U. z 1996 r. Nr 70, poz. 335, ze zm.) jest sprawą z zakresu prawa pracy. Legitymowanym biernie w takiej sprawie jest pracodawca (art. 3 k.p.), który ma zdolność sądową i procesową, choćby nie posiadał osobowości prawnej (art. 460 § 1 k.p.c). Czynnie legitymowana do wystąpienia z takim roszczeniem może być międzyzakładowa organizacja związkowa obejmująca swoim działaniem pozwanego pracodawcę.
2. Wydatkowanie środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych z zastosowaniem kryterium stażu pracy, bez uwzględnienia kryterium socjalnego i sprzecznie z zakładowym regulaminem świadczeń socjalnych, jest niezgodne z ustawą w rozumieniu art. 8 ust. 3 ustawy o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych.
Wyrok SN z 16.08.2005 r. (I PK 12/05, OSNAPiUS 2006/11-12/182)
Pracodawca, który narusza art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (jednolity tekst: Dz.U. z 1996 r. Nr 70, poz. 335, ze zm.) przez wydatkowanie środków z tego funduszu bez zachowania kryterium socjalnego, nie może powoływać się na klauzule generalne określone w art. 8 k.p.
Wyrok SN z 25.08.2004 r. (I PK 22/03, OSNAPiUS 2005/6/80)
Składki na ubezpieczenie społeczne pracowników, których płatnikiem był niewypłacalny pracodawca – zakład pracy chronionej, nie podlegają zaspokojeniu ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych, także wtedy, gdy syndyk masy upadłości wystąpił z roszczeniem do Funduszu o zaspokojenie tych należności już po utracie przez pracodawcę statusu zakładu pracy chronionej.
Wyrok SN z 04.12.2003 r. (I PK 54/03, OSNAPiUS 2004/21/365)
Pracodawca nie narusza dóbr osobistych pracownika (art. 23 k.c., art. 47 i art. 51 ust. 1 i 2 Konstytucji), zobowiązując go zgodnie z postanowieniami regulaminu przyznawania zapomóg z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych do złożenia zaświadczenia o zarobkach uzyskiwanych u drugiego pracodawcy.
Wyrok z 08.05.2002 r.(I PKN 267/01, OSNAPiUS 2004/6/99)
Pracodawca administrujący środkami zakładowego funduszu świadczeń socjalnych nie może ich wydatkować niezgodnie z regulaminem zakładowej działalności socjalnej, którego postanowienia nie mogą być sprzeczne z zasadą przyznawania świadczeń według kryterium socjalnego, to jest uzależniającego przyznawanie ulgowych usług i świadczeń wyłącznie od sytuacji życiowej, rodzinnej i materialnej osoby uprawnionej do korzystania z Funduszu.
Wyrok SN z 20.08.2001 r. (I PKN 579/00, OSNAPiUS 2003/14/331)
Przepis art. 6 ust. 7 ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (Dz.U. z 1994 r. Nr 1, poz. 1, ze zm.) oznacza, że zaspokojeniu ze środków Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych podlegają także świadczenia powstałe w dniu niewypłacalności pracodawcy lub ustania stosunku pracy, ale pod warunkiem, że spełnione są wymagania art. 6 ust. 3-6 tej ustawy.
Wyrok SN z 06.06.2000 r. (I PKN 688/99, OSNAPiUS 2001/24/708)
Warunkiem obowiązywania regulaminu zakładowego funduszu świadczeń socjalnych jest jego uzgodnienie ze wszystkimi organizacjami związkowymi działającymi w zakładzie pracy (art. 8 ust. 2 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, jednolity tekst: Dz.U. z 1996 r. Nr 70, poz. 335, ze zm., w brzmieniu obowiązującym w 1996 r.).
Wyrok SN z 11.05.1999 r. (I PKN 664/98, OSNAPiUS 2000/14/540)
Pracodawca nie ma obowiązku uiszczenia odsetek od kwot nie przekazanych w terminie na rachunek bankowy zakładowego funduszu świadczeń socjalnych.
Wyrok SN z 13.04.1999 r. (I PKN 663/98, OSNAPiUS 2000/14/534)
Zawarcie umowy, w wyniku której nie powstaje stosunek pracy ze względu na brak jednej z podstawowych jego cech, jaką jest wykonywanie pracy pod kierownictwem pracodawcy (art. 22 § 1 k.p.), oznacza iż nie istnieje odpowiedzialność Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.
Wyrok SN z 5.03.1999 r. (I PKN 617/98, OSNAPiUS 2000/9/351)
Dysponowanie przez pracodawcę środkami zakładowego funduszu świadczeń socjalnych bez uzgodnienia z zakładowymi organizacjami związkowymi, uprawnia te organizacje do żądania przekazania przez pracodawcę na rzecz funduszu rozdysponowanych kwot (art. 8 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych, jednolity tekst: Dz.U. z 1996 r. Nr 70, poz. 335, ze zm.).
Wyrok SN z 19.11.1997 r. (I PKN 373/97, OSNAPiUS 1998/17/507)
Z zasady równych praw pracowniczych z tytułu jednakowego wypełniania takich samych obowiązków (art. 112 k.p.) nie wynika powinność stosowania przez pracodawcę takich samych sankcji prawa pracy wobec pracowników dopuszczających się podobnego naruszenia obowiązków pracowniczych.
Wyrok SN z 15.12.2004 r. (I PK 79/04, OSNAPiUS 2005/15/225)
Obowiązek zachowania formy pisemnej dotyczy tylko zawiadomienia pracownika o udzieleniu kary porządkowej, a nie jej nałożenia.
Wyrok SN z 21.05.1999 r. (I PKN 70/99, OSNAPiUS 2000/15/583)
Wysłuchanie pracownika musi poprzedzać zastosowanie wobec niego kary porządkowej. Zastosowanie kary następuje w chwili podpisania pisma o ukaraniu, gdyż wtedy wewnętrzna wola przełożonego otrzymuje swój zewnętrzny, formalny wyraz. Natomiast z punktu widzenia skutków takiej decyzji dla pracownika (art. 110 i 112 § 1 k.p.) istotne znaczenie ma chwila zawiadomienia go na piśmie o zastosowanej karze.
Wyrok SN z 04.03.1999 r. (I PKN 605/98, OSNAPiUS 2000/8/307)
Okoliczność, że w zakładzie pracy nie działa zakładowa organizacja związku zawodowego, którego pracownik jest członkiem, nie zwalnia pracodawcy z obowiązku rozpatrzenia przed podjęciem decyzji o uwzględnieniu lub odrzuceniu sprzeciwu od zastosowania kary porządkowej stanowiska reprezentującej pracownika międzyzakładowej organizacji związkowej.
Wyrok SN z 5.11.1998 r. (I PKN 422/98, OSNAPiUS 1999/24/786)
Zawiadomienie o odrzuceniu sprzeciwu od zastosowania kary porządkowej nie musi zawierać pouczenia o przysługującym pracownikowi prawie wystąpienia do sądu pracy o uchylenie zastosowanej kary porządkowej, a termin wystąpienia do sądu pracy o uchylenie kary porządkowej (art. 112 § 2 k.p.) jest terminem zawitym prawa materialnego i nie podlega przywróceniu. Oznacza to, że przekroczenie tego terminu uzasadnia oddalenie powództwa.
Wyrok SN z 09.05.2000 r. (I PKN 626/99, OSNAPiUS 2001/20/615)
Jeżeli w piśmie zawiadamiającym o zastosowaniu kary porządkowej pracodawca wyróżnia sentencję i uzasadnienie wyjaśniające przyczyny jej nałożenia, to za równoznaczne z określeniem wymaganego przez art. 110 k.p. „rodzaju” naruszenia obowiązków pracowniczych uważane może być tylko takie ujęte w uzasadnieniu zachowanie, które w sposób jednoznaczny wskazane jest jako przedmiot zarzutu ze strony pracodawcy i przesłanka zastosowania kary.
Wyrok SN z 17.02.1999 r. (I PKN 580/98, OSNAPiUS 2000/7/264)
Pozostanie pracownika w sądzie jako świadka po złożeniu zeznań na żądanie pełnomocnika procesowego w celu złożenia uzupełniających zeznań lub konfrontacji z innymi świadkami, jest okolicznością usprawiedliwiającą jego nieobecność w zakładzie pracy w związku z wezwaniem do sądu, a tym samym wyłączającą przypisanie mu winy i stosowanie wobec niego kary porządkowej (art. 108 i art. 111 k.p.).
Wyrok SN z 23.01.1998 r. (I PKN 500/97, OSNAPiUS 1999/1/14)
Wymierzenie kary upomnienia uzasadnione jest nawet w przypadku niewielkiego stopnia winy (art. 108 § 1 k.p.).
Wyrok SN z 01.07.1999 r. (I PKN 86/99, OSNAPiUS 2000/18/683)
Pracodawca nie może zastosować kary porządkowej bez uprzedniego wysłuchania pracownika, chyba że ten zrezygnował ze stworzonej mu możliwości ustnego złożenia wyjaśnień, bądź wybrał pisemną formę ich wyrażenia.
Wyrok SN z 16.06.1999 r. (I PKN 114/99, OSNAPiUS 2000/17/644)
Wystąpienie pracownika do sądu z powództwem o uchylenie bezprawnie nałożonej kary porządkowej może nastąpić tylko po wyczerpaniu postępowania wewnątrzzakładowego, to jest po wniesieniu w terminie sprzeciwu do pracodawcy.
Wyrok SN z 07.04.1999 r. (I PKN 644/98, OSNAP 2000/11/419)
Pracodawca dla uniknięcia skutku z art. 112 § 1 zdanie trzecie k.p. musi wykazać, że odrzucił sprzeciw pracownika ukaranego karą porządkową przed upływem czternastu dni od jego wniesienia. Wymaganie to spełnia sporządzenie i wysłanie w tym terminie pisma odrzucającego sprzeciw pracownika.
Wyrok SN z 19.02.1999 r. (I PKN 586/98, OSNAPiUS 2000/7/269)
Zakres zastosowania § 2 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 4 października 1974 r. w sprawie wspólnej odpowiedzialności materialnej pracowników za powierzone mienie (Dz.U. Nr 40, poz. 236, ze zm.) obejmuje również wydzieloną część produkcyjnego zakładu pracy, pełniącą wobec niego funkcję usługową (np. magazyn wyrobów gotowych).
Uchwała SN z 6.03.2003 r. (III PZP 1/03, OSNAPiUS 2003/21/512)
1. W sprawie z powództwa pracownika o roszczenie ze stosunku pracy sąd rejonowy-sąd pracy nie może odmówić rozpoznania powództwa wzajemnego zakładu pracy o roszczenie z zakresu pracowniczej odpowiedzialności materialnej, jeżeli są spełnione warunki przewidziane w art. 204 k.p.c.
2. Wyrażenie przez pracownika, na podstawie art. 91 k.p. w umowie o wspólnej odpowiedzialności materialnej, zgody na potrącanie przez zakład pracy z wynagrodzenia za pracę należności z tytułu niedoborów, które mogą się ujawnić w przyszłości w wyniku inwentaryzacji — jest nieważne.
Uchwała SN z 04.10.1994 r. (I PZP 41/94, OSNAPiUS 1995/5/63)
Dla zakresu odpowiedzialności pracownika na podstawie art. 120 § 2 k.p. nie ma znaczenia, że po wyrządzeniu szkody doszło do zmiany pracodawcy w trybie art. 231 k.p.
Wyrok SN z 02.12.2004 r. (I PK 71/04, OSNAPiUS 2005/19/301)
Niezawarcie nowej umowy o wspólnej odpowiedzialności materialnej w razie zmiany składu pracowników objętych taką umową (§ 5 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 4 października 1974 r. w sprawie wspólnej odpowiedzialności materialnej pracowników za powierzone mienie, jednolity tekst: Dz.U. z 1996 r. Nr 143, poz. 663) uchyla wspólną odpowiedzialność za powierzone im mienie (art. 125 § 1 k.p. w związku z art. 124 k.p.).
Wyrok SN z 12.11.2003 r. (I PK 551/02, OSNAPiUS 2004/20/348)
Nieprawidłowe rozliczenie przez pracownika powierzonego mu mienia może stanowić przyczynę utraty do niego zaufania pracodawcy i uzasadniać wypowiedzenie umowy o pracę.
Wyrok SN z 23.01.2001 r. (I PKN 212/00, OSNAP 2002/19/458)
Pobranie przez pracownika pieniędzy za towar należący do pracodawcy jest równoznaczne z ich powierzeniem pracownikowi odpowiedzialnemu materialnie. Takie przypadki określane są jako wtórne powierzenie mienia.
Wyrok SN z 18.12.2001 r. (I PKN 757/00, Pr. Pracy 2002/11/32)
Zachowanie, któremu nie można przypisać nieprawidłowości (naganności), nie może być uznane za przyczynienie się pracownika do powstania szkody (art. 362 k.c).
Wyrok SN z 14.02.2001 r. (I PKN 248/00, OSNAP 2002/21/522)
Podporządkowanie pracownika kierownictwu nieuczciwego lub nierzetelnego przełożonego może być kwalifikowane jako niezapewnienie przez pracodawcę warunków umożliwiających należyte zabezpieczenie mienia powierzonego z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się (art. 124 § 3 k.p.).
Wyrok SN z 17.12.2001 r. (I PKN 748/00, OSNP 2003/24/591)
1. Odpowiedzialność materialna pracownika na podstawie art. 122 k.p. nie musi wynikać z popełnienia i skazania za przestępstwo przeciwko mieniu (zaboru mienia).
2. Podstawę prawną odpowiedzialności pracownika, który nie rozliczył się z pobranej od odbiorców gotówki za dostarczony towar, stanowi art. 124 k.p.
Wyrok SN z 14.12.2000 r. (I PKN 157/00, OSNAPiUS 2002/15/361)
Pracownik może uwolnić się od odpowiedzialności za szkodę w mieniu powierzonym (art. 124 § 3 k.p.), jeżeli udowodni, bądź wykaże z wysokim prawdopodobieństwem, że szkoda powstała na skutek zdarzeń od niego niezależnych.
Wyrok SN z 07.03.2001 r. (I PKN 288/00, OSNAPiUS 2002/23/570)
Za szkodę w mieniu powierzonym z obowiązkiem zwrotu albo do wyliczenia się powstałą wskutek kradzieży przez nieznanych sprawców, pracownik ponosi odpowiedzialność w takim zakresie, w jakim można mu zarzucić niewykonanie lub nienależyte wykonanie obowiązku pieczy.
Wyrok SN z 09.05.2000 r. (I PKN 621/99, OSNAP 2001/20/612)
Kradzież mienia powierzonego pracownikowi nie może być uznana za niezależną od niego przyczynę niedoboru wówczas, gdy pracownik, zwłaszcza zatrudniony na kierowniczym stanowisku, przez swe nieroztropne zachowanie ułatwia jej dokonanie.
Wyrok SN z 09.02.1999 r. (I PKN 566/98, OSNAP 2000/6/226)
Pobranie przez pracownika należności za dostarczony odbiorcy towar jest powierzeniem mienia (art. 124 § 1 k.p.).
Wyrok SN z 14.05.1998 r. (I PKN 129/98, OSNAP 1999/11/358)
Pracowniczy obowiązek wyliczenia się z powierzonego mienia obejmuje nie tylko ilość, ale także wartość mienia. Za niedobór kasowy (finansowy) w powierzonym mieniu, spowodowany nieuzasadnioną sprzedażą towarów poniżej ustalonej ceny, pracownik odpowiada z winy umyślnej.
Wyrok SN z 08.04.1998 r. (I PKN 23/98, OSNAPiUS 1999/7/238)
Jeżeli zawinione zachowanie pracownika było zasadniczą przyczyną powstania szkody, to nie może się on bronić zarzutem, że szkoda powstała z przyczyn od niego niezależnych (art. 124 § 3 k.p.).
Wyrok SN z 14.05.1998 r. (I PKN 79/98, OSNAPiUS 1999/11/357)
Brak możliwości zatrudnienia pracownika na stanowisku sprzedawcy, wynikający z odmowy wyrażenia zgody na zawarcie z nim umowy o wspólnej odpowiedzialności materialnej za powierzone mienie przez pozostałych pracowników zatrudnionych w miejscu powierzenia mienia, stanowi uzasadnioną potrzebę pracodawcy w rozumieniu art. 42 § 4 k.p.
Wyrok SN z 17.12.1998 r. (I PKN 429/97, OSNAP-wkŁ. 1999/11/1)
Z przepisu art. 124 § 3 k.p. wynika, że odpowiedzialność za mienie powierzone wyłączona jest nie tylko wtedy, gdy pracownik wykaże, iż szkoda powstała wyłącznie z przyczyn od niego niezależnych lecz także gdy udowodni, że wywołana została ona głównie z przyczyn, za które odpowiedzialności nie ponosi (kradzież). W takim przypadku odpowiada on za szkodę według ogólnych reguł materialnej odpowiedzialności pracownika.
Wyrok SN z 28.04.1997 r. (I PKN 114/97, OSNAPiUS 1998/1/11)
Zobowiązanie pracownika do naprawienia szkody powstaje w przypadku uchybienia każdemu z jego obowiązków, a nie tylko obowiązkowi podstawowemu.
Wyrok SN z 05.05.1999 r. (I PKN 680/98, OSNAPiUS 2000/13/513)
Strony cywilnoprawnej umowy o świadczenie usług w ramach swobody umów mogą ukształtować zakres odpowiedzialności usługodawcy przez odesłanie do przepisów Kodeksu pracy o odpowiedzialności materialnej za mienie powierzone z obowiązkiem zwrotu lub do wyliczenia się (art. 124 k.p.).
Wyrok SN z 09.12.1999 r. (I PKN 434/99, OSNAP 2001/9/311)
Stwierdzenie, iż gdyby nie miały miejsca określone uchybienia ze strony pracodawcy lub innych osób, to do powstania niedoboru by nie doszło, uzasadnia przyjęcie przyczynienia się pracodawcy do powstania szkody wyrządzonej przez pracownika w mieniu powierzonym (art. 117 § 1 w związku z art. 127 k.p.).
Wyrok SN z 14.05.1998 r. (I PKN 120/98, OSNAP 1999/10/341)
Ujawnienie niedoboru kasowego w sytuacji, gdy pracodawca zapewnił warunki zabezpieczenia powierzonych pieniędzy, łączy się z domniemaniem zawinionego wyrządzenia szkody przez pracownika materialnie odpowiedzialnego (art. 124 § 1 pkt 1 k.p.).
Wyrok SN z 27.05.1999 r. (I PKN 73/99, OSNAPiUS 2000/18/680)
Pracownik odpowiedzialny za mienie powierzone na zasadach wspólnej odpowiedzialności materialnej (art. 125 k.p.), niezależnie od zakresu przyczynienia się pracodawcy do powstania szkody, nie może całkowicie uwolnić się na podstawie art. 124 § 3 k.p. od odpowiedzialności za niedobór, jeżeli ustalono w jego pracy konkretne zaniedbania, które spowodowały powstanie braków.
Wyrok SN z 20.10.1998 r. (I PKN 387/98, OSNAPiUS 1999/23/742)
Za szkodę wyrządzoną pracodawcy wskutek samowolnego pobrania przez pracownika zaliczki na zabezpieczenie przyszłych roszczeń o zapłatę wynagrodzenia, pracownik odpowiada na podstawie art. 122 k.p.
Wyrok SN z 19.03.1998 r. (I PKN 557/97, OSNAPiUS 1999/5/159)
Pracodawca w przypadku odpowiedzialności za mienie powierzone (art. 124 k.p.) obowiązany jest udowodnić wyrządzenie przez pracownika szkody w tym mieniu i jej wysokość. Zmiana w tym zakresie na niekorzyść pracownika w drodze umowy jest niedopuszczalna (art. 18 k.p.).
Wyrok SN z 19.03.1998 r. (I PKN 564/97, OSNAPiUS 1999/5/162)
Szkoda, za którą pracownicy ponoszą wspólną odpowiedzialność, spowodowana została w całości lub w części przez niektórych pracowników (art. 125 § 2 zdanie drugie k.p.), może nastąpić, stosownie do oceny stopnia winy i przyczynienia się tych pracowników do spowodowania tej szkody w całości lub w części (art. 118 zdanie pierwsze w zw. z art. 125 § 2 zdanie drugie k.p.); prawomocne skazanie takiego pracownika za przestępstwo z art. 218 § 1 k.k. w związku z dochodzona szkodą powstałą na tle niedoborów może uzasadniać ustalenie wyższego w stosunku do innych pracowników stopnia jego winy i przyczynienia się do spowodowania tej szkody, a określenie wysokości uwzględnionego wskutek tych ustaleń żądania może nastąpić także w myśl art. 322 k.p.c.
Wyrok SN z 12.05.1981 r. (IV PR 107/81)
1. Szkoły i placówki publiczne mogą być zakładane i prowadzone przez ministra, inny organ administracji rządowej, gminę oraz związek komunalny. Inne osoby prawne i fizyczne mogą zakładać i prowadzić tylko szkoły i placówki niepubliczne (art. 5 ust. 1–3 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty).
2. Założenie i prowadzenie szkoły i placówki niepublicznej jest uzależnione od jej wpisu do ewidencji prowadzonej przez kuratora właściwego dla szkoły lub placówki, dokonanego na podstawie zgłoszenia do ewidencji, zawierającego między innymi nazwę, typ i statut szkoły lub placówki (art. 82 ust. 1–3 ustawy o systemie oświaty).
Wyrok z 10.09.1998 r. (I PKN 303/98, OSNAPiUS 1999/19/609)
1. Działalność oświatowa polegająca na prowadzeniu szkoły nie może być podejmowana na zasadach określonych w przepisach o działalności gospodarczej (art. 83a ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty, jednolity tekst: Dz.U. z 1996 r. Nr 67, poz. 329 ze zm.).
2. Szkoła nie jest pracodawcą w rozumieniu art. 2 ustawy z dnia 29 grudnia 1993 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (Dz.U. z 1994 r. Nr 1, poz. 1 ze zm.).
Wyrok SN z 09.01.2001 r. (I PKN 167/00, OSNAPiUS 2002/16/378)
Określenie „wychowawca klasy”, użyte w § 5 pkt 2 lit. a rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z dnia 31 stycznia 2005 r. w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagrodzenia za pracę w dniu wolnym od pracy (Dz.U. Nr 22, poz. 181, ze zm.), obejmuje zarówno nauczyciela, któremu powierzono sprawowanie opieki nad oddziałem w szkole (klasą), jak i nauczyciela, któremu powierzono sprawowanie opieki wychowawczej nad oddziałem w przedszkolu.
Uchwała SN z 09.07.2008 r. (I PZP 3/08, Biuletyn SN 7/2008)
Decyzja o skreśleniu ucznia z listy uczniów szkoły niepublicznej o uprawnieniach szkoły publicznej może być zaskarżona do sądu administracyjnego.
Uchwała SN z 18.10.1995 r. (III AZP 28/95, OSNAPiUS 1996/11/149)
Zajęcia logopedyczne są zajęciami dodatkowymi, których prowadzenie warunkowane jest posiadaniem przez szkołę środków finansowych gwarantowanych przez organ prowadzący szkołę.
Wyrok SN z 03.12.2010 r. (I PK 122/10, OSNAPiUS 2012/3-4/40)
Ukończenie nauki przez ucznia, dla którego w arkuszu organizacyjnym szkoły przewidziane były godziny na naukę z uczniem objętym indywidualnym nauczaniem, jest równoznaczne ze zmianą organizacyjną powodującą zmniejszenie liczby oddziałów w rozumieniu art. 20 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (jednolity tekst: Dz.U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674, ze zm.).
Wyrok SN z 14.01.2009 r. (III PK 52/08, OSNAPiUS 2010/13–14/164)
Szkoła odpowiada za szkodę wyrządzoną nauczycielowi wskutek zaniechania zapewnienia bezpiecznych warunków pracy.
Wyrok SN z 13.05.2004 r. (II UK 371/03, OSNAPiUS 2004/24/427)
Przepis art. 38 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (jednolity tekst: Dz.U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572, ze zm.) przyznaje właściwemu organowi uprawnienie do odwołania dyrektora szkoły z pełnionej funkcji nie tylko w przypadkach zawinionego zachowania tego dyrektora, ale także, gdy jest to konieczne ze względu na prawidłowe funkcjonowanie kierowanej przez niego placówki oświatowej.
Wyrok SN z 20.02.2008 r. (III PK 69/07, OSNAPiUS 2009/9–10/117)
W wypadku, gdy rodzice (opiekunowie prawni) dziecka objętego obowiązkiem szkolnym dokonali dobrowolnie wyboru odpłatnego trybu realizacji tego obowiązku w niepublicznej szkole podstawowej, a następnie nie wywiązują się wobec szkoły niepublicznej z przyjętego na siebie obowiązku opłaty kosztów nauki świadczonej na rzecz ich dziecka (tzw. czesnego), dyrektor szkoły niepublicznej nie jest związany ograniczeniem ustawowym wynikającym z art. 39 ust. 2a ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty i może podjąć decyzję o skreśleniu dziecka z listy uczniów szkoły (art. 84 ust. 2 pkt 5 ustawy o systemie oświaty). Jest jednakże obowiązany poinformować o tym dyrektora szkoły publicznej, w której obwodzie dziecko mieszka, w celu umożliwienia skutecznego sprawowania kontroli dopełnienia przez rodziców zapewnienia dalszej realizacji obowiązku szkolnego dziecka (art. 16 ust. 6 w związku z art. 19 ust. 1 i art. 18 ust. 1 ustawy o systemie oświaty).
Wyrok SN z 09.11.2001 r. (III RN 149/00, OSNAPiUS 2002/7/153)
Wypadkiem w czasie zajęć szkolnych w rozumieniu § 2 ust. 2 pkt 8 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 września 1997 r. w sprawie świadczeń dla pracowników, którzy ulegli wypadkom w szczególnych okolicznościach, oraz świadczeń dla osób niebędących pracownikami (Dz.U. Nr 120, poz. 758) jest zdarzenie jakiemu uległ uczeń przebywający w szkole lub w innej ustawowo określonej jednostce systemu oświaty albo w innym miejscu wyznaczonym przez te placówki oświatowe, w związku z uczestniczeniem w zajęciach szkolnych, podczas których jest realizowany pod nadzorem pedagogiczno-dydaktycznym program nauczania, uwzględniający podstawę programową kształcenia uczniów w konkretnej szkole lub klasie.
Wyrok SN z 27.09.2002 r. (II UKN 385/01, OSNAPiUS 2004/4/70)
Pominięcie nauczyciela w przydziale zajęć z powodu „niedoboru etatów” powstałego w rezultacie wadliwej polityki dyrektora szkoły w zakresie zatrudnienia, bez związku z procesem dydaktyczno-wychowawczym, nie stanowi zmiany planu nauczania w rozumieniu art. 20 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (jednolity tekst: Dz.U. z 1997 r. Nr 56, poz. 357 ze zm.).
Wyrok SN z 14.12.2000 r. (I PKN 138/00, OSNAPiUS 2002/16/374)
Przejęcie zadań dydaktycznych w zakresie kształcenia uczniów przez inną szkołę stanowi przejęcie części zakładu pracy przez innego pracodawcę (art. 231 k.p.) i nie oznacza wewnętrznych zmian organizacyjnych dotychczasowego pracodawcy, uzasadniających rozwiązanie stosunku pracy na podstawie art. 20 ust. 1 Karty Nauczyciela.
Wyrok SN z 26.01.2000 r. (I PKN 489/99, OSNAPiUS 2001/11/381)
Plan nauczania w rozumieniu art. 20 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela jest dokumentem opracowanym przez dyrektora szkoły, zawierającym podział na poszczególne przedmioty nauczania i zajęcia, organizację pracy szkoły, tygodniowy minimalny wymiar godzin lekcyjnych pozostający do dyspozycji dyrektora i wychowawców oraz wykaz godzin lekcyjnych przeznaczonych do rozdysponowania i podziału pomiędzy nauczycieli wraz z godzinami ponadwymiarowymi.
Wyrok SN z 03.06.1998 r. (I PKN 165/98, OSNAPiUS 1999/11/367)
Oceny czy kierunek studiów, który ukończył nauczyciel jest zbliżony z nauczanym przedmiotem lub rodzajem prowadzonych zajęć, dokonuje wiążąco organ sprawujący nadzór pedagogiczny nad szkołą.
Wyrok SN z 11.06.1997 r. (I PKN 199/97, OSNAPiUS 1998/10/294)
W świetle przepisów rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 stycznia 1997 r. w sprawie warunków, jakie muszą spełniać organizatorzy wypoczynku dla dzieci i młodzieży szkolnej, a także zasad jego organizowania i nadzorowania (Dz.U. Nr 12, poz. 67, ze zm.), regułą jest zatrudnianie kierowników kolonii i wychowawców kolonijnych na podstawie umów o pracę.
Wyrok SN z 21.01.1999 r. (I PKN 551/98, OSNAPiUS 2000/5/84)
Uczeń przyjęty do szkoły ponadpodstawowej nabywa od daty wpisu status osoby uczęszczającej do szkoły.
Wyrok SN z 16.04.1999 r. (II UKN 571/98, OSNAPiUS 2000/12/477)
Gdy nauczanie początkowe w każdej z klas I–III prowadzi jeden nauczyciel, który wystawia jedną ocenę opisową, zaś nauczanie ma charakter nauczania zintegrowanego, okoliczność, że nauczycielom tych klas przydzielono także godziny ponadwymiarowe, nie uzasadnia utworzenia etatu dla innego nauczyciela, skoro przyjęcie przez szkołę planu nauczania uniemożliwia nauczanie w każdej z tych klas i wystawienie uczniowi oceny opisowej przez więcej niż jednego nauczyciela.
Wyrok SN z 01.12.1999 r. (I PKN 423/99, OSNAPiUS 2001/8/261)
1. Warunkiem nabycia prawa do dodatkowego wynagrodzenia rocznego w pełnej wysokości na podstawie art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej (Dz.U. Nr 160, poz. 1080, ze zm.) jest efektywne przepracowanie u danego pracodawcy pełnego roku kalendarzowego.
2. Przy ustaleniu wysokości dodatkowego wynagrodzenia rocznego wypłaconego na podstawie tej ustawy nie uwzględnia się wynagrodzenia otrzymanego w okresie nieobecności w pracy z powodu choroby.
Uchwała SN z 25.07.2003 r. (III PZP 7/03, OSNAPiUS 2004/2/26)
Przyznanie nagrody należy do swobodnego uznania pracodawcy.
Uchwała SN z 30.07.1986 r. (III PZP 47/86, OSN 1987/5-7/82)
Jeżeli w spółce akcyjnej obowiązuje regulamin wypłacania nagród z zysku przewidujący, że z jego części jest tworzony fundusz nagród, to przeznaczenie zysku w całości na kapitał zapasowy nie pozbawia pracowników roszczeń o nagrody z zysku.
Uchwała SN z 24.06.1998 r. (III ZP 14/98, OSNAPiUS 1998/24/705)
Uprawnienie do rocznej nagrody z zakładowego funduszu nagród przysługujące na podstawie przepisów ustawy z dnia 10 lipca 1985 r. o rocznych nagrodach z zakładowego funduszu nagród w państwowych jednostkach organizacyjnych nie będących przedsiębiorstwami państwowymi (Dz.U. Nr 32, poz. 141, ze zm.) stanowi element treści stosunku pracy pracowników zakładu pracy przejętego w trybie art. 231 k.p. i wiąże nowego pracodawcę do czasu zmiany treści tego stosunku.
Uchwała SN z 11.03.1998 r. (III ZP 3/98, OSNAPiUS 1998/20/588)
Pracownik, któremu po rozwiązaniu stosunku pracy przysługuje zasiłek przedemerytalny, nie nabywa prawa do nagrody jubileuszowej na zasadach określonych w § 9 zarządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1989 r. w sprawie ustalania okresów pracy i innych okresów uprawniających do nagrody jubileuszowej oraz zasadach jej obliczania i wypłacania (M.P. Nr 44, poz. 358, ze zm.).
Uchwała SN z 13.05.1998 r. (III ZP 10/98, OSNAPiUS 1999/1/5)
Określona w art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 10 lipca 1985 r. o rocznych nagrodach z zakładowego funduszu nagród w państwowych jednostkach organizacyjnych nie będących przedsiębiorstwami państwowymi (Dz.U. Nr 32, poz. 141, ze zm. [obecnie ustawa z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej., Dz.U. Nr 160, poz. 1080, z późn. zm. – przyp. redakcji]) przesłanka nabycia prawa do nagrody rocznej z zakładowego funduszu nagród, polegająca na przepracowaniu w jednym zakładzie pracy całego roku, jest spełniona także wtedy, gdy pracownik był zatrudniony w tym zakładzie na podstawie dwóch kolejnych umów o pracę na czas określony, choćby między tymi umowami wystąpiła przerwa w dniu ustawowo wolnym od pracy.
Uchwała SN z 07.09.1995 r. (I PZP 23/95, OSNAPiUS 1996/5/73)
1. Nagroda (art. 105 k.p.) jest wynagrodzeniem w rozumieniu art. 183a k.p., co oznacza, że także do nagrody jako świadczenia przyznawanego pracownikowi na podstawie uznania pracodawcy mają zastosowanie reguły jednakowego wynagrodzenia za jednakową pracę lub pracę o jednakowej wartości (art. 183c § 1 k.p.).
2. Pracownik, któremu nagrody nie przyznano, może jej skutecznie dochodzić, jeżeli wykaże naruszenie przez pracodawcę zasad równego traktowania w zatrudnieniu, czyli naruszenie przez pracodawcę art. 94 pkt 9, art. 112 i art. 113 oraz art. 183a–183c k.p.
Wyrok SN z 21.01.2011 r. (II PK 169/10, OSNAPiUS 2012/7–8/86)
Przyjęcie w zakładowych przepisach płacowych kryterium legitymowania się przez pracownika świadectwem pracy potwierdzającym okres poprzedniego zatrudnienia dla nabycia prawa do nagrody jubileuszowej posiadającej charakter składnika wynagrodzenia za pracę, narusza ustanowione w art. 78 k.p. zasady ustalania tego wynagrodzenia.
Wyrok SN z 04.06.2008 r. (II PK 292/07, OSNAPiUS 2009/19–20/259)
Porozumienie stron stosunku pracy o zrzeczeniu się przez pracownika nagrody jubileuszowej jest nieważne na podstawie art. 58 k.c. Żądanie zapłaty tej nagrody podlega ocenie w świetle art. 8 k.p.
Wyrok SN z 15.11.2006 r. (I BP 12/06, OSNP 2008/1-2/3)
Na podstawie § 7 ust. 1 zarządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1989 r. w sprawie ustalania okresów pracy i innych okresów uprawniających do nagrody jubileuszowej oraz zasad jej obliczania i wypłacania (M.P. Nr 44, poz. 358) nie można nabyć prawa do nagrody jubileuszowej w innym terminie niż w nim wskazany, to jest w innym dniu niż dzień, w którym upływa okres uprawniający do nagrody bądź dzień wejścia w życie przepisów wprowadzających te nagrody, co oznacza, że prawo do niej nie powstaje w terminie późniejszym, jeżeli w dniu upływu przewidzianego w przepisach okresu pracy pracownik nie mógł go nabyć z uwagi na wyłączenie przewidziane w art. 24126 § 1 k.p.
Wyrok SN z 11.04.2006 r. (I PK 172/05, OSNP 2007/7–8/95)
Przepis art. 18 § 3 k.p. dotyczy równego traktowania w zatrudnieniu w umowach o pracę i nie może być naruszony przez nierówne traktowanie pracowników w postanowieniach układu zbiorowego pracy w zakresie nabycia prawa do nagrody jubileuszowej.
Wyrok SN z 06.07.2005 r. (III PK 52/05, OSNAPiUS 2006/5–6/86)
Nagroda roczna określona w art. 10 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 3 marca 2000 r. o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi (Dz.U. Nr 26, poz. 306, ze zm.) ma charakter uznaniowy.
Wyrok SN z 25.11.2005 r. (I PK 86/05, OSNAPiUS 2006/19–20/295)
Nie jest sprzeczny z zasadą wolności pracy oraz z zasadami współżycia społecznego system premiowania, do którego pracownik przystąpił dobrowolnie, uzależniający od przepracowania ustalonego okresu nabycie prawa do premii niezwiązanej z wykonaniem konkretnych zadań pracowniczych.
Wyrok SN z 29.06.2005 r. (I PK 272/04, OSNAPiUS 2006/5–6/80)
Warunkiem zaliczenia okresu nauki w szkole wyższej do okresu uprawniającego do nagrody jubileuszowej na podstawie zarządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1989 r. w sprawie ustalania okresów pracy i innych okresów uprawniających do nagrody jubileuszowej oraz zasad jej obliczania i wypłacania (M.P. Nr 44, poz. 358) jest uzyskanie dyplomu ukończenia studiów. Ukończenie nauki w rozumieniu § 4 ust. 3 pkt 1 tego zarządzenia dotyczy także otrzymania dyplomu ukończenia studiów wyższych później niż w roku akademickim, w którym pracownik uzyskał absolutorium.
Wyrok SN z 12.05.2004 r. (I PK 455/03, OSNAPiUS 2005/3/33)
Organem właściwym do przyznania nagrody jubileuszowej zarządcy komisarycznemu przedsiębiorstwa państwowego na podstawie art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 3 marca 2000 r. o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi (Dz.U. Nr 26, poz. 306, ze zm.) jest organ założycielski.
Wyrok SN z 25.08.2004 r. (I PK 412/03, OSNAPiUS 2005/9/126)
Gratyfikacja jubileuszowa jest objęta regulacją art. 24126 § 2 k.p., co wyklucza możliwość jej przyznania w zakładowym układzie zbiorowym pracy osobom zarządzającym zakładem pracy w imieniu pracodawcy.
Wyrok SN z 09.09.2004 r. (I PK 423/03, OSNAPiUS 2005/6/83)
Postanowienia zakładowego regulaminu premiowania, przewidujące możliwość „obniżenia globalnej” wysokości premii, nie stwarzają podstawy do jej całkowitej redukcji lub do nieutworzenia funduszu premiowego.
Wyrok SN z 02.10.2002 r. (I PKN 685/01, OSNAPiUS 2004/10/168)
Zasada równych praw z tytułu jednakowego wypełniania takich samych obowiązków pracowniczych (art. 112 k.p.) dotyczy warunków nabycia prawa do nagrody jubileuszowej określonych w zakładowym układzie zbiorowym pracy.
Wyrok z 23.01.2002 r. (I PKN 816/00, OSNAPiUS 2004/2/32)
Do nabycia prawa do nagrody jubileuszowej na podstawie § 9 zarządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1989 r. w sprawie ustalenia okresów pracy i innych okresów uprawniających do nagrody jubileuszowej oraz zasad jej obliczania i wypłacania (M.P. Nr 44, poz. 358) konieczny jest związek przyczynowy między rozwiązaniem umowy o pracę a przejściem na rentę.
Wyrok SN z 20.04.2001 r. (I PKN 373/00, OSNAPiUS 2003/5/114)
Tak zwana premia uznaniowa, która nie ma charakteru roszczeniowego, nie stanowi składnika wynagrodzenia za pracę i wobec tego nie mieści się w pojęciu wynagrodzenia urlopowego. Nie może więc być uwzględniana w wysokości odszkodowania z tytułu wadliwego rozwiązania stosunku pracy, a także wynagrodzenia za okres zawieszenia w czynnościach tymczasowego kierownika przedsiębiorstwa państwowego.
Wyrok SN z 20.07.2000 r. (I PKN 17/00, OSNAPiUS 2002/3/77)
1. Premia przewidziana w regulaminie wynagradzania, której wypłata uzależniona jest od jej uruchomienia i szczegółowego ustalenia warunków premiowania przez pracodawcę, do czasu wykonania tych czynności jest tzw. premią uznaniową (nagrodą).
2. Odręczna notatka przełożonego zawierająca obliczenia ewentualnej nagrody, której adresatem nie jest pracownik, nie stanowi przyrzeczenia jej wypłaty.
Wyrok SN z 06.06.2000 r. (I PKN 705/99, OSNAPiUS 2001/24/713)
Układ zbiorowy pracy może stanowić, że uznanie przez pracodawcę na podstawie indywidualnej decyzji dotychczasowych okresów zatrudnienia i przyznanie pracownikowi z tego tytułu nagrody jubileuszowej jest skuteczne przy ocenie w przyszłości prawa do świadczenia za dalsze okresy.
Wyrok SN z 11.04.2000 r. (I PKN 592/99, OSNAPiUS 2001 /18/559)
Jeżeli regulamin premii zespołowej nie określa ściśle wysokości świadczenia dla poszczególnych pracowników tworzących zespół, przy podziale funduszu premiowego należy, uwzględniając zasadę godziwości wynagrodzenia za pracę (art. 13 k.p.), stosować kryteria rodzaju wykonywanej pracy i kwalifikacji wymaganych przy jej wykonywaniu oraz ilości i jakości świadczonej pracy (art. 78 § 1 k.p.).
Wyrok SN z 16.12.1999 r. (I PKN 465/99, OSNAPiUS 2001/10/345)
Nagroda jubileuszowa jest wymagalna niezwłocznie po nabyciu prawa do niej i od tej chwili należą się odsetki, choćby pracownik później wykazał okoliczności stanowiące przesłanki uprawniające do nagrody, a pracodawcy nie można było przypisać winy w opóźnieniu (art. 481 § 1 k.c. w związku z art. 300 k.p. i § 7 ust. 2 zarządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1998 r. w sprawie ustalenia okresów pracy i innych okresów uprawniających do nagrody jubileuszowej oraz zasad jej obliczania i wypłacania, M.P. Nr 44, poz. 358).
Wyrok SN z 19.08.1999 r. (I PKN 189/99, OSNAPiUS 2000/22/819)
Przepisy regulaminu premiowania (wynagradzania) nie mają zastosowania, jeżeli prawo do premii i jej wysokość zostały dla pracownika określone korzystniej w umowie o pracę.
Wyrok SN z 22.09.1999 r. (I PKN 262/99, OSNAPiUS 2001/2/35)
Wysokość premii może być określona proporcjonalnie do faktycznych zarobków poszczególnych pracowników uczestniczących w podziale funduszu premiowego.
Wyrok SN z 07.12.1999 r. (I PKN 390/99, OSNAPiUS 2001/8/270)
Nie można przyjąć, że pracownik poniósł szkodę w postaci utraty korzyści (art. 361 § 1 k.c), jeżeli między ustaniem zatrudnienia w warunkach powodujących chorobę zawodową i niezdolność do pracy, a dniem, w którym mogłoby powstać jego prawo do nagrody jubileuszowej, minęło kilkanaście lat, wskutek czego nie można z odpowiednim prawdopodobieństwem stwierdzić, że spełniłby wymagania § 7 zarządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1989 r. w sprawie ustalania okresów pracy i innych okresów uprawniających do nagrody jubileuszowej oraz zasad jej obliczania i wypłacania (M.P. Nr 44, poz. 358).
Wyrok SN z 14.05.1999 r. (I PKN 51/99, OSNAPiUS 2000/15/574)
Jeżeli wyrządzenie przez pracownika szkody w mieniu pracodawcy wyłącza prawo do nagrody z zakładowego funduszu nagród, to pracownik nie nabywa prawa do tej nagrody, choćby sąd orzekł o obowiązku jej naprawienia.
Wyrok SN z 08.04.1998 r. (I PKN 39/98, OSNAPiUS 1999/8/266)
Wcześniejsza wypłata nagrody jubileuszowej, do której pracownik nabyłby uprawnienie w okresie krótszym niż 12 miesięcy od daty rozwiązania stosunku pracy z powodu przejścia na emeryturę lub rentę, jest możliwa jedynie w sytuacji, w której prawo do nagrody jubileuszowej w ogólności lub do nagrody za dany okres zatrudnienia ustanowiono przed ustaniem stosunku pracy (§ 9 zarządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1989 r. w sprawie ustalania okresów pracy i innych okresów uprawniających do nagrody jubileuszowej oraz zasad jej obliczania i wypłacania, M.P. Nr 44, poz. 358).
Wyrok SN z 20.10.1998 r. (I PKN 372/98, OSNAPiUS 1999/22/724)
Zarządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1989 r. w sprawie ustalania okresów pracy i innych okresów uprawniających do nagrody jubileuszowej oraz zasad jej obliczania i wypłacania (M.P. Nr 44, poz. 358) nie ma zastosowania w zakresie, w jakim zakładowy układ zbiorowy pracy reguluje odmiennie, choćby mniej korzystnie dla pracowników, zasady ustalania okresów pracy, od których zależy nabycie prawa do nagrody jubileuszowej oraz zasady jej obliczania.
Wyrok SN z 22.04.1998 r. (I PKN 62/98, OSNAPiUS 1999/9/297)
Omyłkowa wypłata pracownikowi nagrody jubileuszowej za czterdziestoletni okres zatrudnienia nie powoduje po upływie kolejnego okresu powstania prawa do nagrody wyższego stopnia.
Wyrok SN z 06.03.1998 r. (I PKN 551/97, OSNAPiUS 1994/4/123)
Obowiązujące w zakładzie pracy porozumienie w sprawie wprowadzenia zakładowego systemu wynagradzania, określające warunki, od których zależy nabycie uprawnień do nagrody jubileuszowej może w zakresie w nim nie uregulowanym odesłać, zgodnie z art. 9 § 2 k.p., do powszechnie obowiązujących przepisów. W takiej sytuacji mają zastosowanie przepisy zarządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 23 grudnia 1989 r. w sprawie ustalania okresów pracy i innych okresów uprawniających do nagrody jubileuszowej oraz zasad jej obliczania i wypłacania (M.P. Nr 44, poz. 358), w tym przepisy wyłączające możliwość zaliczenia okresu zatrudnienia u innego pracodawcy.
Wyrok SN z 24.11.1998 r. (I PKN 343/98, OSNAPiUS 2000/1/16)
Postanowienia zakładowego układu zbiorowego pracy dotyczące gratyfikacji jubileuszowej nie mają zastosowania do osób zarządzających zakładem w imieniu pracodawcy (art. 24126 § 2 k.p.).
Wyrok SN z 13.10.1999 r. (I PKN 159/99, OSNAPiUS 2001/4/109)
Zmiana regulaminu premiowania polegająca na zmianie podstawy obliczania premii lub wprowadzeniu nowych przesłanek warunkujących nabycie prawa lub określających jej wysokość, wymaga wypowiedzenia zmieniającego (art. 42 § 1 k.p.), jeżeli prawo do premii wynika z umowy o pracę.
Wyrok SN z 13.12.1996 r. (I PKN 35/96, OSNAPiUS 1997/15/267)
Jeżeli prawo pracownika do premii wynika z umowy o pracę, to niekorzystna zmiana regulaminu premiowania może nastąpić tylko za jego zgodą wyrażoną w porozumieniu zmieniającym umowę lub w drodze wypowiedzenia warunków płacy (art. 42 k.p.).
Wyrok SN z 19.12.1996 r. (I PKN 23/96, OSNAPiUS 1997/15/270)
Z chwilą przyznania nagrody, po stronie pracodawcy powstaje obowiązek jej wypłacenia.
Wyrok SN z 21.10.1990 r. (I PR 236/90, Sł. Prac. 1991/6/28)