Od marca br. rośnie wysokość świadczeń pobieranych przez emerytów i rencistów. Waloryzacja obejmuje emerytury i renty przyznane przed 1 marca 2021 r., do których prawo powstało do dnia 28 lutego 2021 r. Na podwyżki czeka ponad 9 milionów Polaków.

Zasady waloryzacji świadczeń

Emerytury i renty są waloryzowane corocznie od dnia 1 marca. Waloryzacja to mechanizm zwiększania nominalnej wysokości świadczeń emerytalno-rentowych z powodu utraty ich realnej wartości wynikającej głównie z inflacji. Zasady przeprowadzania waloryzacji uregulowane zostały w przepisach art. 88–90 i 93 ustawy z dn. 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t. jedn. Dz.U. z 2021 r. poz. 291), zwanej dalej „ustawą o FUS”.

Waloryzacja polega na pomnożeniu kwoty świadczenia i podstawy jego wymiaru przez wskaźnik waloryzacji – obejmuje emerytury i renty przyznane przed jej terminem, czyli w tym roku przed dniem 01.03.2021 r. (art. 88 ust. 2 i 4 ustawy o FUS).

Stosowanie zasad waloryzacji procentowej powoduje podwyższenie świadczeń o ten sam procent dla wszystkich świadczeniobiorców. Zgodnie z komunikatem MRiPS z dnia 10 lutego 2021 r. (M.P. poz. 167) wskaźnik waloryzacji emerytur i rent w 2021 r. wynosi 104,24%.

Od 1 marca br. podwyższeniu ulegną kwoty świadczenia w wysokości przysługującej w dniu 28 lutego 2021 r. wskaźnikiem waloryzacji wynoszącym 104,24%, z zastrzeżeniem gwarantowanej ustawą kwoty podwyżki w wysokości 50 zł.

Modyfikacja zasad waloryzacji

W ostatnich latach, w celu ochrony poziomu najniższych świadczeń emerytalno-rentowych, zasady waloryzacji były modyfikowane. Przykładowo, w 2012 roku incydentalnie w miejsce waloryzacji procentowej została wprowadzona waloryzacja kwotowa. W 2015 roku świadczenia emerytalno-rentowe zostały podwyższone wskaźnikiem waloryzacji wynoszącym 100,68%, jednak co do zasady nie mniej niż o kwotę wynoszącą 36 zł, natomiast w latach 2019 i 2020 świadczenia emerytalno-rentowe wzrosły o ustawowy wskaźnik waloryzacji, jednak nie mniej niż o 70 zł.

Zasady tegorocznej waloryzacji określono w ustawie z dnia 21 stycznia 2021 r.
o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw, opublikowanej w Dz.U. pod poz. 353.

Mimo że ww. przepisy przewidują waloryzację kwotowo-procentową z gwarantowaną podwyżką świadczeń w wysokości 50 zł, w 2021 roku do wszystkich świadczeń emerytalno-rentowych zostanie zastosowana waloryzacja procentowa w oparciu o rzeczywisty wskaźnik waloryzacji, zgodnie ze schematem zaproponowanym w art. 88 ustawy o FUS. Okazało się bowiem, że nie sprawdziły się wcześniejsze oczekiwania rządu i zamiast 3,84% podwyżki seniorzy otrzymają świadczenia wyższe o 4,24%. Nie będzie zatem miała zastosowania zaproponowana przez rząd modyfikacja obecnie obowiązujących zasad waloryzacji i gwarantowana podwyżka najniższych świadczeń o 50 zł. W art. 7 cytowanej ustawy zmieniającej z 21 stycznia 2021 r. znalazł się zapis, zgodnie z którym w przypadku gdyby ogłoszony w lutym 2021 r. wskaźnik waloryzacji okazał się wyższy niż 104,16 proc. (który to wskaźnik zapewnia, przy świadczeniach najniższych, wzrost o gwarantowaną kwotę 50 zł), do wszystkich świadczeń emerytalno-rentowych zostanie zastosowana waloryzacja procentowa w oparciu o rzeczywisty wskaźnik waloryzacji.

Kto otrzyma wyższe świadczenie?

Marcowa podwyżka świadczeń obejmie:

• emerytów,
• osoby otrzymujące rentę:
  • z tytułu niezdolności do pracy,
  • rodzinną,
  • socjalną,
• osoby otrzymujące zasiłki i świadczenia przedemerytalne,
• osoby otrzymujące emerytury i renty z KRUS.

Zmiana wysokości emerytur i rent w ramach waloryzacji następuje z urzędu, dlatego aby otrzymać wyższą emeryturę (rentę), osoba uprawniona nie musi składać wniosku – świadczenia zostaną zwaloryzowane automatycznie przez ZUS (art. 93 ustawy o FUS).

ZUS powiadomi osoby uprawnione o podwyżce świadczeń – w informacji Zakładu powinny być zawarte następujące dane:

• kwota świadczenia (brutto) – przeliczona po 01.03.2021 r.,
• wskaźnik waloryzacji,
• obowiązkowe odliczenia od świadczenia pobierane przez ZUS (składka zdrowotna i zaliczka na podatek dochodowy),
• nowa kwota świadczenia netto.

Nowa wysokość najniższych świadczeń

Od 1 marca 2021 r. najniższe gwarantowane świadczenia emerytalno-rentowe wypłacane przez ZUS zostaną podniesione do:

• 1250,88 zł brutto – w przypadku najniższej emerytury, renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, renty rodzinnej i renty socjalnej;
• 938,16 zł brutto – w przypadku najniższej renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy;
• 1501,06 zł brutto – w przypadku renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy w związku z wypadkiem lub chorobą zawodową i renty rodzinnej wypadkowej;
• 1125,79 zł brutto – w przypadku renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy w związku z wypadkiem lub chorobą zawodową.

Kwoty obowiązujące przed i po marcowej waloryzacji przedstawiamy w tabeli:

Rodzaj świadczenia	Kwota świadczenia		Kwota podwyżki
	do lutego 2021 r.	od marca 2021 r.
emerytura	1200,00 zł	1250,88 zł	50,88 zł
renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, renta rodzinna	1200,00 zł	1250,88 zł	50,88 zł
renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy	900,00 zł	938,16 zł	38,16 zł

Najniższe renty wypadkowe – zgodnie z art. 20 ust. 1 ustawy z dn. 30.10.2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t. jedn. Dz.U. z 2019 r. poz. 1205) – również podlegają waloryzacji. Zasady tej waloryzacji, w tym ustalanie wskaźnika używanego do podwyższenia świadczeń, są analogiczne do określonych w ustawie o FUS. Najniższe renty wypadkowe od marca br. wynoszą:

Renta wypadkowa	Kwota świadczenia		Kwota podwyżki
	do lutego 2021 r.	od marca 2021 r.
z tytułu całkowitej niezdolności do pracy oraz renta rodzinna wypadkowa	1440,00 zł	1501,06 zł	61,06 zł
z tytułu częściowej niezdolności do pracy	1080,00 zł	1125,79 zł	45,79 zł

W związku z waloryzacją od dn. 01.03.2021 r. podwyższone zostaną również inne świadczenia, mianowicie:

• renty rodzinne,
• renty socjalne,
• zasiłki i świadczenia emerytalne.

Osobom uprawnionym do renty rodzinnej (wymienionym w art. 65–72 ustawy o FUS) ZUS wypłaca:

• 85% świadczenia (emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy), które przysługiwałoby zmarłemu – dla 1 osoby uprawnionej,
• 90% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu – dla 2 osób uprawnionych,
• 95% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu – dla 3 lub więcej osób uprawnionych.

Renta socjalna wypłacana jest na podstawie ustawy z dn. 27.06.2003 r. o rencie socjalnej (t. jedn. Dz.U. z 2020 r. poz. 1300) osobom wskazanym w art. 2. Wysokość renty – określona w art. 6 cyt. ustawy – wynosi 84% kwoty najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy ustalonej i podwyższonej zgodnie z ustawą o emeryturach i rentach z FUS. Do lutego br. była to kwota 1200,00 zł, po podwyżce uprawnionym wypłacana będzie renta w wysokości 1250,88 zł, co oznacza wzrost o 50,88 zł.

Na analogicznych zasadach waloryzowane są kwoty świadczeń (i zasiłków) przedemerytalnych. Odnośna dyspozycja zawarta została w art. 3 ust. 2 ustawy z dn. 30.04.2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych (t. jedn. Dz.U. z 2020 r. poz. 1725).

Świadczenie przedemerytalne wynoszące dotychczas 1210,99 zł miesięcznie zostanie podwyższone od marca 2021 r. do kwoty 1262,34 zł (wzrost o 51,35 zł).

Wyższe dodatki do emerytur i rent

Wraz z waloryzacją emerytur i rent wzrastają dodatki do tych świadczeń, m.in. dodatek pielęgnacyjny i dodatek za tajne nauczanie. Obowiązujące dotychczas kwoty zostaną od 1 marca przemnożone przez wskaźnik waloryzacji, który w tym roku wynosi 104,24%. Obowiązek ponownego przeliczenia dodatków wynika z dyspozycji zawartych w przepisach:

• 75 ust. 3 ustawy o FUS – dotyczy dodatku pielęgnacyjnego (w tym dodatku pielęgnacyjnego dla inwalidów wojennych, o którym mowa w art. 12 ustawy z dn. 29.05.1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin– t. jedn. Dz.U. z 2020 r. poz. 1790),
• 76 ust. 3 ustawy o FUS – dotyczy dodatku dla sierot zupełnych,
• 15 ust. 5 ustawy z dn. 24.01.1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego(t. jedn. Dz.U. z 2020 r. poz. 517) – dotyczy dodatku kombatanckiego oraz kompensacyjnego (który wynosi 15% dodatku kombatanckiego – art. 20 ust. 2 pkt 2 cyt. ustawy),
• 90 ust. 4 ustawy z dn. 26.01.1982 r. – Karta Nauczyciela(t. jedn. Dz.U. z 2019 r. poz. 2215, ze zm.) – dotyczy dodatku za tajne nauczanie.

Wysokość wspomnianych wyżej dodatków przed i po waloryzacji przedstawiono w poniższej tabeli:

Dodatek	Kwota
	do lutego 2021 r.	od marca 2021 r.
pielęgnacyjny	229,91 zł	239,66 zł
dla sierot zupełnych	432,12 zł	450,44 zł
kombatancki	229,91 zł	239,66 zł
kompensacyjny	34,49 zł	35,95 zł
pielęgnacyjny dla inwalidy wojennego	344,87 zł	359,49 zł
za tajne nauczanie	229,91 zł	239,66 zł

Waloryzacji podlegają również specjalne świadczenia wypłacane kombatantom przez ZUS. Nowe kwoty świadczeń przedstawiamy w tabeli:

Dodatek	Kwota
	do lutego 2021 r.	od marca 2021 r.
świadczenie pieniężne dla żołnierzy zastępczej służby wojskowej przymusowo zatrudnianych w kopalniach węgla, kamieniołomach, zakładach wydobywania rud uranu i batalionach budowlanych	229,91 zł	239,66 zł
świadczenie pieniężne przysługujące osobom deportowanym do pracy przymusowej oraz osadzonym w obozach pracy przez III Rzeszę i ZSRR – w zależności od liczby pełnych miesięcy trwania pracy	od 11,53 zł (za 1 miesiąc) do maksymalnie 229,91 zł (za 20 miesięcy)	od 12,02 zł (za 1 miesiąc) do maksymalnie 229,91 zł (za 20 miesięcy)
dodatek pieniężny do renty inwalidy wojennego	880,26 zł	917,58 zł

Kwoty maksymalnych zmniejszeń emerytur i rent

Niektóre osoby pobierające emeryturę, rentę z tytułu niezdolności do pracy lub rentę rodzinną i osiągające przychody z tytułu wykonywania dodatkowej pracy podlegają regułom tzw. zawieszalności. W związku z waloryzacją świadczeń emerytalno-rentowych od 1 marca br. zmieniają się kwoty maksymalnych zmniejszeń.

Jeżeli emeryt lub rencista osiągnie przychód przekraczający 130% przeciętnego wynagrodzenia, wypłacane mu świadczenie zostaje zawieszone przez ZUS. Jeżeli natomiast przychód mieści się w granicach od 70 do 130% średniej pensji – świadczenie jest zmniejszane o kwotę przekroczenia, nie więcej jednak niż o kwotę maksymalnego zmniejszenia (ustalaną przy kolejnych waloryzacjach).

W związku z waloryzacją świadczeń emerytalno-rentowych kwoty maksymalnego zmniejszenia ulegają zmianie. Od dnia 01.03.2021 r. kwoty te wynoszą:

• 646,67 zł – dla emerytur lub rent z tytułu całkowitej niezdolności do pracy,
• 485,04 zł – dla rent z tytułu częściowej niezdolności do pracy,
• 549,71 zł – dla rent rodzinnych, do których uprawniona jest jedna osoba.

Podane wyżej kwoty maksymalnych zmniejszeń będą obowiązywać aż do następnej waloryzacji, czyli do dnia 28.02.2022 r. – w przeciwieństwie do kwot granicznych przychodu emerytów i rencistów, które to zmieniają się co kwartał.

W wyniku waloryzacji zmieniają się także kwoty przychodu powodujące zawieszenie świadczenia przedemerytalnego. Miesięczne kwoty przychodu wpływające na zawieszenie lub zmniejszenie świadczeń i zasiłków przedemerytalnych w okresie od 01.03.2021 r. do 28.02.2022 r. zostały ogłoszone w komunikacie Prezesa ZUS z dnia 15 lutego 2021 r. opublikowanym w Monitorze Polskim pod poz. 190 i wynoszą odpowiednio:

• dopuszczalna miesięczna kwota przychodu, stanowiąca 25% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w 2020 r., ogłoszonego do celów emerytalnych (powodująca zmniejszenie świadczenia) – 1291,90 zł,
• graniczna miesięczna kwota przychodu, stanowiąca 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w 2020 r., ogłoszonego do celów emerytalnych (powodująca zawieszenie świadczenia) – 3617,30 zł.

Na podstawie wartości kwot miesięcznych można ustalić również roczne progi dochodowe powodujące zmniejszenie bądź zawieszenie świadczenia przedemerytalnego. Wartości te służą do korekty rozliczeń dokonywanej przez ZUS po zakończeniu roku kalendarzowego.

Dopuszczalna roczna kwota przychodu od 01.03.2021 r. wynosi 15 502,80 zł, zaś graniczna roczna kwota przychodu – 43 407,60 zł.

B.O.